1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

207
оқушының қоршаған ортаға, ақпарат әлеміне, өзінің іс 
– әрекетіне сын тұрғысынан қарауын жетілдіру деген 
сөз.
«Сыни тұрғыдан ойлау» жобасының стратегияларын 
пайдалану өз сабақтарымда тиімділігі сол, оқушылар 
бұдан өздерін бақылап, талдау жасап үйренеді. Білімді 
өз еңбектері арқылы ой елегінен өткізе отырып, ала-
ды.
Бұл техногияны пайдаланудың тиімді тұстары мы-
налар:
1. Оқушының пәнге деген жеке қызыушылығын оя-
тады;
2.Танымдық қабілеттілігін қалыптастырады;
3.Әлеуметтік мәдени тәрбие қалыптастырады;
4.Оқушыны шығармашылық жұмысқа баулиды;
5.Оқытушының уақытын үнемдейді
6.Қосымша мәліметтер береді.
7.Оқушыларға сенімділік білдіріледі;
8. Талантты, қабілетті балалар өздерінің қабілеті мен 
икемділігін одан әрі бекіте түседі, әлсіздер оқуға ниет 
білдіріп, өзіне деген сенімсіздіктен арылады.
9.Білім дәрежесі бірдей оқу топтарында оқу 
жеңілдейді.
СТО технологиясын пайдаланудың мұғалімге де 
берері мол:
1. Барлық баланы оқыту;
2. Оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруға 
көмектесу;
3. Білім берудің формасын оңайландыру міндеттерін 
атқару;
4. Оқушының жеке қабілетін айқындау, іздену;
5. Оқушы үнемі үй тапсырмасын оқып, орындауға 
дағдыланады.
6.Оқушыда жылдам ойлап шешу әрекетін 
қалыптастырады.
7.Сұрақтарға қысқа, нақты жауап беруге 
машықтанады.
8. Сынып оқушыларының білім сапасын неғұрлым 
тез айқындауға мүмкіндік береді.
9. Оқушының қай тақырыпты меңгере алмағанын 
анықтауға болады.
Мысалы, 8 – сынып « Тұрақты электр тогы»тарауы
1. Қызығушылығын ояту:
Білім турнирі /сұрақ - жауап/
2. «Кім тез» ойыны Сөзжұмбақ шешу.
3. А/Физикалық диктант және бірнеше шағын 
өзендер кесіп өтеді.
Әрбір сабақтың қалай өткенін мұғалім кері байла-
ныс арқылы білуге болады.
Кері байланыс
1. Мен бүгін істей алдым
2. Маған қ и ы н болды
3. Мені таң қалдырды
4. Қызықты болды
5. Мен енді істей аламын
Көптеген сыныптарда тақырыптар мазмұнына 
сәйкес білім бекіту мақсатында мынадай кестені 
толтыруға болады:Не білеміз? Не білгім келеді? Не 
білдім?
Бұл бағдарламаның мені қызықтырғаны сол 
баланың өзі ізденіп, дәлелдеуі. Ол бұрын тыңдаушы 
болса, енді ізденуші, ойлаушы, өз ойын дәлелдеуші, ал 
мұғалім осы әрекетке бағыттаушы, ұйымдастырушы. 
Сын тұрғысынан ойлау – өз алдынасұрақтарға жау-
ап іздеп, жан – жақты пікірлесу, талдау жасап отыру, 
яғни оқушы санасын сол тақырыпқа байланысты ояту, 
ой шақыру, ойын жеткізу оны дәлелдейалу.Соны-
мен қатар қасындағы оқушының пікірін тыңдау, сол 
пікірлерді салыстыру.
Бұл технологияның негізгі ұстанымдар: әлсін – 
әлі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, тіректерді 
пайдалану, келіспеушіліктің болмауы, оқушының 
жетісіктерінің 
жариялығы, 
қателерді 
түзеуге 
мүмкіншілік жасау, барлық балалар дарынды, табысқа 
жетуге жағдай жасау, оқыту мен тәрбиенің бірлігі. 
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі процесс 
болып келеді. Сыни ойлау ақпараталудан басталып, 
қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан 
аяқталады. Сыни ойлау кез – келген жас аралықтарына 
тән. Сыни ойлау күрделі үрдіс болғандықтан, оқушыға 
сыни ойлау ортасын жасау қажет. Мұнда әр оқушының 
ойы шыңдалып, өз даму деңгейіне сай жетістіктерге 
жетуге болады. Сыни тұрғысынан ойлау қалыптасқан 
ортада оқушы: Нақты мақсат қоюға дағдыланады. 
Өзіне деген сенімі артады. Оқу процесіне белсенді 
қатысады. Жолдастарының пікірін сыйлайды. Өзін 
толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя біледі. 
Сараптауға, бағалауға дағдыланады. Пәнге деген 
қызығушылығы артады.
Сын тұрғысынан ойлау жобасы мынадай үш 
құрылымнан тұрады.
Қызығушылығын ояту Мағынаны тану Ой толғаныс 
Оқушының дербес ойлауын дамыту үшін физика 
сабағындағы бұл технологияның тиімділігі бұрынғы 
білім мен жаңа ұғым ұштастырылады. Ал соңғы 
кезеңде оқушы өз шығармашылығынан қабілетін та-
ныта алады. Мұнда оқушыға ойланып толғануға уақыт 
берілуі керек, ойын айтуға оқушы шығармашылығын 
қалыптастыратынын атап өту керек. «Қызығушылығын 
ояту» кезеңінде алдыңғы өткен тақырыпты тексеру 
мақсатында тест жұмыстарын өткізу арқылы оқушы 
білім деңгейін қадағалап, жаңа сабақты бастар алдын-
да «Топтастыру» стратегиясы арқылы оқушылармен 
бірлесе жұмыс жасауғаболады. Сабақтың қай 
құрылымында болмасын осындай стратегияларды 
қолданғанда «Мен не үйретемін?», және «Оқушы 
үйреніп шығады? деген сұрақтарды есінен шығармауы 
керек. «Мағынаны тану» кезеңінде оқушыларды топқа 
бөлу арқылы сұрақтар дайындап оны «Куббизм» стра-
тегиясы арқылы жүзеге асыруға болады.Сұрақтар үш 
деңгейде әзірленеді.
Дайындаған сұрақтарға оқушылар өз ойларын 
білдіріп жауап береді.
Бұл технологияның келесі бір кезеңі – ой толғаныс. 
Мұнда «Венн» диаграммасын қолдану арқылы 
тақырыптардың ұқсастығымен мен айырмашылығын 
көрсетуге болады. Осы кезеңде пікір – сайыс немесе 
«5 минуттық эссе» жаздыруғаболады. Мұндағы мақсат 
оқушылардың өзіндік көзқарасын қалыптастыру. Эссе 
жазғанда сабаққа қабілеті төмендеген оқушылардың 5 
- 6 сөйлемнен тұратын ойын жазса, соның өзі оқушыны 
сабаққа тарта білгеніміз.
Білім беру мазмұнын жаңарту, оқыту әдістерін 
жетілдіру оқушылар мен мұғалімдердің өзара қарым 

208
- қатынасын жоғары деңгейде ұйымдастыру секілді 
міндеттердің қай - қайсысы да әрекетсіз іске аспайды. 
Оқу - адамның саналы өміріндегі басты әрекет. Оқу 
әрекеті мұғалімнің басшылығы арқылы оқушының 
сана - сезімін дамытуға бағытталады.
"Әрбір бала - болашақ данышпан» деген ойлы 
қағидаға мән берсек, яғни табиғи таланттарды ашу, 
жас талапкерлердің жарқырап көрінуі үшін мұғалімге 
жүктелер міндет аз емес. Ол міндет - оқушылардың 
шығармашылық қабілетін, танымдық белсенділігін, 
ой - өрісін дамыту үшін аянбай еңбек ету, оқушының 
жеке тұлғалық күшін дамыту.
Осы идеяларды дамыту үшін оқытудың және 
тәрбиелеудің жаңа технологияларын қана отырып, 
жеке тұлғаның дамуына қолайлы жағдай жасау, негізгі 
құндылық - оқушы және оның жеке тұлғасы. Жаңа 
технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, 
кәсіптік, адамгершілік рухани, азаматтық, басқа да 
көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін 
тигізеді. Өзін - өзі дамытып, оқу - тәрбие үрдісін 
тиімді ұйымдастыруға көмектеседі. Қазіргі кезде 
Джорж Соростың ашық қоғам институты мен «Со-
рос Қазақстан» қорының «Оқу мен жазу арқылы сын 
тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы кеңінен 
енгізіліп жүр. Сын тұрғысынан ойлау әдісі оқытуда 
дамыту технологиясына жатады. Бұл илюстративті 
түсіндірмелі, ішнара іздену, пікір сайыс ойын, 
шығармашылық, өзін өзі дамыта оқыту әдістерінің 
бірі.
Сын тұрғысында ойлау әдісі мұғалім қызметінде 
ұйымдастыра отырып, оқушылардың жеке, топпен 
жұмыс жасау негізінде білім алуымен ұштасады. Бұл 
стратегия оқушының жекелеген мүмкіндіктерін ашуға 
бағытталған. Бұл әдістің ерекшелігі оқу әдісінде 
қолданылады. Оқушылардың ауызша, жазбаша тілін, 
ойлау есте сақтау қабілеттерін, әрбір ақпаратты соны-
мен бірге өзінің және басқаның шығармашылығына 
сынай қарауы шығармашылық қабілетін дамытады.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту арқылы:
– Әр оқушы сабаққа толық қатыстырылып, деңгейін 
анықтай алады;
– Жеке тұлғаның танымдық белсенділігін арттыра-
ды;
– Қызығушылығын оятады;
– Сұрақ қойып, өз ойын еркін айтуға;
– Мазмұнын толық түсінуге жағдай туғызады.
– Әр сабақтарымда осы сын тұрғысынан ойлау-
ды дамыта оқыту технологиясының элементтерін 
тиімді қолданамын. Оқытудың әр түрлі технология-
сын қолдану арқылы жеке тұлғаның қоршаған ортаға, 
дүниеге өз көзқарасын қалыптастыруға жол ашады. 
Жеке тұлғаның қиялын дамыту барысында оларды 
бақылуға, зерттеуге, ойлауға, сөйлеуге, ойын толық 
жеткізуге үйретіледі.
Білім сапасын арттырудағы жаңа технологиялар-
ды оқып, үйреніп, сараптай келе, мынадай тұжырым 
жасауға болады:
- білім алушылардың білім, білік сапасын 
арттырудағы жаңа технология түрлері сан алуан, олар-
ды таңдау жэне одан шығатын нәтиже оқытушының 
кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты;
- жаңа инновациялык технологияларды енгізу жүйелі 
әрі мақсатты түрде жүргізілгенде ғана жетістікке же-
туге болады;
- жаңа оқыту технологияларын енгізу барысын-
да әрбір оқу орнының материалдық - техникалық 
базасының бүгінгі талапқа сай еместігі, әрі жетіспеуі, 
кадрлық әлеуметтің төмендігі көп кедергі жасайды.
Қазіргі жас ұрпақтың саналы да сапалы білім 
алуының бірден - бір шарты - оқу орындарындағы білім 
беру процесіне жаңа технологияларды енгізу екендігі 
сөзсіз түсінікті. Сондықтан ғылыми - техникалық про-
грестен қалыспай, жаңа педагогикалық инновациялар-
ды дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі пайдалана 
білу – әрбір ұстаздың негізгі міндеті болып табылады. 
Біздің ойымызша, оқу орындарында жаңаша басқару 
жүйесін енгізіп, оны жүзеге асыру міндет.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің зейін – 
зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани қасиеттерінің 
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін – өзі дамытып, 
оқу-тәрбие сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

жүктеу/скачать 14,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: