1 Қадашева Қ., Омарова С. К., Карипжанова Г. Т
№16 Тақырып. Ұлыстың ұлы күні қалай тойланып жүр?
жүктеу/скачать 5,41 Mb. Pdf көрінісі
|
Каз.яз-В1В2-1
| №16 Тақырып. Ұлыстың ұлы күні қалай тойланып жүр?
Адам баласының шыр етіп дүниеге келгеннен өсу, даму, жетілу, кемелдену, қартаю, дүниеден өтусияқты кезеңдерінің барлығы да елеп- ескерерлік жағдаяттардан тұрады. Табиғат құбылыстары мен жыл мезгілдерінің тіршілік иелерімен сабақтасқан құбылыстары қаншама? Солардың ішіндегі ең ерекше де, күрделісі – Наурыз мерекесінің тойлануы. Ұлттық мерекеміз Наурызды еліміз 1924 жылға дейін кәдімгідей жыл сайын сағына күтіп, атап өтіп отырғаны кейінде жиі айтылып жүр. Жаз жайлауда, күз күзеуде, қыс қыстауда жүріп, көктемде қар еріп, күн жылынып, бәйшешектер қылтиып, жылғалардан жылы су аға бастағанда, шат-шадыман көңіл-күймен мал соңында жүріп, әр төбенің басында отырған жұрт бір-бірін «наурыз көжеге» шақырысқан. Көк шыға бой сергіп, тырысқан қабақ та жазылып, бұйырған асты сенікі-менікі демей ортаға алып, дастарқанға жайылған дәм-суды ықыластана, рахаттана ішіскен. Осы мерей оларға жылдық азық болған; осыны місе тұтқан, кетер жылды күтіпүмітпен өмір сүрген. Ағайынға айтпағым – тайлы таяғымызбен асыға күтетін Ұлыстың ұлы күнін асығыс өткізе салатын жеңіл-желпі шара деп емес, адам баласының бір-біріне қамқор , мейірім көзімен қарап, неге жан-жағымызды (ауламызды, көшемізд) ықыластана тазалап, бір-екі тал не шыбық егіп, алдын-ала дайындалмасқа? Сол күні ұйқымыздан қуанышпен оянсақ, әркім өз дастарқанын түрлі ұлттық тағамдарға (қазы-қарта, жал-жая,құрт- май, жент, тары-талқан т.б) толтырып қойса, әр үйдің қазанында соғымнан қалған сүр мен жеті түрлі дән қосылған көже пісіп жатса, және сол күні әрбір қандасымыз тек ұлттық киім киіп, мәз болыспасқа . . . Бір-бірімзге деген шынайы ықыласымызды аямасақ. Сөйткенде ғана Наурыз мәнін тереңдете түсетін сияқтымыз, әйтпесе мағынасы аз, әсіре қызыл бояу түптің түбінде елді жалықтырып, әз- Наурызымыздың қадірі төмендей бастай ма деп алаңдайды екенсің. – Сіздер оқитын мақала «Қаза үні» газетінде жарияланған. «Қаза үні» тіркесі аясында сіздер не түсінесізде? Өз ойларыңызды ортаға салыңыздар. – Газет айдары «Көзқарас» деп аталады. Ол кімдердің, қай ұлттыңкөзқарасы екен, ойланып көріңіздер. 269 – Мақаланың тақырыбын дауыстап оқып, одан соң іштей бір рет оқып шығыңыздар. Мақала тақырыбы сіздерге таныс па? o Егер таныс болса, елімізде Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесі қалай тойланып жүр. Өзара сұхбат құрыңыздар. – Мақала тақырыбының астыңғы жағында автордың қысқаша ойы берілген, оқып шығыңыздар. Жер бетінде әрбір халық _______________________________________ ___________________________________________________________ __ – Қазақ елінің өзіндік салт-дәстүрі, ырым-тыйымы, әдет-ғұрпы туралы айтарыңыз бар ма? Ойланыңыздар. – Мақаланың бірінші мәтінін оқыңыздар. Сонда «Адам баласының шыр етіп дүниеге келгеннен өсу, даму, жетілу, кемелдену, қартаю, дүниеден өту кезеңдері . . . » деген сөйлем бар. – Асты сызылған сөздердің адамның жасымен байланыстырып, тарқатып көріңіздер. – Мысалы, өсу (1-7 жас аралығы) Міне осындай адам баласының дүниеге келіп, дүниеден өткенге дейінгі тіршілігін табиғатпен байланысты , олай болса, «Жаңа жыл - Жыл басы» мейрамы үлкен ұлттық мейрам. Сіздер бұл оймен келісесіздер ме? – Екінші мәтінді оқыңыздар. Мәтіндегі наурыз айына, көктем мезгіліне байланысты сөз тіркестерін теріп жазыңыздар. Осы тіркестерді пайдаланып көктем мезгіліне суреттеме жазыңыздар. – Мақала мәтінінің соңғы сөйлемін оқып көріңіздер: «Осы мерей оларға жылдық азық болған; осыны місе тұтқан, келер жылды күтіп, үмітпен өмір сүрген» – Сөйлемді тағы да қайталап оқып, адамдардың келер жыл, яғни алдағы келетін жаңа жылдан күтілетін арман-тілегін, үмітін суреттеп жазыңыздар – Мақала авторының аты-жөні кім? Ол қай қаланың тұрғыны? – Үшінші мәтінді дауыстап оқыңыздар. Мақала авторының жас ұрпаққа, қазақ ағайындарының айтпағы не? – Сіздер оның ойымен келісесіздер ме? – Мақала авторының өкініші неде? – деп ойлайсыздар. – Ол: « . . . әсіре қызыл бояу түптің түбінде елді жалықтырып, әз- Наурызымыздың қадірі төмендей бастай ма деп алаңдайды екенсіз», - дейді. – Сіздер бұған не дейсіздер? Әсіре / қызыл - жалған бояма, жасанды, мөлшерден артық. – Әсіре қызыл сөзінің мағынасын ашып, мереке күндері өздеріңіз байқаған мөлшерден артық тойланып жүрген дүниелер туралы ой бөлісіп көріңіздер. 270 – Өз беттеріңізше Наурыз мерекесін тойлаудың заманауи үлгісін ұсынып, баяндап беріңіздер. |