1 аптаның тапсырмасы
Эукариот пен прокариоттың ұқсастықтары қандай?
жүктеу/скачать 399,41 Kb.
|
биологияға кіріспе 1.2.3 апта тапсырмалары
- Бұл бет үшін навигация:
- Эукариот пен прокариоттың айырмашылығы неде
Эукариот пен прокариоттың ұқсастықтары қандай?Эукариоттық және прокариотты организмдер - тірі организмдер. Олар жасушадан тұрады. Сонымен қатар, екеуі де көбеюде, өсуде және өледі. Сонымен қатар, екеуі де әртүрлі метаболикалық процестерді жүзеге асырады. Эукариот пен прокариоттың айырмашылығы неде?Эукариот жасушаларында ядро және мембранамен байланысқан органеллалар болады, ал прокариот жасушаларында ядро да, мембранамен байланысқан органеллалар да болмайды. Мұны эукариоттық және прокариоттық организмдер арасындағы негізгі айырмашылық деп қарастыруға болады. Сонымен қатар, эукариоттар мен прокариоттық организмдердің тағы бір айырмашылығы - эукариоттардың бір клеткалы немесе көп жасушалы болуы мүмкін, ал барлық прокариоттар бір клеткалы болады. Сонымен қатар, эукариоттарда 80S рибосома, прокариоттарда 70S рибосома болады. Демек, бұл эукариот пен прокариоттың тағы бір айырмашылығы. Сондай-ақ, эукариот пен прокариоттық ағзалардың тағы бір айырмашылығы - эукариоттарда көптеген хромосома болады, ал прокариоттарда жалғыз хромосома болады. Эукариот пен прокариот арасындағы айырмашылық туралы инфографикадан төменде екі ағзаның арасындағы айырмашылықтар көрсетілген. Ертеде прокариотты организмдер арқылы өте көп жұқпалы аурулар тараған. Көптеген елдерде халыктың аурудан қырылып қалғаны тарихтан белгілі. Олар — тырысқақ, күйдіргі, оба (әр жануарларда әртүрлі аталады), т.б. аурулар. Қазақстанда осы аурулардың табиғи ошақтары әлі күнге дейін бар. Жұқпалы ауруларға жататын жіңішке ауруы, сарып, іш өту және сүзек сияқты ауру түрлері адамдар үшін қазір де қауіпті. Көптеген ішек ауруларын прокариоттар тудырады. Асқазан, тоқ ішек жаралары және қарындағы ісік, қарып асты безінің ісік аурулары — хеликобактер пилориум микроорганизмі арқылы таралады. Аурулардың осы микроорганизмдер арқылы тарайтынын 1983 жылы Австралия дәрігерлері Б. Дж. Маршал мен Дж. Р. Уоррен ашқан. Б. Маршал осы микроорганизм жасушасының себіндісін (культурасын) ішіп, өзіне тәжірибе жасап көрген. Жарты айдан соң ол гастритпен қатты ауырып, əрең дегенде тетрациклин және Денол дәрісін ішіп жазылған. Ішек және асқазан аурулары тазалық сақтамаған кезде қол орамал арқылы прокариотты организмдерден жұғады. Сондықтан да қоғамдық орындарға барғанда, қолды сабынмен жақсылап жуған дұрыс және шыбын-шіркей, тарақандардан сақтанған жөн. Қазіргі кезде ғылымның жетістіктеріне байланысты, осы прокариоттар тарататын қауіпті ауруларға қарсы емдеу жұмыстары жақсы жолға қойылған. Прокариоттардың өзінен өндірілетін биологиялық белсенді заттар — антибиотиктерді пайдаланып емдеу жұмыстары қолға алынды. Бірінші антибиотик пенициллинді өткен ғасырдың 40-жылдарында микробиолог Александр Флеминг ашты. Микробтардың қатысуымен әртүрлі антибиотиктер, дәрі-дәрмектер, витаминдер және ферменттер алынады. Қазіргі кезде микробиологиялық өндірістер жүздеген миллиард долларға өнімдер шығарады. Прокариоттарды зауыттардың өздерінде тот баспайтын үлкен ыдыс — ферменттерде есіріп, оларды күнделікті өмірде пайдаланады. Біздің республикамызда Ақмола облысы Степногор қаласында "Прогресс" атты микробиологиялық зауыт бар. Осы зауыт жылына жүздеген мың тонна витаминделген азық-түліктік үстемелер, аминкышқылдары, инсектицидтер (жәндіктерге қарсы улы заттар) және микробтан жасалынатын ферменттер шығарады. 1 г. топырақтың құрамында 300 млн-нан 2 млрд-қа дейін бактериялар болады. Барлық сыра, шарап, спирт, және техникалық өнімдер (ацетон, сірке қышқылы) шығаратын зауыттар прокариотты организмдерді пайдаланады. Адамзат ертеден-ақ май, ірімшік, әртүрлі сүттен алынатын өнімдерді алу үшін ашытқы бактерияларын пайдаланған. Ұлттық тағамдар мен сусындар үшін (айран, қымыз, шұбат, құрт, т.б.) ашытқы бактерияларын қолданған. Көк-жасыл балдырлар пайдалы прокариоттарға жатады. Олар атмосфералын азотты игеріп, оны нәруыз құрамына байланыстырады. Көк-жасыл балдырларды топырақты биологиялық азотпен тыңайту үшін қолданады. Мысалы, жапон шаруалары көк-жасыл балдырларды күріш шаруашылығына пайдаланады. Көк-жасыл балдырлар органикалық заттармен ластанған сулы жерде жақсы өсетіндіктен, олар ластанудан тазартудың биоиндикаторы болып саналады. 3 аптаның тапсырмасы Кестені толықтыр: Өсімдіктер мен жануарлар жасушасының құрылысындағы айырмашылықтар Өсімдіктер жасушасы Жануарлар жасушасы Қоректенуі Хлорофилл және хлоропласттар Жасуша қабырғасы Вакуоль Жасуша орталығы Көміртегі қоры Минералды тұздар Жасушаның бөлінуі Энергетикалық зат алмасудың оттексіз кезеңі Бақылау сұрақтары: 1. Жасуша мембранасының құрылысы мен қызметінің байланысы 2. Жасушадағы заттардың жұтылуы қалай жүзеге асады? 3. Эндоплазмалық тормен рибосоманың арасындағы өзара байланыс 4. Жасушадағы лизосоманың құрылысы мен қызметі қандай? Өсімдік жасушасы мен жануарлар клеткасы сәйкесінше өсімдіктер мен жануарлар тіршілігінің құрылымдық бірлігі болып табылады. Алайда өсімдіктер мен жануарлар жасушаларының арасында ұқсастықтар да, айырмашылықтар да бар. Осы айырмашылықтардың не екенін қарастырайық. Біріншіден, жануарлар мен өсімдіктердің жасушалары - эукариоттар, бұл олардың құрамында хромосомалары бар жасуша ядросын білдіреді. Олардың екеуінде де клетканың ішіндегі және сыртындағы заттардың қозғалысын бақылайтын жасуша мембраналары бар. Осы екі типтегі жасушалардағы айырмашылықтар функционалдық айырмашылықтарға байланысты пайда болады. Өсімдіктер мен жануарлар жасушаларының арасындағы ең үлкен айырмашылықтардың бірі өсімдіктерде целлюлозадан тұратын жасуша қабырғасының болуы. Бұл өсімдіктерге клетканың ішінде жоғары қысымды күйдірмей жинауға мүмкіндік береді. Бұл жасуша қабырғасы өсімдіктер үшін қажет, өйткені өсімдік клеткалары осмос арқылы сұйықтықтың ауыр алмасуын қажет етеді. Жануарлардың жасушаларында бұл жасуша қабырғасы болмайды. Тағы бір айырмашылық фотосинтезді қолдану нәтижесінде пайда болады, бұл арқылы өсімдіктер күн сәулесін тағамға айналдырады. Ол үшін өсімдіктерде өзінің ДНҚ-сы бар хлоропласттар болады. Бұл жануар клеткаларында жоқ. Өсімдік жасушаларында үлкен вакуол бар, ол жасуша цитоплазмасында болады. Бұл вакуоль өсімдік жасушасының барлық кеңістігін алып, оларды жасуша мембранасы қоршайды. Бұл вакуолада өсімдік қалдықтары, су және қоректік заттар бар, олар өсімдіктерді қажет болған жағдайда қолдана алады немесе бөліп алады. Екінші жағынан, жануарлардың жасушаларында үлкен вакуолы бар өсімдік жасушаларына қарағанда кішкентай вакуольдер болады. Тағы бір байқалатын айырмашылық - өсімдік жасушаларының мөлшері тұрақты, ал жануарлар клеткалары мөлшері мен пішінінде әр түрлі болады. Жалпы, өсімдік клеткалары жануар клеткаларына қарағанда үлкенірек. Пішіні жағынан өсімдік жасушалары тікбұрышты, ал жануарлар жасушалары дөңгелек пішінді. Барлық тірі организмдер тек микроскоппен ғана көруге болатын ұсақ бөлшектерден тұрады. Бұл бөлшектерді кейіннен жасуша деп атаған. Алғаш «жасуша» атауын 1665 жылы Роберт Гук қолданған және сол уақыттан бері бұл атау ғылымда бекітілді. Барлық тірі организмдер жасушалардан тұрады. Олардың мөлшері, пішіні әртүрлі, қызметтері де түрліше болады. Дегенмен түрлі организмдер жасушаларының құрылысы мен химиялық құрамында ұқсастықтардың да бар екені анықталған. Кез келген жасуша — тұтас тірі жүйе, ол өзара байланысқан үш бөліктен: қабықшадан, цитоплазмадан және ядродан тұрады. жүктеу/скачать 399,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|