1. Ақ жол газетінің зерттелуі
жүктеу/скачать 207,46 Kb.
|
Асырханқызы Сая дипломдық жұмыс
| Көп түбірден біріккен
Түркі тілді топонимдердің үш түбірділері көп кездеспейді. Біз Б.А.Никоновтың ескертуі бойынша, үш түбірден біріксе де, екінегізді атау түрінде тұрғандарын мұнда кіргізген жоқпыз. Мысалы; (Ақсудың) қарасы, О.Т Молчанова бұларды шартты түрде ғпнп 3 негізгіге жатқызады. «Түрі жағынан үш негізді болғанымен, мазмұны жағынан, сөз жоқ, екі негізді». Оның айтуынша, үш негізді атаулар екі негізділерден деревациялану арқылы пайда болған, соған орай, үш негізділер кейіңгі тілдік құбылыс. Үш негізділер мазмұны жағынан фразаға жуық келіп, гографиялық атауды біршама толық сипаттап тұрады. Сондықтан О.Т Молчанова оларды «апеллятифтерге жақын» деп қарайды. Бізге кездескен үш негізді оронимді екіге бөліп қарауды жөн көрдік. 1. Есімді үш негізділер: Атыжамансай, Байғанауызүй, Көкалаайғыр, Қазақжолкүнгей, Қанжылымбұлақ, Құсмұрынқарағай, Мыңбиенің қазынасы, Ұжапырақсай. 2. Етістікті үш негізділер: Ақтүйеөлген, Көшжөнекейқонған, Қабылбек көшкіге кеткен, Қызылсубасқан, Мұңсызбайды тыйым таған жер. Есімді көп құрамды аронимдер географиялық объиектінің түр – түсін , санын, бедерін сипаттап тұрса, етістікті көп құрамдылар әлдебір оқиғаның болған жерін, адресін білдіріп тұрады. Мұндағы әрбір атау оқиғаның мазмұнынан да хабар береді. А.В Суперенская фраза түріндегі атауларды соңғы сыңары септелсе болды, толық субстантивтенеді деп есептейді. Мысалы: Жиренбайтолқуыс Жиренбайтолқуыстың, Жиренбайтолқуысқа т.б Осылайша атау – сөйлемшелер, қалай болса да, затты денотоптық тұрғыдан белгілей алады. Ауызекі сөйлеу тілінде үш негізгі атаулар эллипсиске ұшырауға бейім келеді. Бұл тілдің үнемі ықшамдалуға, үнемдеуге бейім тұратын қасиетінен болса керек. А.В Суперанская бұндай жағдайда, көбінесе зат есім қалпы қалған компоненттер қысқартуға ұшырайды дейді. Төрт құрамды объектіні кеңінен суреттеп береді және географиялық көмек болады. Бұл көбінесе аффикстер арқылы байланысады. жүктеу/скачать 207,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|