1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

49 

 

29 – кестенің жалғасы 

 

ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ДАМЫП-ҚАЛЫПТАСУЫНДАҒЫ 

БАСТЫ БАҒЫТТАР (

Б.Д.Д.

 ІІІғ. - ХІХғ). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

БУДДИСТІК БАҒЫТ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПОСТКЛАССИКАЛЫҚ ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫ 

 

 

 

 

 

 

 

 

«СИНЬ-СУЭ» МЕКТЕБІ 

(ЧЭН ХАО, ЛУ ЦЗЮ-ЮАНЬ, 

ВАН ЯН-МИНЬ) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КОНФУЦИЙЛІК БАҒЫТ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«ЛИ-СЮЭ» МЕКТЕБІ 

- «ҚАҒИДАЛАР ЖӨНІНДЕГІ ІЛІМ» 

(ЧЭН И. ЧЖУ СИ) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

НЕОКОНФУЦИЙЛІК БАҒЫТ 

 

 

 

 

 

 

 

 

50 

 

30 - кесте 

 

КӨНЕ ҚЫТАЙДАҒЫ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МЕКТЕПТЕР 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

НЕГІЗГІ 

  МАҢЫЗДЫ 

Инь-ян цзя

   

 

Цзоу Янь 

Натурфилософиялық  

Кун Фу цзя

                     Кун Фу-цзы 

Конфуцийлік

  

 

        

(Конфуций) 

Дао дэ цзя

 

 

 

 Лао-цзы 

Даосизм  

Мо цзя

 

 

 

  Мо-цзы 

Моизм мектебі 

Мин цзя

                Хуэй Ши, Гунсунь 

Лун 

Логика мектебі

                          

 

 

             Цза цзя 

    Эклектиктер мектебі 

          Цзун хэн цзя 

   Дипломаттар мектебі 

                Нун цзя 

      Аграрлар мектебі 

             Сяо шо цзя 

  Әдебиетшілер мектебі 

ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МЕКТЕПТЕР 

 

 

 

 

 

 

 

Фац цзя

 

 

             Шан Ян, 

Легизм  немесе

          

   Ли Сы, 

заң мектебі

                  Хань Фэй-цзы 

 

 

 

 

    Фэй-

цзы 

51 

 

31 - кесте 

 

ЕЖЕЛГІ ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ ҰҒЫМДАР 

 

 

 

ҰҒЫМДАРЫ 

 

 

 ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 

 

 

ЦЗЮНЬ-ЦЗЫ 

 

 

Бекзат кісі немесе текті кісі – кунфуцийшілдік 

этиканың идеалды адамы; 

 

 

 

ДАО 

 

«жол» - график, функция, әдіс, заңдылық, қағида, 

класс, ілім, теория, шындық, мораль, абсолют.; 

 

 

ЖЭНЬ 

 

Гумандылық, мейірімділік, адамгершілік; 

 

 

 

И 

 

борыш сезімі, борыш - әділеттілік, яғни адам өзінің 

өмірінде өз еркімен, өзінің қайырымдылығының 

арқасында қол жеткізуге ұмтылған моральдық 

принциптер; 

 

 

 

ЛИ 

 

ритуал – рәсім, салтанат, этикет, яғни діни, 

зайырлы немесе отбасылық нормалар 

мүмкіншіліктері; 

 

 

ТЯНЬ 

 

дүниені билеуші, жоғарғы рухани күш есебіндегі – 

Аспан; 

 

 

 

ШЭНЬ 

 

адамға тән жойылмайтын, таусылмас рухани 

энергия, ол адами тұлғаның «діңгегін» құрайды 

және адам өлгеннен соң жойылмайды (циден 

өзгеше); 

 

 

 

52 

 

32 - кесте 

 

ОРТА ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ТИБЕТ-БУДДИСТІК  

ФИЛОСОФИЯНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ  (VІІ-ХІХ ғ.ғ.) 

____________________________________________________________ 

 

 

 

 

 

ҮНДІ 

(ТАНТРИТТІК 

БУДДИЗМІ) 

 

 

ҚЫТАЙ  

БУДДИЗМІ 

 

 

ТИБЕТ 

МИФОЛОГИЯСЫ 

ЖӘНЕ ДІНИ 

КУЛЬТТЕР 

(БОН-ПО) 

 

 

ТИБЕТ БУДДИЗМІ (ЛАМАИЗМ) 

 

(Падма Самбхава, Атиша, Тилопа, Наропа, Марпа, Миларепа, Гампо-па,  

 

 

 

Цзонг к'апа) 

 

ТИБЕТ БУДДИЗМІ (ЛАМАИЗМ) 

 

(Падма Самбхава, Атиша, Тилопа, Наропа, Марпа, Миларепа, Гампо-па,  

 

 

 

 

ТИБЕТ 

МИФОЛОГИЯСЫ 

ЖӘНЕ ДІНИ 

КУЛЬТТЕР 

(БОН-ПО) 

 

 

 

 

 

 

 

ҚЫТАЙ  

БУДДИЗМІ 

 

 

 

 

 

 

 

ҮНДІ 

(ТАНТРИТТІК 

БУДДИЗМІ) 

 

 

 

 

 

 

53 

 

 

33 - кесте 

 

ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ҚАЗІРГІ  КЕЗЕҢІ (

ХХғ.)

 

____________________________________________________________ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚЫТАЙ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ 

ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ КЕЗЕҢІ

 (ХХғ.) 

 

 

Фэн Юлань  

(Фэн Чжишэн)

 

(1895 

— 

1990) 

 

Ху Ши  

(Ху Ши-чжи) 

(1891 

— 

1962

) 

 

 

ХРИСТИАНДЫҚ ДІНИ 

ФИЛОСОФИЯ 

 

МАРКСИЗМ 

 

ЕВРОПА 

ФИЛОСОФТАРЫНЫҢ 

ИДЕЯЛАРЫ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АМЕРИКАНДЫҚ 

ПРАГМАТИЗМ 

ФИЛОСОФИЯСЫ 

 

 

 

НЕО

 – 

КОНФУЦИЙШІЛДЕР 

 

 

 

ДҮНИЕЖҮЗІЛІК 

ФИЛОСОФИЯМЕН 

СУСЫНДАУЫ 

54 

 

Қосымша сұрақтар: 

 



 

Ежелгі Қытай философиясының ерекшеліктері қандай? 



 

Ежелгі Қытайдағы басты мектептер. 



 

Қытайдың әуелгі философиясы қашан пайда болған? 



 

Қытайдың әуелгі философиясының ықпалы қандай болды? 



 

«Аспан-Жер» қатынасының мәні қандай? 



 

«Аспан асты» деген сөзі нені білдіреді? 



 

Тянь діні және көне Қытай философиясы.

 

 



 

Мо Дидің философиялық идеялары. 



 

Легистердің саяси-этикалық ілімі. 



 

Ежелгі Қытайдың қандай негізгі әдеби ескерткіштерін білесіз? 



 

Аспанның сипаттары қандай? 



 

«И цзинде» адам қалай түсіндіріледі? 



 

У син - деген не? 



 

Қытайдың философиялық ойының дамуына «Өзгеріс кітабының» 

тигізген ықпалы қандай? 



 

Дао - деген не? 



 

Философиялық даошылдықта Инь мен Ян және ци категориялары 

қалай қарастырылады? 



 

Дэ категориясын қалай түсіну керек? 



 

Даосизмдегі адамның мәні қандай? 



 

Цзы жань - деген не? 



 

Аспан Даосы мен Адами Дао қалай ажыратылады? 



 

Конфуций философиясының ең маңызды шығармаларын атаңыз. 



 

Конфуций философиясында аспан қалай бейнеленеді? 



 

Конфуцийшіл тағдыр (мин) категориясының мәні қандай? 



 

Конфуций адамның табиғатын қалай түсінген? 



 

Конфуцийшіл философия неге әлеуметтік-этикалық деп анықталады? 



 

Бес тұрақтылықты (у чан) құрайтын категорияларды атаңыз? 



 

Конфуций текті, бекзат ерді (цзюн цзы) және қарапайым адамды (сяо 

жэня) қалай сипаттаған? 



 

Даошылдықта сөзден жоғары тұратын не? 



 

Даошылдықта үнсіздіктің мәні қандай? 



 

Лоо-цзының: «Білетін адам сөйлемейді. Сөйлейтін адам білмейді» -

деген сөзін қалай түсінуге болады? 



 

Конфуций үшін қандай сөздердің беделі жоғары болған? 



 

Конфуцийшілдікте сөзден маңызды не? 



 

«Атауларды түзету» - деген не? 



 

Моизмнің басқа ілімдерден айырмашылығы қандай? 



 

«Жалпыға бірдей махаббатының» мәні неде? 



 

Мо-цзы ілімінің негізгі қағидаларын атаңыз? 

55 

 



 

Мо-цзының «дарынды құрметтеу» тезисінің мәні қандай? 



 

Моизмде «Аспан» қалай түсіндіріледі? 



 

Мемлекетті моиистік және конфуцийшілдік биліктің айырмашылығы 

қандай? 



 

Моизм мен конфуцийшілдіктің мәдениетке көзқарастары қандай 

болды? 



 

Легистер заңды қалай анықтаған? 



 

Легизмде адам, қоғам, мемлекет арақатынасы қалай қарастырылады? 



 

Легистік (заңшыл) ойдың негізгі ұғымы қандай? 



 

Легизм адамды қалай түсінген? 



 

Легизмдегі биліктің түсінігі қандай? 



 

Заңшылдар неге мәдениет мемлекет үшін зиянды деген? 



 

Сюнь-цзының түсінігіндегі адамның әлеуметтік мәні қандай? 



 

Іс-әрекет, қызмет қалай түсіндіріледі? 



 

Сюнь-цзы философиясында жол-жораның орны қандай? 



 

Сюнь-цзы адамның табиғатын неліктен зұлым деп есептейді? 



 

Сюнь-цзы адамның қандай типтерін жеке қарастырған? 



 

Сюнь-цзы Даоны қалай түсінген? 



 

Қазіргі Қытай философиясында қандай бағыттар бар? 



 

Қазіргі даошылдықтың классикалық даошылдықтан айырмашылығы 

қандай? 



 

Жаңа конфуцийшілдік ілімінің дәстүрлі конфуцийшілдік ілімінен 

ерекшелігі неде? 



 

XX және XXI - ғасырларда Қытай философиясындағы негізгі 

зерттеулер қандай бағытта жүргізіліп келеді? 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: