1- дәріс. Кіріспе жарықтың табиғаты жайындағы ілімнің дамуы. ХVІІ ғасырдың аяқ кезінде жарықтың табиғаты жайында екі түрлі ғылыми түсінік болды: жарықтың корпускулалық теориясы мен-жарықтың толқындық теориясы

ЕІ  E0 Cos

(1).

I  I 0 Cos 2

(2) .

• 
  - талдағыштан шыққан жарық интенсивтілігі (2)- теңдеу Малюс заңын анықтайды.
  

Малюс заңы бойынша үйектегіштен және талдағыштан ӛткен жарықтың интенсивтілігі олардың бас жазықтықтарының аралығындағы бұрыштың косинусының квадратына пропорционал. Осындай жүйеден ӛткен жарық интенсивтілігі (3- сурет) 0 –

Егер табиғи жарықты екі үйектегіштен ӛткізсек, онда біріншіден интенсивтілігі

• 
  ₀  ¹₂ _таб жазық үйектелген жарық, ал екіншіден ӛткенде интенсивтілігі ₀ сos2 жарық шығады, осыдан:
  

• 
   ¹₂ _таб cos² _max¹₂_таб,I_min0
  

Егер талдағыштарды жартылай үйектелген шоқтың мАңайында бұрса, талдағыштан кейін жарық интенсивтілігі _max  нан _min - ға дейін ӛзгереді.

	Imax min 	(3)
	(Imax min )

Осы шама үйектеу еселігін сипаттайды. Мұндағы _max және _min талдағыштан ӛткен бӛлшектеп үйектелген жарықтың максималь және минимал интенсивтіліктері.

Жарықтың үйектелу құбылысы мӛлдір изотроптық диэлек-триктердің шекарасында жарықтың шағылу және сыну нәтижесінде байқалады.

4-сурет

Табиғи жарық екі изотропты диэлектриктердің (мысалы, ауа және шыны) шекарасына түскенде оның бір бӛлігі шағылады, ал екінші бӛлігі сынып, ортада таралады. Бӛлектеніп шағылған және сынған шоқтар үйектелген болады. Талдағышты жарық шоғы маңайында

айналдырғанда жарық интенсивтілігі периодты күшейеді немесе әлсірейді. Бұл тәжірибелерді (1810) Малюс жүргізген. Кейінгі зерттеулерде шашыраған шоқта түсу жазықтығына перпендикуляр тербелістер басым болады. (4-суретте нұсқамамен белгіленген). Шағылған және сынған жарықтың үйектеу еселігі табиғи жарықтың изо-троптық диэлектриктердің шекарасына түсу бұрышына және сыну кӛрсеткішіне тәуелді.

5-сурет

Брюстер (1815 жыл) заңы: егер i_Бр түсу бұрышы келесі қатынаспен анықталса tg ⁱ Бр =n₂₁ (1)
( n ₂₁ -екінші ортаның салыстырмалы сыну кӛрсеткіші), шағылған шоқ жазық

үйектелген болады, оның құрамында түсу жазықтығына перпендикуляр тербелістер ғана бар. (5-сурет). Ал сынған шоқ толық үйектелмейді. Жарық шекараға Брюстер бұрышы арқылы түскенде шағылған және сынған шоқтар ӛзара перпендикуляр болады.

tgiB 	sin iB	;	n21		sin iB		(і2 – сыну бұрышы)
					sin i2
	cosiB
осыдан					cosiB  sin i2 ,

1. 
   _B  i₂  ^₂ , ал i_B^'  i_B (шағылу заңы), сондықтан i_B^I  i₂  ^₂ .
   

Сынған жарықтың үйектеу еселігін кӛп ӛсіруге болады. Ол үшін әрбір шекараға Брюстер бұрышы бойынша түскен сәулені бірнеше рет сындыруға болады. Мысалы шыны үшін (n=1.53) сынған сәуленің үйектеу еселігі 15 %, ал 8 – 10 шыны пластинкалардың жүйесінде сынған жарық толық үйек-теледі. Осындай пластинкалар

1669 ж Бартолини исландиялық шпат кристалында қо-сар-ланып сынуды ең бірінші ашты. Қосарланып сыну дегеніміз анизотроптық заттардың түскен жарық шоғын әртүрлі бағытта әртүрлі фазалық жылдамдықпен таралған және ӛзара перпендикуляр бағытта үйектелген екі шоққа жіктеу мүмкіншілігі.