1 Қаржы саясаты және қаржы тетігі
жүктеу/скачать 49,97 Kb.
|
МАЗМҰНЫ
Абай Құнанбайұлы
|
МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ 1 ҚАРЖЫ САЯСАТЫ ЖӘНЕ ҚАРЖЫ ТЕТІГІ 1.1 Қаржы саясатының мазмұны, міндеттері, мақсаттары мен принциптері 1.2 Қаржы тетігінің мазмұны мен құрылымы 1.3 Кәсіпорынның қаржысын басқару тетігі 2. «Павлодарэнерго» АҚ кәсіпорнының қысқаша сипаттамасы 2.1 Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді талдау ҚОРЫТЫНДЫ КІРІСПЕ Әрбiр кәсiпорын алдымен кәсiпорынды құру және салу кезiнде, ескiргендердiң орнына жаңа жабдыққа инвестицияларды жүзеге асыруда, өндiрiстiң үздiксiздiгiн қолдауға: жалақы төлеу, шикiзат пен материалдарды сатып алу, өнiмдi сатуға арналған шығыстар. Бұл мұқтаждарды қаржыландыру мемлекеттік (қызметтің жекелеген түрлерін жүзеге асыру есебінен алынатын пайда, амортизациялық аударымдар, меншікті акцияларды сатудан түскен түсімдер және т.б.), сондай-ақ қарыз қаражаты (кредиттер, субсидиялар және т.б.) есебінен жүргізіледі. Осы нысандардан басқа қаржыландырудың ерекше нысандары бар: лизинг, факторинг. Кәсiпорынның қажеттiлiктерiн қаржыландырудың ерекшелiгi ақша ресурстарының келуi мен әкетiлуi уақыт бойынша әркелкi және олардың шамасы бойынша бiрдей болмауы болып табылады. Кәсіпорынның тұрақты және қарқынды дамуын қамтамасыз ету үшін жоғарыда аталған барлық қажеттіліктерді төлеу уақтылы және толық көлемде жүргізілуі қажет, оған уақыт бойынша да, саны бойынша да бірқалыпты қаражаттың ағыны мен ағыны арасындағы теңгерімділік (тепе-теңдік) жүзеге асырылған жағдайда ғана қол жеткізуге болады. Бұл теңгерімділік кәсіпорынның шаруашылық қызметі нәтижесінде қаржы ресурстарының ағындары мен ағындарының мерзімін таза механикалық белгілеудің нәтижесі болып табылмайды. Ол кәсіпорынның осындай қаржылық жай-күйіне және оның төлем қабілеттілігіне қол жеткізуді қамтамасыз ететін, оған табысты жұмыс істеуге және өндірісті кеңейтуге капитал салуға мүмкіндік беретін өнімді өндіруді және өткізуді ұйымдастыруға негізделеді. Бұл кәсіпорынның қаржылық жай-күйі мен төлем қабілеттілігі - бір жағынан өзіне әкелетін бағалар бойынша өнімді өткізумен байланысты оның өндірістік-шаруашылық және коммерциялық қызметінің нәтижесі және екінші жағынан меншікті және тартылған капиталға тиімді билік ете білуіне байланысты. Қаржы саясаты мен қаржы тетігінің өзектілігі қаржы саясатын мемлекет экономикалық заңдардың талаптарына сүйене отырып әзірлейді, мемлекеттің барлық дамуы қаржыға негізделеді, сондықтан бұл тақырып пен оның проблемалары әрдайым өзекті болып табылады. 1. Қаржы саясатының мазмұны, мақсаттары, міндеттері және қағидаттары. Қаржы саясаты - бұл өз функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет пен қаржы саласындағы басқа да экономикалық агенттер жүргізетін мақсатты ниеттер мен іс-шаралардың жиынтығы. Қаржы саясаты экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады. Материалистік диалектика жүйесінде қаржы саясаты, кез келген басқа саясат сияқты, ол білдіретін, базистік болып табылатын - белгілі бір қоғамдық-экономикалық формацияның өндірістік қатынастарының бөлігі болып табылатын қаржылық қатынастарға қарағанда, қондырмаға жатады. Тұтастай алғанда экономикалық саясат сияқты, мемлекет те қаржы саясатын экономикалық заңдардың - қоғамның экономикалық өміріндегі құбылыстар мен процестердің мәнді, орнықты қайталанатын, перспективалық байланыстары мен өзара тәуелділіктерінің талаптарын негізге ала отырып әзірлейді. Экономикалық заңдармен айқындалатын қоғамдағы өндірістік қатынастар санаттар арқылы көрініс табады. Экономикалық санаттар - бұл экономикалық өмірдің белгілі бір жағын сипаттайтын және оларға баға, қаржы, сақтандыру, кредит, сонымен бірге, т.б. абстрактілі, жалпылама түрде ұсынылатын біртекті экономикалық қатынастардың көрінісі. Қаржы экономикалық санат ретінде экономикалық заңдардың (құн заңы, сұраныс пен ұсыныс заңы, қажеттіліктердің жоғарылауы туралы заң, өндірістік қатынастардың өндіргіш күштердің сипаты мен даму деңгейіне сәйкестігі заңы, уақытты үнемдеу заңы) әрекетіне негізделеді. Қаржы саясаты нақты шаруашылық өмірде қаржы тетігі арқылы іске асырылады. Соңғысы қаржыны ұйымдастыру, жоспарлау және басқару түрлерінің, нысандары мен әдістерінің жүйесін ұсынады. Қаржы тетігі арқылы шаруашылық жүргізудің әртүрлі деңгейлерінде және шындықтың салаларында экономикалық және әлеуметтік дамудың мемлекеттік бағдарламаларын орындау үшін ақша қаражатының және ақша жинақтарының нысаналы қорларын қалыптастыру және пайдалану бойынша қаржылық қатынастарды басқару жүргізіледі. Неғұрлым жалпы экономикалық санат ретінде қаржы абстракция (салықтар, бюджет және т.б.) санаты аз жекелеген қаржы субкартияларынан тұратындықтан, онда белгілі дербестік дәрежесімен салық саясатын, бюджет саясатын, шаруашылық жүргізуші субъектілердің саясатын, мемлекеттік қарыз алу саясаты бойынша және оларға сәйкес тетіктерді - салық, бюджет, шаруашылық жүргізуші субъектілерді, мемлекеттік-кредиттік, қаржылық жоспарлау, қаржыны басқару, қаржы-құқықтық, сақтандыру. Мемлекеттің қаржы саясаты қаржылық стратегия және қаржылық тактика болып бөлінеді. Біріншісі ұзақ мерзімді перспективаға есептелген және экономика мен қоғамның әлеуметтік дамуының ірі ауқымды міндеттерін шешуді көздейтін бағыт болып табылады. Қаржы стратегиясы қоғам дамуының ірі тарихи кезеңдеріне қатысты әзірленеді. Қаржылық тактика шұғыл міндеттерді шешуге, елдің, өңірдің, саланың қаржысы мен экономикасындағы туындаған сәйкессіздіктер мен ауытқуларды еңсеруге назар аудара отырып, стратегиялық қондырғыларды нақтылайды. Қаржы тетігі мемлекет белгілеген қаржылық іс-шараларды нақты, атаулы, нақты нәтижелерге - қоғамдық өнімнің барлық көптеген элементтері, материалдық емес игіліктер, қызметтер мен құндылықтар құнының құрамына кіретін қаржы ресурстарының қоғамдық-экономикалық өмірдің барлық деңгейлері мен салаларындағы кеңейтілген молықтырылуын іске асырады. Өсiмiн молайту нәтижелерiнiң әртүрлiлiгi қаржылық тетiк құрамдас және ажырамас бөлiгi болып табылатын экономикалық (шаруашылық) тетiктiң нысандары мен әдiстерiнiң тиiстi әртүрлiлiгiн туғызады Осылайша, қоғамдық формацияның экономикалық заңдарымен, белгілі бір өндірістік қатынастардың және тиісті санаттардың болуымен айқындалатын өндіріс процесі шаруашылық тетігімен іске асырылатын экономикалық саясатпен реттелетін тұйық айналмалы заңдылық байқалады; соңғысы өз кезегінде өсімін молайтудың нақты нәтижелерін тиісті сандық және сапалық мәнде қайта құруға ықпал етеді. Бұл диалектикалық заңдылық өспелі принцип бойынша диалектикалық спираль түрінде (өсімін молайтудың қалыпты жағдайларында) әрекет етеді. Сондықтан кеңейтілген