1 аббревиатура сөздерді шартты түрде қысқарту немесе оны бастапқы әріптермен белгілеу. Мысалы, АҚш америка Құрама Штаттары


Балаларға арналған басылымдардың жанрлары мен түрлері



жүктеу/скачать 431 Kb.
бет6/7
Дата02.07.2018
өлшемі431 Kb.
#46013
1   2   3   4   5   6   7

Балаларға арналған басылымдардың жанрлары мен түрлері

1.

Дәстүрлі сериялар, кітапханалар мен көпжылдық басылымдар

„Жалынның" сериялары: „Тілашар", „Қос тілде сөйлейміз", „Алау", „Өзің жасап ал" т.б.

2.

Арнайы шағын кітапханалар мен балаларға арналған антологиялар

„Фантастика. Ғажайып оқиғалар. Саяхаттар", „Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы".

3.

Балаларға арналған педагогикалық әдебиеттің тақырыптық жинақтары

„Әдепті бала - әдемі" (мінез-кұлық мәдениеті туралы), „Бастау", „Чудо лет" жинақтары.

4.

Ана тіліндегі „Менің сүйікті жазушым" сериясы

Бұл „Рауан" баспасының дәстүрлі сериясы еді.

5.

Балалар мен ата-аналардың бірлесіп оқуына арналған кітаптар

„Ертегі әлеміне саяхат" „Үй саламыз", „Сөз құпиясы".

6.

Балаларға арналған фото-кітаптар

Біздің баспаларда шығарылмайды.

7.

Ойын арқылы оқыту кітаптары

„Ана тілі", „Рауан" т.б. баспаларда бар.

8.

Қосарлас мәтіндері бар қостілді басылымдар

„Қазақстан" және „Жалын" баспаларында ертеректе шығарылатын.


9.

Балдырғандарға арналған „Есеп", „Жазу", „Түс" атты жетілдіріп оқытатын сериялар

„Махаон" және Қазақстанның кейбір баспалары шығарады.

10.

Балаларға арналған ғылыми-танымдық әдебиет

Республикада мұндай кітаптар шығару біршама кеміп кетті

11.

Комикстер

Алғашқы комикс „Рауан" баспасында шығарылды

12.

Балалар әдебиетінің таңдаулы үлгілерін қайта басып шығару

АҚШ-та балаларға арналған кітаптардың 40-60 пайызы қайта шығарылып отырады.

13.

Қолдан жасауға келетін кітаптар

Ішінара отандык баспаларда шығарылады.

14.

Балаларға арналған тақырыптық энциклопедиялар мен анықтамалық басылымдар.

„Қазақ энциклопедиясында"

жақсы тәжірибелер

бар.


Нарық жағдайында балаларға арналған басылымдардың бұрынғы және жаңа түрлерін салыстырғанда Ресейдегі „Детская литература" баспасының директоры Тамара Михайловна Шатунованың 2002 жылы айтқан: „Балаларға арналған кітап балмұздақтардан да арзан болатын еді, қазір еттен де қымбат болды"[13,94б] - деген пікірімен келіспеске болмайды. Балаларға арналған кітапқа бұрын үнемі жасалып келген мемлекеттік қамқорлықты негізге алып айтқанда бұл түсінікті де. Бізге, әлбетте, елдің қажетін ескеріп балалар кітаптарына бүгін де қамкорлық жасау міндеті тұр. Өйткені ол қазіргі өскелең ұрпақтың рухани азығы, ал Қазакстанның келешегі осы болашақ ұрпақты тәрбиелеп, оған білім беруге байланысты болады.

Елімізді өркеңдетудің 2030 жылға дейінгі дамуының Елбасымыз белгілеген стратегиялық жоспары баспагерлердің алдына үлкен міндеттер қойды. Олар: адамгершілік, от басындағы тәрбие, ұлтаралық қарым-қатынасты жақсарту, өмір салтының жағымсыз факторларына (темекі тарту, нашақорлық, СПИД) қарсы күрес проблемалары бойынша, адамдардың арасында қарым-қатынас, мәдениет және әдеп, өзін-өзі тәрбиелеу және ойын арқылы оқыту, балаларға жыныстық, дене, құқықтық, эстетикалық тәрбие мәселелері бойынша кітаптар шығаруды жүзеге асыру. Бұлардың бәрі оңай шаруа емес. Дегенмен, ұрпақ қамы біздерден мүмкіндікті пайдалана білуді талап етеді. Сондықтан арнайы баспалар ғана емес барлық баспалардың алдында төмендегідей бірқатар жүйелі шараларды жүзеге асыру міндеті тұр:

- ғалымдардан, ақындардан, жазушылардан, түрлі сала мамандарынан кәсіби авторлық ұжым кұру;



  • алдын ала балалар аудиторияларында сынақ өткізу жолымен таңдаулы қолжазбаларды іріктеу;

  • оқырмандардың негізгі-негізгі жас топтарының барлығын (мектепке дейінгі, төменгі сыныптарда, орта және жоғары сыныптардағы мектеп жасы) топқа бөлу;

  • сынаржақ әуестенушілер мен ауытқуларға жол бермей, әртүрлі тақырыптық бағыттағы кітаптар шығаруда сәйкестілікті сақтау;

  • жыл сайынғы, үш жылдық және бес жылдық парлау негізінде балаларға арналған кітап бағдарламаларының, сондай-ақ сериялық, іргелі көпжылдық басылымдардың үйлестірілуін қамтамасыз ету;

  • жүйедегі барлық баспалардың тақырыптық парларын талдай отырып, елімізде балалар әдебиетін шығарудың жыл сайынғы жиынтық жоспарларын жасау.

Балаларға арналған кітаптардың өзіндік ерешеліктеріне қарай баспагерлер осы жастағы әр алуан әртүрлі категориялардағы оқырмандардың талап-тілектерін нысаналы қанағаттандыруды көздеуі қажет. Бұл үшін баспалардың ауылдық жерлердегі оқырмандарға, оқушы жастарға, мектепке дейінгі балалар мекемелеріне және т.б. бағышталған арнаулы тараулары бар такырыптық жоспарлар түзу жөніндегі қызметін күшейту міндеті тұр. Ал, сексенінші жылдардың тәжірибесі көптеген баспалардың балаларға арналған ғылыми-көпшілік және танымдық әдебиет, педагоги­ка, жаңа тұрғыдан педагогикалық ойлау, балалар тәрбиесінің психологиясы жөніндегі кітаптар, осы заманғы мамандықтарды насихаттау жөніндегі, табигат пен жануарлар әлемін қоргау жөніндегі кітаптар жоспарлау және шығару ісіне қиындықсыз кірісіп кете алатынын көрсетеді.

Ресейдің және баска да ТМД елдерінің тәжірибесі көрсетіп отырғанындай қазіргі балалар әдебиетін шығаратын баспалар нарық жағдайында өз мақсаттары мен міндеттерін жетілдіріп жаңартуда. Кітап балаларға ермек болып қана қоймай, сонымен бірге оны өзіне бейтаныс әлемге шақырып тұрарлықтай тартымды болуға тиіс. Кітап балаларды кемелдендіруге, тәрбиелеуге және оқытуға тиіс. Ресей баспаларының тәжірибесі мынаны айқын көрсетеді: баспагерлер қаншама алуан түрлі тақырыптық бағдарларды ұстанса да, балаларға арналған кітаптың ең басты қасиеті - оның сапасы жоғары болуы керек. Осы тұрғыда балаларға арналған жас баспа „Махаонның" бас директоры Наталья Львовна Дранова „Сіз сапалы кітап деп қандай кітапты түсінесіз?" деген сұраққа былай деп жауап берген еді: „Біріншіден, кітап мазмұны түрғысынан сапалы болуға тиіс: біздің білігі жоғары редакторлар құрамымыз маркетинг бөлімімен тығыз ынтымақтаса отырып жариялауға арналған басылымдарды өте-мөте мұқият іріктейді; ал мен өзімнің балама оқып бермей тұрып ешқандай кітаптың басылуына қол қоймаймын. Екіншіден, материал жақсы редакцияланып, әдемі ұсынылып, оқырманға орайластырылып (әңгіме лицензиялық әдебиет туралы болса) өнделуге тиіс. Үшіншіден, әлбетте, басылымдардың безендірілуінің полиграфиялық деңгейі биік болуға тиіс..."[14,108].

Республикада балаларға арналған кітаптың сапалық деңгейін көтеруге басылымдарға баға берудің ұжымдық және конкурстық нысандарының көп көмегі болар еді. Балалар кітабын бағалау конкурстарының кеңінен өткізілуі үшін баспа басшылары мүдделі ұйымдар мен шығармашылық одақтарға әдеби және қоғамдық сыйлықтар белгілейік деген ұсыныстармен баруға тиіс. Мұндай сыйлықтар мектепке дейінгі және төменгі сыныптарда оқитын балаларға арналған тандаулы көркем шығарма үшін, таңдаулы ғылыми-көпшілік, танымдық анықтамалық-энциклопедиялық басылым үшін біздегі кітап баспалары ұжымдарының бағдарына басылымдардың басқа түрлері үшін белгіленуі мүмкін.

Баспалар ұжымы жасөспірімдерге арналған әдебиеттерді шығаруға айырыкша көңіл бөлуде. Тартымды да жатық тілмен жазылған „Құқық әліппесі” жас оқырмандар қолына тиді, мұнда авторлар неғұрлым жиі қолданылатын терминдер мен ұғымдардың мәні мен мазмұнын түсіндіріп, оқушысын заңның қыр-сырын тереңірек ұғынуға ұмтылдырады. Балаларға арналған „Сенің құкығың", „Сен азаматсың" деп аталатын еңбектер адам құқығының жалпыға бірдей декларациясына және Республика Конституциясының „ Адам және азамат" бөліміне сәйкестендіріліп даярланған.



Баспалардың балаларға арнап шығарған сан сипаттағы кітаптарының сандық, сапалық деңгейіне келетін болсақ, жақсы жақтары да мол, кемшілік тұстары да жетерлік. Соның бәрін ой сарабынан өткізе отырып мынадай ой түйдік. Болашақ қамы бүгіннен басталады. Егемен елдің ертеңі бүгінгі біздің рухани тәлімдерімізден бойлап өспек. Ол үшін балаларға арналған кітаптар керек. Оны тыңғылықты да табандылықпен жүйелі түрде жүргізсек қана оның игі нәтижелерін көретін боламыз. Ол үшін әлемдік және көршілес елдердегі балалар кітабын шығарудағы жақсы үлгілер мен дәстүрлерден үйрене отырып, өзіміздің ұлттық рухымыз тұрғысында балаларға қажетті басылымдарды көбейте түсудің қажеттілігін айтқым келеді. Балалар әдебиетін тек „Жалын", „Балауса" ғана емес барлық баспалар назарда ұстап, белсене атсалысуы керек. Бұл бәріміздің парызымыз. Қоғамымыздағы демократиялық жаңарулардың бәріне ұйытқы болып, еліміздің келер ғасырда өркениетті мемлекеттер деңгейіне жетуіне хал-қадірінше үлес қосып келе жаткан баспагерлер өмірінде де үлкен өзгерістер жүзеге асқанын атап өтуіміз керек.
Ұсынылатын әдебиеттер:

Негізгі:

1. Н.М.Лисовский Книговедение, его предмет и задачи. П., 1922

2. А.М.Ловягин Основы книговедения. М., 1926

3. Ш.Р.Елеукенов, Ж.Шалғымбаева Қазақ кітабының тарихы, А, Санат. 1999



Қосымша:

  1. Сикорский Н.М. Исследования и материалы, 1981

  2. Барсуков А.И. Вопросы общей теории книговедения, 1971

  3. Новосадский И.В. Теория книговедения, 1986

  4. Галактионов И.Д. Технические правила набора и их изменения 1929

  5. Книга Исследования и материалы. - ., 1994



4. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
4.1. Кітап және кітап ісін дамыту.

4.2. ХХ ғ.б. қазақ тіліндегі кітаптар.

4.3. Жүйелі типологиялық тұжырымдама.

4.4. Кітаптану ғылымының қазіргі жайы мен міндеттері.

4.5. Кітап және БАҚ.

4.6. ХХ ғ.б. қазақ тіліндегі кітаптар.

4.7. Кітаптанудың функционалдық, қызметшілдік тұжырымдамасы.

4.8. Кітаптану ғылымының Кеңес дәуіріндегі қалыптасуы, негізгі бағыттары.

4.9. Кітаптанумен көршілес, іргелес ғылымдар.

4.10. Кітап және оның адам мен қоғам өміріндегі рөлі.

4.11. Кітап баспагерлік білімі жүйесі.

4.12. Кітаптың алғашқы түрлері.

4.13. Қиылысушы ғылымдар тұжырымдамасы.

4.14. Кітаптану және оған салалас пәндер.

4.15. Баспа кітап.

4.16. Қолжазба кітап.

4.17. Кітаптану және оған салалас пәндер.

4.18. Қазақ балаларына арналған алғашқы басылымдар.

4.19. Кітап және информация жөніндегі түсінік.

4.20. Кітап басылымы туралы түсінік.

4.21. Кітаптану туралы ғылымның кешенділігі.

4.22. Қазан төңкерісіне дейінгі кітаптану ғылымының туу процесі.

4.23. Кітап және оның даму заңдылықтары.

4.24. Атамұра» баспасының тарихы.

4.25. Жалпы кітаптың пайда болуы.

4.26. Кітап саудасы білімі жүйесі.

4.27. «Мектеп» баспасының тарихы.

4.28. Ресейдегі кітап дамуының алғашқы кезеңдері.

4.29. Кітаптың алғашқы түрлері.

4.30. «Санат» баспасының тарихы.


4.1 СТУДЕНТТІҢ ОҚЫТУШЫ БАСШЫЛЫҒЫМЕН ЖҮРГІЗЕТІН ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ

      1. Кітаптану ғылымының төңкеріске дейінгі дамуы.

      2. Кітап өнері, кітап экономикасы, баспа статистикасы.

      3. Кітап және БАҚ туралы.

      4. Кітаптану ғыдымының тұжырымдамалары, анықтамалары, концепциялары.

      5. Кітап және кітап ісі оны басқарудың ғылыми негіздер.

      6. Баспа бостандығы және кітап саудасы, білімі, жүйесі.

      7. Кітаптың алғашқы түрлері.

      8. Кітаптану ғылымының қазіргі Ресей мен Қазақстандағы жайы.

      9. Ресейдегі кітап дамуының алғашқы кезеңдері.

      10. Кітап және әлеуметтік коммуникация құралдарының түрлері.

      11. Кітап басу, кітапханатану, библиографиятану, библиологиятану білімінің жүйелері.

      12. Кітаптанудың басқа қоғамдық ғылымдармен қарым-қатынасының мәні.

      13. Кітап-бұқаралық сананы ұйымдастырудың құралы.

      14. Кітап және кітап ісі мамандарын даярлау, материалдық-техникалық базасын жасау.

      15. Кітаптану ғылымының кеңес дәуіріндегі дамуы және қазіргі жайы.

      16. Н.М.Лисовский, А.М.Ловягин, Н.М.Куфаев т.б. кітаптанушылық қызметтері.


5 ӘДЕБИЕТТЕР
5.1 Негізгі әдебиеттер

5.1.1. Ш.Елеукенов. Кітаптану негіздері. А., Санат. 1998.

5.1.2.А.М.Ловягин Основы книговедения. М., 1926.

5.1.3. Ш.Р.Елеукенов, Ж.Шалғымбаева Қазақ кітабының тарихы, А, Санат. 1999.



      1. Беловецкая А.А. Общее книговедения. – М.,1974.

      2. Люблинский С.Б. Подвижники книги М.,1988.

      3. 8.1.6. Н.М.Лисовский Книговедение, его предмет и задачи. П., 1922.

      4. Рукописная книга в культуре народов Востока т.2. М.,1988.


5.2 Қосымша әдебиеттер

5.2.1 Сикорский Н.М. Исследования и материалы, 1981.

5.2.2 Барсуков А.И. Вопросы общей теории книговедения, 1971.

5.2.3. Новосадский И.В. Теория книговедения, 1986.

5.2.4. Галактионов И.Д. Технические правила набора и их изменения 1929.

5.2.5. Сұбханбердина Ү. Қазақтың революциядан бұрынғы мерзімді баспасөзіндегі материалдар. – А., 1963.

5.2.6. Книга Исследования и материалы. - ., 1994.

5.2.7. Иоффе А.М. История книги и книговедения.

5.2.8. Тюличев Д.В. Книгоиздательская деятельность Петербургской Академии наук им. М.В.Ломоносова. Л.,1988.

6 ӨЗГЕРІСТЕРДІ ТІРКЕУ ПАРАҒЫ



Өзгерістің рет нөмірі

Құжаттың тарауы пункті

Өзгеріс түрі (ауыстыру, жою, қосу)

Хабарламаның нөмірі және күні

Өзгеріс енгізілді

Күні

Аты-жөні, қолы, қызметі



















жүктеу/скачать 431 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет