№1 басылым 08. 09. 2016 ж. 52 беттің -шісі

Қазақша күрес

Тоғыз құмалақ

Көкпар

14-ТАҚЫРЫП. Мәтін: Қайырымдылық қорлар мен бағдарламалар. Қайталау. Аралас құрмалас сөйлем. Диалог. Монолог.

Мәтін: Қайырымдылық қорлар мен бағдарламалар.
Қайырымдылық —көмекті қажет етушілерге (адам және барлық жандыларға) білдірілетін сүйіспеншілік пен нақты көмек. Қайырымдылық ізгіліктің анық көрінісі болып табылады. Қайырымдылық — адамның асыл қасиеттерінің бірі. Кісінің айналасындағы адамдарға деген ықыласы мен көмегін адамгершілік қарым-қатынастарын білдіреді. Қайырымдылық ұғымының екі қыры бар.

• 
  Бірі — рухани-экономикалық жағы (басқаның басына түскен ауыртпалықты қабылдау),
  
• 
  Екіншісі — іс-тәжірибелік жағы (іс жүзінде нақты көмек беруге ұмтылу).
  

Мәтін бойынша екі адамның сөйлесуін құрыңыз.

Мәтінді қатысты 3мақал-мәтел айтыңыз.

Мәтінді ауызша әңгімелеп бер.

Енді сүт тағамдарына жеке-жеке тоқталып, олардың жасалуы мен дәстүрлі, кәделі жолдарын әңгімелейік.

Қымыз – халқымыздың бірнеше ғасырлар бойы үздіксіз пайдаланып келе жатқан ұлттық тағамы.

Дайындау әдісіне, қасиетіне, сапасына және сақталу уақытына байланысты халқымыз қымызды бірнеше түрге бөледі. Және олардың әр түрін жылқы жасы атауымен атайды.

У ы з қ ы м ы з – биені алғаш байлап, жаңадан ашытылған қою қымыз.

Б а л қ ы м ы з – жылқының сүт қазысын қосып әбден бабына келтіріліп пісілген қымыз. Бұл басқа қымызға қарағанда сары әрі қою, дәмді, жұғымды, тұшы болады.

Қ ұ н а н қ ы м ы з – екі түн сақталған, толық ашыған қымыз.

Д ө н е н қ ы м ы з – үш түн сақталған өте күшті қымыз.

Б е с т і қ ы м ы з – төрт түн сақталып ашуы әбден жеткен қымыз.

Мұнымен қатар шөп буыны қатып, күзде сауылатын қымызды сары қымыз дейді.

Көп пісіліп ащы дәмі кеткен қымызды өлтірілген қымыз дейді. Бұл жақсы деген ұғымды білдіреді.

Қымыз - әрі сусын, әрі тағам, дертке шипа, жанға қуат.

Шұбат. Сүт тағамдарының ішінде қымыздан кейінгі бағалы сусын – шұбат. Оның түйе сүтінен жасалатыны барша жұртқа белгілі.

Құрт – қой, сиыр сүтінен жасалады. Әріне, қойсүтінен жасалған құрттың дәмі де, сапасы да өте жақсы болады.

Құрт көже – тағамдық қуаты мол жеңсік ас. Ол көбінесе қыста дайындалады. Қазақтар мұны қыстың қымызы деп те дәріптейді. Өйткені құрт көже әрі тамақ әрі сусын.

Ірімшік сүттен жасалады. Сүтті қайнатып оған қымыз, айран, шұбат сияқты ащы іріткі қосып ірітеді.Іріген сүттен ірімшік түзіліп, табаққа дорбаға салып кептіріп алады.

Уыз. Малдың төлдегеннен кейінгі алғашқы сүті уыз деп аталады. Уыз өте дәмді әрі қою болады. Бала да, төл де уыз сүтін тойып ішу керек. Уызында жарымаған деген сөз осыдан шыққан.

Айран – қой, сиыр сүтінен әзірленеді. Қатыққа қарағанда сұйық әрі ащылау болады. Айранмен шөл басады.

Дайындау әдісі

Сусын

Дертке шипа

Кептіру

Алғашқы сүт

Қою

15-ТАҚЫРЫП. Мәтін: Бұқаралық ақпарат құралдары. Ғаламтор жүйесі. Қайталау. Автор сөзі. Төл сөз. Төлеу сөз. Стиль.

Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ) - арнайы техникалық құралдардың көмегімен, кез келген тұлғаларға әртүрлі мәліметтерді ашық жариялауға арналған әлеуметтік мекемелер. Сарапшылар олардың мынадай ерекше белгілерін атап көрсетеді: жариялылық, яғни тұтынушылардың шексіздігі; арнайы техникалық құралдардың, аппаратуралардың болуы; ақпарат таратушының (коммутатор) қабылдаушыға біржақты ықпалы; тұтынушы аудиторияның тұрақсыз әркелкілігі. Қоғамның өмір сүруін қамтамасыз етудегі БАҚ-тың рөлі зор. Напалеон: "Жауға қарсы жүздеген мың қол әскерден, төрт газеттің ойсырата соққы беру мүмкіндігі зор", - деген. 1840 ж. француз жазушысы О. де Балзак баспасөзді «төртінші билік» деп атады. Билік институтында БАҚ-тың тура мағынасындағы орны болмағанымен, оның саяси процестегі орнын асыра бағалау мүмкін емес. Қазіргі кезде электронды ақпарат құралдарының пайда болуымен бұл әлеуметтік институт бүгінгі қоғамның, саяси биліктік қатынастардың барлық қырларын түбірімен түрлендіріп жіберді.

• 
  БАҚ-тың атқаратын қызметі әртүрлі, сарапшылардың пікірінше, олардың аса маңыздыларына мыналар жатады: ақпараттық, білімдік, әлеуметтендірушілік, мүдделерді тоғыстырушы, саясат субъектілерінің ықпалдасуы, жұмылдыру және т.б.
  
• 
  БАҚ-тың ақпараттық қызметі азаматтарға, билік органдарына, қоғамдық институттарға аса маңызды жалпы оқиғалар, құбылыстар, процесстер жайлы мағлұматтарды таратудан тұрады. Бұл қызметсіз кез келген қоғамның толыққанды өмір сүруі мүмкін емес.
  
• 
  БАҚ-тың білімдік қызметі азаматтарға әртүрлі ғылым саласынан - қоғамдық-гуманитарлықтан жаратылыстану ғылымдарына дейінгі танымдық хабарларды дайындап, таратуынан көрінеді. Əрине, ол толыққанды, жүйелі, арнайы оқу орындарында берілетін ғылымды қамтамасыз ете алмайды. Дегенмен де, қазіргі қоғамда адам өз өмірінің әр кезеңінде білімнің басым көпшілігін осы БАҚ арқылы алады.
  

Төл сөздің айналасында оны пайдаланып отырған жазушының я сөйлеушінің өз сөздері қоса қолданылады. Ол - автор сөзі деп аталатын.

Жазушының я сөйлеушінің біреудің сөзін өз сөзінде өзгертіп беруін төлеу сөз дейміз.

Төл сөздің орын тәртібі және тыныс белгілері

Төл сөзді төлеу сөзге айналдырудың ең негізгі және жиі қолданылатыны - төл сөзде сөйлемнің тиянақты баяндауышы болып тұрған сөзге табыс жалғауын жалғау арқылы оны (төл сөзді) автор сөзімен байланыстыру тәсілі. Алдымен, төл сөздің баяндауышы болып тұрған етістік қай шақта, қай райда айтылуына қарай етістіктің есімше түріне айналады да, содан кейін барып табыс септігін қабылдайды. Кейде табыс септік жалғауы есімшеге –дық, -дік жұрнағы мен тәуелді жалғауы арқылы жалғанады. Мысалы: «Мен судан қорқамын»,-деді Омар. Омар өзінің судан қорқатындығын айтты.

Төл сөздің баяндауышы өткен шақты немесе нақ осы шақты білдіретін етістік формасында айтылса, төлеу сөзге айналғанда, ол есімшенің –қан, -ған, -кен, -ген жұрнақтары арқылы беріледі. Мысалы: «Автобус күтіп тұр»,-деді Омар. Омар автобус күтіп тұрғанын айтты.

Егер төл сөз етістіктің келер шақ (бұйрық түрінен басқа) немесе ауыспалы осы шақ формасында айтылса, төлеу сөзге айналғанда, -атын,-етін, -йтын, -йтін жұрнақты есімше арқылы беріледі. Мысалы: «Ол ертең келеді»,-деді Омар. Омар оның ертең келетінін айтты.

Егер төл сөздің баяндауышы етістіктің бұйрық рай формасында айтыласа, төлеу сөзде ол тұйық етістік формасына айналады. Мысалы: «Сен ертерек кел»,-деді Омар. Омар оған ертелек келуін айтты.

