Тақырып бойынша бақылау сұрақтары

Кез-келген қоғамның өсіп-өркендеуі, әлемдік өркениеттен өзіндік орнын алуы, оның білім деңгейіне байланысты. Сондықтан Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялаған күннен бастап білім беру ісін реформалауға кірісті. «Білім» туралы Заң қабылданып, жалпы білім беру жүйесіне бағытталған тұжырымдамалар, мемлекеттік білім стандарты, бағдарламалар және төл оқулықтардың жазылуы - орта мектеп өміріне қатысты реформалардың жүргізіліп жатқандығының айқын куәсі. Қазіргі кезде, яғни өтпелі кезеңде өмір сүріп отырған республикамыз әлеуметтік-экономикалық дағдарысты басынан кешіруде. Бұл дағдарыс білім жүйесіне, әсіресе, ауыл мектептеріндегі білім сапасына кері әсерін тигізбей отырған жоқ. Бұрынғы ірі шаруашылықтар ұсақ кооператив, фермерлік шаруа қожалықтарына ұласуына байланысты ауыл тұрғындары жұмыссыздыққа ұшырап, қалалы жерлерге қоныс аударуда. Соның салдарынан орта мектептердің көпшілігі шағын жинақталған мектептерге айналды. Сабақта пайдаланатын қажетті көрнекілік, құрал-жабдықтардың, талапқа сай болуын ескеру шағын жинақты мектептердегі сабақ процессін дұрыс ұйымдастырудың басты талабы болып табылады. Бұл ретте біріктірілген сыныптардағы әр оқушының алған білім деңгейі мемлекеттік білім стандартына негізделген және бағдарламаға сәйкес болуын көздеу, оқушылардың шығармашылық деңгейін арттырып, өз беттерінше жұмыс істей білуге дағдыландыру, ата-аналармен тығыз карым-қатынас құру арқылы оқушылардың саналы да тәртіпті шәкірт болуын қалыптастыру, тапсырмаларын орындау барысында жоғары деңгейдегі тапсырмаларды орындауға жетекшілік ету қажеттілігі туындайды.

• 
  сыныптағы оқушылар санының аздығынан мұғалімнің оқытудың түрлі технологиялары мен әдіс-тәсілдерін өз деңгейінде қолдана алмауы;
  
• 
  ағымдық бақылаудың дұрыс ұйымдастырылмауы: мұғалімнің жұмысының тығыздығынан оқушылар мұғалім тарапынан көмек ала алмайды, яғни мұғалімнің оқушы білімін тексеруге және қорытындылауға уақыты жоқ;
  
• 
  шағын жинақты мектепке арналған кіріктірілген пәндерді оқыту әдістемесінің жасалмауы;
  
• 
  оқушының өздігінше жұмыс істеу әдісінің кең тарамағандығы;
  
• 
  шағын жинақты мектеп мұғаліміне арнап жазылып, баспадан шыққан әдістемелік және көрнекілік құралдарының аздығы;
  
• 
  шағын жинақты мектептердің кітапханалық қорының нашарлығы;
  
• 
  шағын жинақты мектептердің коммуникация құралдарымен (компьютер, интерактивті тақта, аудио-видеоқұралдар, ғаламтор) толық қамтамасыз етілмеуі;
  
• 
  шағын жинақты мектептер мен тірек мектептер (ресурстық орталықтар) жағдайында дайындық пен қайта даярлаудан өткен білікті педагог кадрлардың жетіспеушілігі;
  
• 
  өңірлік орталықтар, шағын жинақты мектептер мен тірек мектептері (ресурстық орталықтар) басшылары мен мұғалімдеріне арнаулы курстар, семинарлар, online-конференциялар, дөңгелек үстелдердің ұйымдастырылмауы.
  

• 
  Екі сыныптың оқубағдарламаларын сәйкестендіру.
  
• 
  Екі сыныптың оқусағаттары, жүктемелерін сәйкестендіру.
  
• 
  Пән бойынша оқу мазмұнының, бөлімдер мен тақырыптардың сәйкес келуі.
  
• 
  Жылдық күнтізбелік оқу жоспарының сәйкестігі.
  
• 
  Күнделікті оқу жоспарының сәйкес келуі сияқты жұмыстарды пән мұғалімі алдын-ала нақты жоспарлап жасау керек.
  

• 
  сыныптарды бiрiктiрудiң педагогикалық ұтымдылығы мен дұрыстығы;
  
• 
  сабақ кестелерiнiң оңтайлы жасалуы;
  
• 
  тәрбие мен оқытудың тиiмдi әдiстерi мен түрлерiн таңдау, оларды технологиялық үрдiсте дұрыс үйлестiру және ұтымды пайдалану;
  
• 
  сабақтың белгiленген мақсатқа сай неғұрлым тиiмдi құрылуын анықтау;
  
• 
  оқу-тәрбие жұмысының сабақтық және сабақтан тыс түрлерiн дұрыс үйлестiру;
  
• 
  оқушылардың өзiндiк жұмысы мен оқытушы басшылығымен атқаратын жұмысының ұтымды алмастырылуы;
  
• 
  балалардың бойында бiлiм алу және өздiгiнен бiлiм жинай бiлу дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  оқушылардың бiлiм және тәрбие деңгейлерiнiң дамуының ғылыми диагностикасы;
  
• 
  оқушылардың бiлiм, бiлiктерiн iзгiлiктi педагогикалық ұстанымдарға негiзделген жүйелi бақылау;
  
• 
  әртүрлi жастағы балалардан құралған бiрлестiктердi ұтымды басқару;
  
• 
  оқытудың техникалық құралдарын қолдану;
  
• 
  оқу-тәрбие үрдiсiн тұлғалық-бағдарлық ұстаным негiзiнде құру;
  
• 
  бала өмiрiнiң тұрмыстық жағдайлары және олардың ата-аналары туралы жалпы мәлiметтер жинау;
  
• 
  ата-аналарды шағын жинақталған мектеп жұмысына тарту.
  

• 
  сабаққа дайындалуда оқытушы шектен тыс жүктеме орындайды, басқаша айтқанда, бір сыныппен жұмыс істегенде сабақтың мақсаты, логикалық құрылымы оқушы мен оқытушыға бірдей, ал бірнеше сыныппен жұмыс істеуде бір сабақ әрқайсысы бір сабақ ретінде бірнеше кішкентай сабақтардан тұрады да, мұғалім бір күнде 8-16 сабаққа, оның әр бөлігін санағанда, 32-40 сабақшаларға, олардың логикалық байланысы әр кезеңнің мақсаты мен міндетіне қарай уақытында тиянақты дайындалуы қажет;
  
• 
  мұғалімнің зейіні екі немесе одан да артық сынып оқушыларына бөлініп отырады, себебі бір сабақтың үстінде мұғалім әр түрлі жастағы, ой-өрісі мен білім дәрежесі әр түрлі оқушылармен жұмыс жүргізеді, сондықтан ол балалардың психологиясын жақсы білуі тиіс;
  
• 
  мұғалімдер ұжымының аздығына қарай, әрбір мұғалімнің шығармашылық белсенділігінің артуына мүұмкіндік болмайды, яғни, шағын жинақты мектептер орта мектептерден алшақ орналасады, сондықтан мұғалімнің басқа оқытушылардың сабақтарына қатысып, араласу, тәжірибе алмасу, үлгі алу мүмкіндіктері аз болады, шыңдалудан гөрі жауапкершіліктері төмендеп, сабақ тиімділігін төмендету қаупі туады;
  
• 
  мұғалім әрбір сыныппен сабақтың белгілі бір бөлігінде ғана жұмыс жасауға мүмкіндігі бар, ал қалған уақытта тек оқушылардың өздік жұмысын ұйымдастыруға, оны басқаруға ғана жұмсалады, сол үшін мұғалім сабақ барысында ұйымдастырылатын өздік жұмыстардың мазмұнын, көлемін, оларды орындау әдіс-тәсілдерін түрлендіріп, оқушылардың білім деңгейіне, жас ерекшеліктеріне, орындау жылдамдықтарына қарай лайықтап, орындау уақытын белгілеп, оны тиянақты пайдалануды ойластыруы қажет. Өз бетімен жұмысты орындау әрбір оқушыға түсінікті болуы керек және де көрнекі құралдар, карточка, перфокарта, дидактикалық материалдар, т.б. саны барлық балаларға жететіндей болуын қадағалау керек;
  
• 
  біріктірілген сыныптарда мұғалім бір сыныпқа сабақтың жарты уақытын ғана жұмсайтындықтан, көбінесе, әдебиет пәнінде (6-8 және 7-9 сыныптар) қиынға соғады. Өйткені берілген тақырыптар қомақты, сондықтан уақыт жетіңкіремейді;
  
• 
  өзіндік жұмысты орындау барысында оқушылар мұғалім тарапынан жеткілікті мөлшерде көмек ала алмайды;
  
• 
  белгілі бір жастағы балалар болмағандықтан, ұжымдық жұмыс ұйымдастыруға мүмкіндік жоқ;
  
• 
  оқушылардың өздік жұмысы басқа сынып оқушыларының шуылы, кедергі жасауы барысында жүргізіледі, мұның өзі оқушының тапсырманы түсіне отырып орындауына кері әсер етеді;
  
• 
  оқушылар, әсіресе, бастауыш сынып оқушылары көпке дейін өз ойын ашық айтуға, қандай да бір мәселені ауызша талдауға, өзгенің талдауын, талқылауын, ойын тыңдаудан кенде, кейін қалады;
  
• 
  бір мезгілде бірнеше сынып жұмыс істейтін шағын жинақты мектепке арналған оқыту әдістемесінің жасалмауы;
  
• 
  шағын жинақты мектепте сабақ өздік жұмыс арқылы ұйымдастырылады, ал өздігінше жұмыс істеу әдісі бүгінгі күнге дейін кең қолданыс таппаған;
  

• 
  шағын жинақты мектеп мұғаліміне арнап жазылып, баспадан шыққан әдістемелік және көрнекілік құралдары өте аз, сонымен бірге шағын жинақты мектептердің кітапханалық қоры нашар. Шағын жинақты мектептің бірнеше өзіне тән тиімді жақтары да бар:
  

• 
  балалардың саны аз, сондықтан мұғалім әрбір оқушыны, оның қызығушылығын арттыруына, отбасын тез, жақсы тануына көп мүмкіндік бар;
  
• 
  дәптер тексеруге, жеке-дара өздік жұмысқа арналған жаттығулар іріктеуге аз уақыт жұмсалады;
  
• 
  оқушылардың тәртіп бұзушылығы аз болады;
  
• 
  оқушылар бірінші сыныптан бастап, өз бетімен жұмысқа бейімделеді;
  
• 
  бір оқу бөлмесінде күнделікті бірге болғандықтан, жоғары сынып (3-4) оқушылары кіші сынып оқушыларына көмек береді;
  
• 
  әрбір баланың білім деңгейлерін анықтап, олардың білім, білік, дағдыларының деңгейлерін көтеруге мүмкіндік мол;
  
• 
  аталмыш мектеп мұғалімі пәнаралық байланысты жүзеге асыруға, кеңінен қолдануға тырысады;
  
• 
  оқушылар әртүрлі сыныпта оқығанымен, олардың назарын бір пәннің мазмұнындағы ұқсас тақырыптарға аударуға мүмкіндік жасалады;
  
• 
  оқушылардың бірін-бірі тексеруін, өзін-өзі тексеруін және бағалауын жүзеге асырылады;
  
• 
  үлкен сынып оқушысы төменгі сыныптың жұмысын тексеріп бағалау арқылы өз білімін іс жүзінде қолдануына мүмкіндік туады.