молықтыру процесінің қалыпты ағымы экономикалық саясат пен тетіктің құрамдас бөліктері ретінде қаржы саясаты мен қаржы тетігіне байланысты. Дұрыс тұжырымдалған қаржы саясаты, айқын жолға қойылған, үйлесімді жұмыс істейтін қаржы тетігі қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына ықпал етеді. Кері үрдіс те бар: егер қаржы саясаты экономикалық заңдардың қолданылуын толық көлемде ескермесе немесе олармен қарама-қайшы болса, онда тиісті қаржы тетігі ұлттық шаруашылықтың, саланың, өңірдің және т.б. өндірістік мүмкіндіктерін толық көлемде немесе пайдалана алмайды; бұл жағдайда қоғамның экономикалық дамуы тежеледі, теріс құбылыстар жинақталады, қоғамға қарсы процестер пайда болады. Мұндай жағдай объективті экономикалық заңдардың талаптарын елемейтін әкімшілік-ерік, тым орталықтандырылған басқару әдістерін қолдану кезінде қалыптасады. Мемлекеттің даму тарихы қаржы, қаржы саясатын және оны жүзеге асыру тетігін пайдалана отырып, қоғамның міндеттерін шешуге қарама-қарсы тәсілдердің мысалдарына ие. Мәселен, Кеңес Одағының болмысында қатаң, шамадан тыс орталықтандырылған директивалық шаралар қолданылды. Төтенше жағдайларға қатысты бұл шаралардың бір бөлігі шиеленісті жағдайдан, мемлекет тағдыры шешілген жағдайларды еңсерудің қажеттілігінен туындады. Бірқатар жағдайларда қатаң шаралар, оның ішінде қаржылық шаралар шаруашылық өмірдегі дұрыс емес тәсілдермен, ерікті, ойланбаған шешімдермен, экономиканы және қаржыны біліксіз басқарумен айқындалды. Мұндай кезеңдерде кері байланыс қағидаты бойынша қоғамдық өндірістің өсу қарқынының баяулауы, экономика мен қаржыдағы сәйкессіздік, халықтың өмір сүру деңгейінің құлдырауы, тауарлар мен қызметтердің тапшылығы, қоғамдық өмірдегі теріс әлеуметтік көріністердің күшеюі байқалды. Тарих көрсеткендей, адамдардың экономикалық мүдделеріне, тауар-ақша қатынастарының барынша көп жиынтығын, әрбір қызметкердің бастамалары мен шығармашылығын пайдалана отырып, олардың белсенділігін ынталандыруға бағытталған саясаты мен оны іске асыру тетігі жоғары нәтижелер береді. Қазақстанның дербес даму кезеңінің басындағы қаржы саясаты сәйкессіздігімен және қарама-қайшылығымен ерекшеленді. Бір жағынан, саясатты таңдауға посткеңестік кеңістіктегі тұрақсыздық факторлары әсер етті және қаржылық іс-шаралар басқа елдерде, әсіресе Ресейде жүргізіліп жатқан іс-шараларға еріксіз ерікті түрде еріп отырды. Бұл шаруашылық байланыстардың ортақтығымен, экономикалардың өзара тәуелділігімен, бірыңғай валютамен, жалпы шекаралармен, ТМД елдері халқының қалыптасқан ұстанымымен айқындалды. Факторлардың бұл тобы қоғамдық-экономикалық формацияның ауысуынан туындады, бұл қалыптасқан қатынастардың, жүйелердің, тетіктердің түбегейлі сынуымен қатар жүрді. Экономикада бағалар мен нарықтарды ырықтандыру, жоспарлы шектеулерді алып тастау, экономикалық қызметтің негізгі түрлеріне мемлекеттік монополия, ұлттық шаруашылықтың төменгі құрылымдарының жұмысын бақылауды әлсірету сияқты нарықтық формацияға тез арада көшу мақсатында «шоқтық терапия» деп аталатын шаралар жүргізілді. Екінші жағынан, қоғамның Қазақстанда объективті қажет деп қабылдамаған асығыс, дайындалмаған іс-шаралар жүргізілді. Олардың ішінде өндірістік қатынастарды шұғыл қайта құру бойынша ерікті шешімдер, қаржыны орталықтандыруға ұмтылу, мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру барысында меншіктің дұрыс емес шегі, шетелдік компанияларға ключерлік өндірістерді және ұлттық экономика салаларын негізсіз беру, материалдық өндіріс саласы субъектілерінің, өндірістік емес саланың басым салаларының мүдделерін елемеу, ал демек, қоғамның негізгі әлеуметтік топтары, заңнама мен нормативтік актілердің жиі өзгеруі мен толықтырулары. Бұл жағдайда негізделген экономикалық стратегия болмаған, ал қаржы саясатының тактикалық іс-шаралары себеп-салдарлық байланыстармен өзара байланысты төтенше жағдайларды шешуге бағытталған, нәтижесінде - бір буындағы теріс құбылыстарды жою олардың екіншісінде туындауын тудырды. Тұтастай алғанда, бұл өндіргіш күштердің айтарлықтай бұзылуына, құрылымдық сәйкессіздіктердің тереңдеуіне, экономика мен қоғамның ұзаққа созылған дағдарысына, халықтың өмір сүру деңгейінің күрт құлдырауына әкелді. Қоғамның эволюциялық даму өлшемдерін бұзу бағасы осындай, онда айтарлықтай үлес экономикалық және қаржылық саясаттың негізгі қағидаттарын сақтамаумен байланысты. Экономикалық заңдардың қолданылуын ескере отырып және қоғамның даму мiндеттерiне сәйкес қаржыны жоспарлы ұйымдастыру мемлекеттiң қаржы саясатының мазмұны болып табылады. Қоғамдық дамудың әрбiр кезеңiнiң қаржы саясатының өзiне тән сипаты бар, экономиканың жай-күйiн, қоғамның материалдық және әлеуметтiк өмiрiнiң қажеттiлiктерiн және басқа да фактiлердi ескере отырып, әртүрлi тапсырмаларды шешедi. Қаржы саясатының барлық әртүрлілігі кезінде оның мазмұны мынадай сатыларды дәйекті жүзеге асырудан көрінеді: 1) экономикалық заңдардың қолданылуы, экономиканың жай-күйін, қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму перспективаларын зерделеу негізінде елде қаржыны дамытудың ғылыми негізделген тұжырымдамасын әзірлеу; 2) экономикалық саясаттың тиісті мақсаттары мен міндеттерін негізге ала отырып, қаржы саясатының стратегиялық және тактикалық іс-шараларын тұжырымдау; 3) экономикалық өзгерістердің дұрыстығына байланысты қаржы тетігі арқылы белгіленген іс-әрекеттерді оны қайта жаңартумен немесе түзетумен практикалық іске асыру. Қазақстандағы қаржы саясатының мақсаты индустриялық-инновациялық даму, ұлттық шаруашылықты құрылымдық қайта құру, ел экономикасын әлемдік шаруашылыққа ықпалдастыру жолымен сыртқы экономикалық қызметті жандандыру, әлеуметтік бағдарламаларды үздіксіз және ұлғайып отыратын қаржыландыру негізінде экономикалық өсуді қамтамасыз ету жөніндегі шараларды әзірлеу және оларды қаржы тетігі арқылы іске асыру болып табылады. Бұл ретте қаржы саясаты мен тетігі инфляциядан, жұмыссыздықтан, кірістерді жоғалтудан нарықтық процестерде халықты әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етуге тиіс. Республикада тиісті қаржы саясатын және оны жүзеге асыру тетігін әзірлей отырып, аталған бағыттарды қамтитын нарықтық реформаларды тереңдету жөніндегі бағдарламаларды жүзеге асыру жалғасуда Қаржы саясаты шешетін міндеттер: а) ел дамуының әрбір нақты кезеңінің ерекшеліктері негізінде қаржы ресурстарының неғұрлым ықтимал көлемін жасау үшін жағдайларды қамтамасыз ету; б) қоғамдық өндіріс, ұлттық шаруашылық секторы салалары арасында қаржы ресурстарын ұтымды бөлу және пайдалану, ресурстарды белгілі бір мақсаттарға бағыттау; в) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау үшін тиісті қаржы тетігін әзірлеу, оны тұрақты жетілдіру. Қаржы саясатын жүргізу кезінде қаржы саясатының мынадай қағидаттарын жүзеге асырудың маңызы зор: - қаржы ресурстарының нақты болуын негізге ала отырып, бюджеттерді, болжамдар мен жоспарларды жасау, бекіту және орындау кезінде қоғамдық өндіріске, әлеуметтік, ұлттық және кәсіптік топтарға барлық қатысушылардың мүдделерін сақтау; - қаржылық қатынастарды жоспарлы ұйымдастыруды қамтамасыз ету; - қаржы жүйесінің барлық салалары мен салаларында кірістер мен шығыстардың теңгерімділігі; - қаржы резервтерін құру (кірістердің бюджет жүйесіндегі шығыстардан және салалық қаржыдағы қаржы резервтерінен асып түсуі); мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында қаржы ресурстарын оңтайлы бөлу. Мемлекеттің қаржы саясатының тактикасы. Мемлекеттің қаржы саясаты қаржылық стратегия және қаржылық тактика болып бөлінеді. Біріншісі ұзақ мерзімді перспективаға есептелген және экономика мен қоғамның әлеуметтік дамуының ірі ауқымды міндеттерін шешуді көздейтін бағыт болып табылады. Қаржы стратегиясы қоғам дамуының ірі тарихи кезеңдеріне қатысты әзірленеді. Қаржылық тактика шұғыл міндеттерді шешуге, елдің, өңірдің, саланың қаржысы мен экономикасындағы туындаған сәйкессіздіктер мен ауытқуларды еңсеруге назар аудара отырып, стратегиялық қондырғыларды нақтылайды. Экономиканы дамыту және Қазақстанның нарықтық реформаларын тереңдету бағдарламаларында экономиканы қаржылық сауықтыру және ақша-кредит саясатын жандандыру, отандық өндірушілердің үлесін кеңейте отырып, тұтыну нарығын дамыту, өндірістің тұрақтылығын қамтамасыз ету, шаруашылық байланыстарды нығайту жөніндегі шаралар кешені көзделген. Нарықтық қатынастарды дамытудың негізгі бағыттары инфляцияны ең төменгі деңгейде ұстау, экономиканы монополиясыздандыру, кәсіпкерлік пен бәсекелестікті, нарықтық инфрақұрылымды дамыту болып табылады. Осы бағдарламаларға сәйкес қаржы саясаты және қаржы жүйесінің өтпелі кезеңдегі қызметі қажетті қаржы ресурстарын алуға, оларды бюджетке толық және уақтылы жұмылдыруға, басқа да нысаналы қорларға әлеуметтік және экономикалық даму бағдарламалары мен жоспарларында көзделген іс-шараларды үздіксіз қаржыландыруға және материалдық, еңбек және ақша ресурстарының мақсатты және ұтымды пайдаланылуын бақылауды күшейтуге бағытталған сурстар. Бұл мақсаттар орнықты экономикалық өсудi қамтамасыз ету негiзiнде республиканың әлеуметтiк-экономикалық даму стратегиясын қаржылық қамтамасыз ету қажеттiгiнен туындайдыТаяудағы мақсат ретінде экономиканы тұрақтандыру негізінде ұлттық шаруашылықты қаржылық сауықтыру проблемасын шешу. Қазіргі қоғамда экономикалық қызмет үшін ақпарат сияқты ерекше өндіріс факторы маңызды мәнге ие болды. Ақпараттық ресурстар тұтастай алғанда, ақпараттық технологиялар сияқты тікелей өндіріс процесін үйлестірудің, сондай-ақ фирманы басқарудың маңызды шарты бола отырып, ерекше рөл атқарады. Тұтастай алғанда фирма пайдаланатын ресурстардың көлемі олардың қайтарымдылығына немесе өнімділігіне байланысты. Соңғысы азайып бара жатқан қайтарымдылық заңының әрекетіне ұшырайды. Сондықтан фирма әрбір қосымша ресурс шығындарға қарағанда оның табысын көбейткенге дейін ресурстарды қолдануды кеңейтетін болады. ҚОРЫТЫНДЫ Фирманың қаржылық тетігі - бұл қаржылық әдістердің көмегімен қаржы құралдары арқылы фирманың қаржылық қатынастарын басқару жүйесі. Осылайша, қаржылық басқару объектісі ретіндегі қаржылық қатынастар, қаржылық әдістер, қаржы құралдары, қаржылық басқаруды құқықтық қамтамасыз ету және ақпараттық қамтамасыз ету қаржы тетігінің негізгі элементтері болып табылады. Кәсіпорындар (фирмалар) деңгейінде қаржылық қатынастар: шикізатты, материалдарды, жинақтаушы бұйымдарды жеткізу, өнімді өткізу, қызметтер көрсету; банк қызметтері үшін, кредиттерді алу және өтеу, валютаны сатып алу және сату және басқа да операциялар кезінде есеп айырысу бойынша банк жүйесі; сақтандыру компаниялары мен коммерциялық және қаржылық тәуекелдерді сақтандыру жөніндегі ұйымдар; өндірістік және қаржы активтерімен операциялар бойынша тауар, шикізат және қор биржалары; инвестицияларды орналастыру жөніндегі инвестициялық институттар; филиалдар мен еншілес кәсіпорындар; кәсіпорын персоналы; кәсіпорынның акционерлері; салық қызметі; аудиторлық фирмалар мен басқа да шаруашылық жүргізуші субъектілер жүзеге асырады. Кәсiпорындардың бiр-бiрiмен қарым-қатынасы дайын өнiмдi сатумен және шаруашылық қызмет үшiн материалдық құндылықтарды сатып алумен байланысты. Қаржылық қатынастардың осы тобының рөлі бастапқы, өйткені дәл осы материалдық өндіріс саласында ұлттық табыс құрылады, кәсіпорындар өнімді сатудан түсетін түсімді және тиісінше пайда алады. Бұл қатынастардың дұрыс ұйымдастырылуы өндiрiстiк қызметтiң түпкiлiктi нәтижелерiне тiкелей әсер етедi. Қаржы-кредит жүйесiмен қарым-қатынастар әртүрлi. Ең алдымен бұл салықтар мен алымдарды аударуға байланысты әртүрлі деңгейдегі бюджеттермен және бюджеттен тыс қорлармен қатынастар, сондай-ақ қаржы нарығының инфрақұрылым мекемелерімен (кредиттік ұйымдармен, сақтандыру компанияларымен, қор және валюта биржаларымен, инвестициялық қорлармен және компаниялармен және т.б.) қатынастар. Фирма ішіндегі қаржылық қатынастар - бұл фирманың филиалдары, цехтары, бөлімдері, бригадалары арасындағы түрлі құрылымдық бөлімшелер арасындағы қарым-қатынас, сондай-ақ фирма қызметкерлерімен - жұмысшылармен және қызметшілермен қарым-қатынас. Қаржылық қатынастар үшін олардың кәсіпорынның өзі бастамашылық еткен белгілі бір шаруашылық операциялардың нәтижесі ретінде пайда болуы да ортақ болып табылады. Сондықтан фирма қаржысының жай-күйi ең алдымен оның өндiрiстiк-шаруашылық сипаттамаларының жай-күйiмен айқындалады. Қаржылық әдістер - қаржылық есеп, талдау, жоспарлау, болжау, қаржылық бақылау, қаржылық реттеу, есеп айырысу жүйесі, кредит беру, салық салу, материалдық ынталандыру және жауапкершілік, сақтандыру, кепіл операциялары, трансферттік операциялар, траст операциялары, лизинг, жалға алу, факторинг және т.б. жататын қаржылық басқару әдістері. Аталған әдістердің құрамдас элементі қаржылық басқарудың арнайы тәсілдері: кредиттер мен қарыздар, пайыздық ставкалар, дивидендтер, валюта бағамдарының бағамдары және т.б. болып табылады. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН КӨЗДЕР ТІЗІМІ 1 Бороненкова С.А. Басқарушылық талдау.- М, Қаржы және статистика 2 Грузинов В.П. Кәсіпорын экономикасы (кәсіпкерлік). - М.: ЮНИТИ, 3 Гуторова Л. Виктор Кузеванов: «Менің кредитім: бүгінгіні ертеңге қалдырмау керек »//Жұлдыз Прииртышья.- 2001.- 1 наурыз. 4 Ильин А.И. Кәсіпорында жоспарлау: Оқулық. - Мн.: Жаңа білім, жүктеу/скачать 49,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|