1. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесі. Сөйлеу аппараттары. Дыбыс пен әріп



бет106/157
Дата24.01.2022
өлшемі338,47 Kb.
#113750
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   157
Байланысты:
гост казак тили

Неғайбыл (ирреальды) райлар Амалдың реальді емес екенін білдіретін негативтік сипат - неғайбыл райлардың бәріне де тән жалпы қасиет.

Қалау рай

Сөйлеушінің ықлас тілегін білдіретін рай түрін әрекетті жүзеге асыруға бағытталатын ниетін, ынталығын, үміт – арманын қалау рай деп атайды.



  1. ғы, -и,-қы,-кі тұрақтары жане тәуелдік жалғауы жалғалып, барып кел көмекші етістігімен тіркеледі. Мысалы: барғым келеді, барғымыз келеді, барғың келеді, барғысы келеді.

  2. Етістікке ғай,-гей,-қай,-кей жұрнақтарымен жктік жалғауы жасалады. Мысалы: жазғайсық, жазғайсыз, -ғай(-гей,-қай,-кей) жұрнағы енді көмекші етістігімен тіркесіпте қолданылады. Мысалы: көргей едім, көргей едің, көргей еді.

  3. Етістік шарттары рай формасына игі еді немесе екен сөздері тіркесті қалау рай жасалады. Мысалы: келсе игі еді, келсе екен, келсе еді.

  4. –ар,-ер,-р тұрақты есімшелерге –ма,-ме сұраулық шылауымен еді сөзі тіркесіпте қалау мағынасын береді. Мысалы: Осының бәр жағар ма еді.

Бұл райдың көрсеткіштері есебінде -ғы (+м, +ң) сы кел; -са игі еді; ғай еді; -са екен (аналитикалық) форманттары қызмет етеді.

Мысалы:

Менің

бар-ғы-м келеді

Біздің

бар-ғы-мыз келеді




Сенің

бар-ғы-ң келеді

Сендердің

бар-ғы-лары-ң келеді




Сіздің

бар-ғы-ңыз келеді

Сіздердің

бар-ғы-лары-ңыз келеді




Оның

бар-ғы-сы келеді

Олардың

бар-ғы-лар-ы келеді



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   102   103   104   105   106   107   108   109   ...   157




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет