1. Аутизм түсініктемесі Аутист балалардың психологиялық ерекшеліктері Аутизмді коррекциялау әдіс пен тәсілдері
жүктеу/скачать 25,21 Kb.
|
аутизм
|
1. Аутизм түсініктемесі 2. Аутист балалардың психологиялық ерекшеліктері 3. Аутизмді коррекциялау әдіс пен тәсілдері Ерте балалық шақтағы аутизм синдромының түсінігі және тұлғаның аутистикалық ерекшеліктері.Аутизмге шалдыққан балалар өзінің ойларына, фантазифларына шектен тыс беріледі.Аутизм балалық шақтағы ең (кең тараған ) қауіпті проблема.2500 баланың біреуі аутизмге шалдығады.Ол ұлбалаларда қыздарға қарағанда 4 есе жиі кездеседі.«Аутизм дегеніміз –шындықты жоққа шығару өзімен -өзі болу ,сыртқы құбылыстарға деген сөзді білдіреді»( К.С .Лебединский) Аутизм симптом ретінде көптеген психикалық бұзылыстарда кездеседі. Дегенмен кейбір жағдайларда ол ерте пайда болады .Балла дуниеге келгеннен кейін 1 жыл ішінде немесе айлар ішінде .Ол клиникалық картада негізгі орын алып, балаланың психикалық дамуына ауыр негативті әсерін тигізеді .Бұл жағдайда ерте балалық шақтағы аутизм синдромы туралы айтылады.Бұл синдромның негізіклиникалық моделі психикалық дамудағы бұзылыстардың вариантардың бірі деп есептейді.Бұл синдром негізінде бөлек психикалық дамулар болу дамиды ,ол басқалары яғни потологиялық түрде жылдам дамиды.Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымдарының критериялары мынадай; Аутизм –соқырлық пен саңырау ақаулықтарына қараганда жиі кездеседі. Статистикалық мәлеметтер бойынша оның бақыланған өзіндік белгілері бар.Диагностикалық критерияларды анықтаудағы сапалы мінез-құлықтың жетіспеуі.Синдромның шекара аралық өсу бағалануындағы ерекшелік (бұл синдром Ресейде – 15жасқа дейін ,ол батыс Европа ,АҚШ және жапония елдерінде жастың шектелуі ескертілмейді ).Сонғы жылдары әдебиеттерде көрсетілген бойынша дүниеге келген 10 мың баланың 15-20 жағдайында аутизм байқалады .Ұл балаларда аутизм қыз балаларға қарағанда 4-4,5 есе жиі кездесіп отырады . Аутизмнің пайда болу себептері әліде айқын нақты зерттелмеген .Ең негізгі себеп синдром этиологиясындағы генетикалық факторлар көптеген әнгіме ғалымдар синдромның негізгі себептерінің бірі тұқым қуалаушылық жолмен пайда болатынын зерттеген .Тұқым қуалау механизмі дурыс анықталмағанмен ол моногендік жолмен пайда болатыны анықталынды ,яғни синдромның дамуы тек қана 1 геннен емес бірнеше геннін топтарымен байланысты .Тұқыл қуалау жолымен пайда болатын синдромның механизмі дұрыс зерттелмегенімен кейбір факторлары анықталынды Олар орталық жүйне жүйесінің органикалық зақымдалуы .психогендік фактор ; а) синдромның түрлі формаларында белгілі болуы , б) интеллектің өзін-өзі танып қалыпты денгейде болған жағдайында синдромның пайда болуының алдын –алу жолында белгілі бір үлесті қосу, в) депривациялық психикалық дамуда және сенсорлық бұзылыстар кезінде аутизмнің екіншілей себебінің болуы. Аутизм термині шындықтан кету, өзіне үңілу, сыртқы әсерге реакцияның болмауы, пассивтілік деп түсіндіріледі.Аутизм симптом ретінде көптеген психикалық ауытқушылықтарларда кездеседі, кейде ол өте ерте көрінеді. Мұндай жағдайларда ертебалалық шақтағы аутизм синдромы клиникалық картинада орталық жетекші орын алады және баланың психикалық дамуына ауыр негативті әсер етеді. Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы аутистикалық ауытқушылықтарда белгіленетін критерилер қабылданды. әлеуметтік қарым - қатынастар сферасының сапалы ауытқушылықтары. қарым - қатынасқа қабілеттіліктің сапалы ауытқушылықтары. мінез - құлықтың қызығушылықтық және іс- әрекеттің түрлерінің шектелген қайталамалары мен стеориотипті модельдері. Аутизм оқшауланған саңыраулық және соқырлыққа қарағанда жиірек кездеседі, алайда статистикалық мәліметтер олардың таралуын біркелкі деп айтпайды, оның себептері диагностикалық критерилелдің және сапалы сипаттардың жеткіліксіз анықталмағандығы. синдромның жас ерекшелік шекараларының айырмашылықтары. аутизмнің себептерін, даму механизімін және негізін түсінудегі айырмашылықтар. Аутизм себептері жеткілікті түрде анық емес.Генетикалық факторлар үлкен роль атқаратыны белгілі.Тұқым қуалау механизмі айқын емес, бірақ ол моногенді емес, яғни ЕБА дамуы бір геннен емес, гендер топтарына тәуелді.