1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
«ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
жүктеу/скачать 1,97 Mb. Pdf көрінісі
|
2-2018
| «ІЛИЯС МҰРАСЫ ЖӘНЕ АЛАШТАНУ МӘСЕЛЕЛЕРІ»
атты республикалық ғылыми-тәжірибелік студент жастар конференциясының материалдары 153 - Мен сіздің тіліңізді білмесем де нені ұққаныңызды сеземін,- деді. Мен өте өркештеніп қалдым. Міне, пролетариаттың ұлы жазушысы А.М.Горькиймен жүздесіп, дидарласуы, ұлы ақындардың шығармаларын оқып, одан өзіне нәр алуы І. Жансүгіровті, ұлы аударма шығармашылығына белсене араласуға себепші болды. І. Жансүгіров, бір жағынан, ұлы жазушылардың асқақ туындыларын қазақ оқушыларына жеткізуді өзінің ақындық парызы деп санаса, екінші жағынан, қазақ әдебиетінің даму, өсу процесі – осындай озық шығармалардың аударылуы арқылы да жүзеге асатынын ол жақсы түсінді.[1.256] 1937-жылы А.С.Пушкиннің өлгеніне жүз жыл толуын бүкіл Одақ бойынша атап өтуге қаулы алынды. Бұл күнге барлық респубилкаларда үлкен дайындықтар жүргізілді. Осы датаға байланысты Пушкин өлеңдерін бұрынан аударып жүрген Ілияс Жансүгіровке енді «Евгений Онегин» романын аудару жұмысы жүктелді. Романды ақын түгел аударды(Ілияс Жансүгіровтің аудармашылығы арнайы зерттеуді қажет етеді). Ақын творчестволық қайнар бұлақ көзінің бірі – орыс әдебиеті. Пушкин шығармалары бұдан талай жылдар бұрын, ақынның өлгеніне Любви, надежды, тихой славы Недолго нежал нас обман,- Как ждет любовник молодой, Минуты верного свидания, деген А.С.Пушкин мәтінін І.Жансүгіров: Үміт, сүю, паң, атақ Алдаумен аз тұрғандай Бітті біздің жас ойнақ Түтін, таңғы тұмандай. деп көңіл қамыққыш албырт ақынның романтикалық сарында жазылған. Әдебиеттің интернационалдық байланысын күшейту туралы мәселе көтерген І. Жансүгіров қазақ кеңес әдебиетінің, қайнар бұлақ көзі болған қазақтың дәстүрлі әдебиетінің, яғни ауыз әдебиетінің бай мұрасын зерттеп, оны шығармашылық жолмен игеру керектігін де үнемі қадағалап отырып, әдебиетші, сол халық әдебиетін мол жинап, оны өзінің шығармашылығына пайдалануда да Ілияс Жансүгіров басқаларға үлгі көрсеткен ақындардың бірі бола білді. Заман шындығын терең ашып дәуірдің қат – қабат шытырманды оқиғаларын геройдың психологиялық сезім күйлері арқылы бейнелеу Ілиястың өнер тақырыбына арналған поэмаларының көркемдік сапасын белгілейді. «Күйші» поэмасындағы Қаракөз бен күйші жігіттің өнерге еліктеген адамдық сезім осалдығы қоғамдық жіктің екі басында тұрған геройларды үлкен арпалысқа салады. Біріне – бірі бір ауыз сөз қатпастан күй тілімен түсінісіп отырған геройлар сезімін суреттеуде ақын үлкен шеберлікке көтеріледі. Сонымен бірге Ілияс Жансүгіров герой мен заманның ара қатынасын белгілеуде де тың түсінік, жаңа көзқарас аңғартады. «Құлагер» поэмасындағы Ақан арқылы Ілияс Жансүгіров беймезгіл заманда туған өнер адамының ескілікке деген өктем наразылығын көреді. Оны орыс ойыншыларын қазақ қоғамына түскен ұшқыны ретінде («Лермонтов, Пушкин көктен атылған құс, түскен бе Көкшетауға көлеңкесін»)таниды. Сондықтан да Ақанның қанша қуғын мен азап көрсе де, мойып, ешкімге бас имеген кейіпінен ол үлкен романтикалық бейне табады. Ақан өлімінің өзіне ол романтик геройдың дүниеге табынбай, өрлікпен өтуі ретінде қарайды («Тұсында пері болсын, сері болсын, ұнайды өлімімен Ақан маған»). Ілияс Жансүгіров А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов, И.Крылов, Н.Некрасов, Г.Гейнеден, В. Маяковскийлерден жасаған талантты аудармалары, бір жағыннан, ол үшін үлкен шеберлік мектебі болғаны даусыз. Ілияс Жансүгіров эпика да, лирикада да ойдың, үлкен сезімнің, ұшқыр қиялдың ақыны болды. Ол әрқашан ақын жүрегін жарып шығатын шын сезімді жырлады. Ал, ақын сезімі үнемі заман құбылыстарымен, ондағы өзгеріспен байланыста көрінеді. Оның поэзиясының халықтық, партиялық әдебиеттің алдыңғы шебінде тұруыда осыдан. Мұны мен ақынның аудармаларынан көремін. Дәуір талабының дәрежесінде болуы, ол үшін жалықпай |