1- дәріс. Кіріспе жарықтың табиғаты жайындағы ілімнің дамуы. ХVІІ ғасырдың аяқ кезінде жарықтың табиғаты жайында екі түрлі ғылыми түсінік болды: жарықтың корпускулалық теориясы мен-жарықтың толқындық теориясы

Жарық дисперсиясы дегеніміз ортадағы фазалық жыл-дам-дығының жиілікке тәуелділігі.  c / n тең болғандықтан, (с-вакумдағы жарық жылдамдығы, n - ортаның сыну көрсеткіші) ортаның сыну көрсеткіші жиілікке  (толқын ұзындыққа

• 
  ) тәуелді болады. Бұл тәуелділік жарық шоғы мөлдір призмадан өткенде байқалынады. Призмадан кейін орналасқан экранда қызылдан күлгінге дейін спектр байқалады. Сондықтан, призма спектрлік қондырғы ролін атқарады.
  

1-сурет

1-суретте мӛлдір заттар үшін n мен  -ның аралығындағы сапалық тәуелділік кӛрсетілген.  кемігенде n – сыну кӛрсеткіші ӛседі. Осы тәуелділікті қалыпты дисперсия

деп атайды. Қалыпты дисперсияға сай	dn	 0 (немесе	dn	0).	dn	 0 болса (	dn	 0 ), онда
	dv		d		dv		d

жарық дисперсиясын қалыпсыз дисперсия деп атайды. Бұл құбылыс заттың жұтылу спектрінің маңайында кӛрінеді.Жарық дисперсиясының сандық сипаттамасы ретінде

D 	dn	( D  dn	d	) сыну кӛрсеткішінің дисперсиясы деп аталатын физикалық шама
	d

болып табылады. Призма және дифракциялық тор кӛмегімен алынатын спектрлер ӛзгеше болады.

1. 
   Дифракциялық тор жарықты толқын ұзындығы бойынша, ал призма сыну кӛрсеткіші бойынша жіктейді.
   

2. 
   Призмалық спектрде күлгін сәулелер қызылға қарағанда кӛбірек ауытқиды, себебі күлгін сәуленің сыну кӛрсеткіші қызыл сәуленің сыну кӛрсеткішінен артық. Ал дифрак-циялық спектрде қызыл сәулелер күлгін сәулелерге қарағанда кӛбірек ауытқиды, себебі ауытқу бұрышы сәуленің толқын ұзындығына пропорционал.
   

толқындар мен заттың зарядталған бӛлшектерінің әсерлесу нәтижесі деп қарастырылады (зарядталған бӛлшектер толқынның айнымалы электрмагниттік ӛрісінде еріксіз тербелістер жасайды). Формалды түрде жарық дисперсиясы сыну кӛрсеткішінің жарық