Мультифакториалды механизм деп аталуы ықтимал.Бұлгендік комплекс патологиялық өзін емес, соның дамуына нышанды тасиды.Ол экзогендік және эндогендік факторлар болады.Экзогендік факторлар сытқы - травма, инфекция, интаксикация, психотравма т.б, эндогендік факторлар - конституционалды ерекшеліктер. Органикалық бұзылыс орталық жүйке жүйесі 50 жыл бойы аутизм этиологиясымен байланыстырып қарастырылуда.Көптеген тәжірибелер көрсеткендей, ЕБА аутизмі диагнозі бар балаларының көпшілігінде орталық жүйке жүйесі органикалық бұзылыстар белгілері табылатын, алайда оның пайда болуын және квалификациясын табу қиын. Психогенді фактор АҚШ- та және Батыс Европада псизоаналитикалық ыңғай негізінде қарастырады.Отандық әдебиеттерде психогендік фактор ықтимал, бірақ оның формаларының нақты сипаттамалары жоқ делінген. Аутизм ауытқушылығы бар тұлғалардың клинико- психолого- педагогикалық картинасы күрделі, көптүрлі және психикалық дамудың өре ауытқушылықтарына қарағанда өзгеше.ЕБА-синдромының негізгі белгілері Л.Каннердің айтуынша, симптомдардың триадасынан тұрады. 1.Аутистикалық уайымдар бар аутизм. 2.Стереотипті сезімі көріну элементтері бар біркелкі мінез- құлық. 3.Сөйлеу дамуында ауытқушылықтарыбар. Аутизм 3-5 жаста барынша айқын көрінеді және ерте жастағы оғантән сипаттар мыналар аутизм бала көру бағдарын тұрақтандыра алмайды, әсіресе, өзге адамның бетіне қарап тұра алмайды. алғашқы күлімсіреу өзінің уақытында көрінсе де, біреуге нақты арналмайды. айналасындағылармен аутизм бала индиференттіқарым- қатынаста болады, қолға алғанды қаламайды, жиі төсегенде жатады, қолға бейімделмейді, қолайлы позаны таңдамайды. өзінің жақын адамдарын таниды, бірақ жеткілікті түрде жағымды қарым- қатынас раекциясын көрсетпейді. дискомфорт жағдайына да түрліше қарым- қатынаста аутизм бала мүлдем жақтырмайды немесе бейтарап қатынаста болады. өзге адамдарға деген қарым- қатынас қажеттілігі әртүрлі кей жағдайда бала оған өз қажеттілікті сезінбейді немесе қарым- қатынастан қашуға ұмтылады. Мұндай балалардың мінез- құлқына мыналар тән өзгермейтін тұрақтылықты сақтауға тырысады, сырттай мазасыздану, қорқыныштар.Олар суды құюды, құмды шашуды ұнатады. Аутизм кезіндегі дамудың бірыңғайсыздығы моторикасының ерекшелігінен көрініп отырады.Аутизм балалардың қимылдары ебедейсіз, дөрекі болады. Қорқыныштар өте ерте пайда болады.Олар диффузды нақты емес болуы мүмкін.Ол баланың белгілі бір заттар мен құбылыстардан қорыққан кезде пайда болады.Қорқыныш обьектілері әртүрлі болуы мүмкін қолшатыр, электрқұралдары, жұмсақ ойыншықтар, ит, барлық ақ түсті заттар, машиналар т.б.Бір жағдайда қорқыныштың себебі - дыбыстық, жарықтық және өзге де сенсорлы әсерлерге жоғары сезімталдық.Тағы бір жағдайда қорқыныш объектісі шынымен белгілі бір қауіптің көзі болуы мүмкін, бірақ баланың уайымындағы сирек орын алуы мүмкін. Мұндай қорқыныштар жоғарғы бағалы деп аталады, олар барлық балаларға тән, алайда егер қалыпты дамуда қорқыныш біртіндеп жойылса, аутизм жағдайында ол одан әрі күшейе түседі. Аутизм баланың ішкі әлемінің тағы бір ерекшелігі аутистикалық фантазиялар болып табылады. Олардың негізгі ерекшеліктерін бірнеше авторлар қарастырған. Бұл мутизм (сөйлей алмау), эхолалия (сөздерді қайталау).Аутизм балалардың интеллектуалдық дамуы үлкен қызығушылық туғызады. Оның негізгі ерекшелігі дамудың әркелкілігі. Мысалы: есептеу қабілеттері жақсы болса да, олар қарапайым есептің мәнін түсіне алмайды. Білім беру мен әлеуметтенудің даму мүмкіндіктері. Аутизм балалардың әлеуметтенуінің мүмкіндіктері көптеген факторлармен анықталады. Олардың негізгілері: ауырлығы, аутизмдік ауытқушылықтардың тереңдігі. ерте диагностика арнайы ерте коррекция жүргізу, оның кешенді медико-психологы-педагогикалық сипаты. сәйкес коррекционды әдісті таңдау. мамандар мен жанұяның бірігіп күш салуы. Коррекциондық педагогикалық институттың мәліметтері бойынша аутизм балаладың 60% дұрыс коррекциялы жұмыс нәтижесінде мектепте оқуға мүмкіндік алады, 30% арнайы мектептерде оқиды, ал 10% жанұя жағдайына тез бейімделеді. жүктеу/скачать 25,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|