Баяндауышы есім сөзден я есім сөздің араласуынан, я болмаса атау тұрғалы тұйық етістіктен болса, төлеу сөзге айналғанда, е етістігі көмекші болып келеді. «Кітап-білім бұлағы»,-деді Омар. Омар кітаптың білім бұлағы екенін айтты.

1.Қолданылу аясы: ғылыми еңбектерде, ғылыми баяндамаларда, лекцияларда, қолданылады.

2.Мақсаты: заттар ман құбылыстардың жалпы ерекшелігін ашып, мәлімет беру.

3.Стильдік ерекшелігі: дәлелді, зерттелген, тура мағынада алу.

4.Тілдік құралдары: ғалыми терминдерді қолдану, хабарлы сөйлемде, өткен осы шақтарда жиі қолданылады.

2 Ресми іс-қағаздар стилі:

1.Қолданнылу аясы: іс-қағаздарда, нұсқау хаттар мен кеңсе құжаттарында қолданылады.

2.Мақсаты: хабарлау, аңық мәліметтер беру.

3.Стильдік ерекшелігі: ресми, анық, дәл.

4.Тілдік құралдары: кітаби, ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер, даяр тіркестер мен терминдер.

3 Публицистикалық стиль:

1.Қолданылу аясы: газет-журналда, жиналыстар мен митингілердегі сөздерде қолданылады.

2.Мақсаты: көпшілікке әсер ету, құбылыстардың, оқиғаның мәнін ашу, оларға көпшіліктің назарын аудару.

3.Стильдік ерекшелігі: шақыру, үндеу, нақтылық.

4.Тілдік құралдары: риторикалық сұрақтар, стильдік қайталау, антитеза пайдалану.

4 Көркем әдебиет стилі:

1.Қолданылу аясы: көркем шығармалада қолданылады.

2.Мақсаты: құбылыстар мен заттарды суреттеу, жанды, суретін көрсету, бейнелеу арқылы оқырманның сезіміне әсер ету.

3.Стильдік ерекшелігі: образды, эмоционалды, экспресивті.

4.Тілдік құралдары: ауспалы мағына, көркемдік тәсілдерің суреттеме құралдарын пайдалану (теңеу, метафора т.б).

5 Аузекі сөйлеу стилі:

1.Қолданылу аясы: адамдар мен еркін әңгіме кезінде қолданылады.

2.Мақсаты: қатынас жасау.

3.Стильдік ерекшелігі: сөздер мен сөз тіркестерін еркін қолдану, даярлықсыз өткізілу.

4.Тілдік құралдары: қарапайым сөздерді еркін қолдану, диалогқа құрылу.
Тапсырмалары

Мәтінді мәнерлеп оқып шығыңыз.

Мәтіндегі қиын сөздерді теріп жазыңыз.

Мәтінді әңгімелеп беріңіз.

Көкшетау қаласында атақты ғалым-геолог, көрнекті қоғам қайраткері Қаныш Имантайұлы Сәтбаевтың 110 жылдығына арналған “Қ.Сәтбаев және осы заманғы ғылым” тақырыбымен аймақтық ғылыми-тәжірибелік конференция болып өтті. Оны “Нұр Отан” ХДП Ақмола облыстық филиалы мен Көкшетау қалалық ақпараттық кітапханалар жүйесі ұйымдастырды. Келелі мәжіліске облыстық департамент басшылары, кәсіпорындар мен бизнес саласының өкілдері, зиялы қауым, партияның облыстық филиалы көмегімен Семей мемлекеттік геологиялық барлау колледжіне түсіп, оны биыл бітірген түлектер, Көкшетау мектептерінің оқушылары қатысты.

Шоқан Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетіндегі философия кафедрасының меңгерушісі Раушан Көшенова “Қ.И.Сәтбаев және бүгінгі әлем” тақырыбында баяндама жасап, Қазақстан ғалымдарының дүниежүзілік аренадағы орны туралы тартымды мағлұматтар берді. Сондай-ақ, “Нұр Отан” ХДП қалалық филиалының белсенді мүшесі Мейрамбек Киіков пен Солтүстік Қазақстан геология және жер қойнауын пайдалану аймақаралық департаментінің директоры Берді Бекмағамбетов ұлы ғалымның өмір жолын зерттеудің патриоттық тәрбиедегі маңызы мен Қазақстан геология саласын дамытудағы Қ.Сәтбаев идеяларының ықпалы тақырыбында сөз сөйледі. Жұртшылық Көкшетау университетінің кафедра меңгерушісі С.Жетпісовтің “Сәтбаев феномені туралы” толғанысына, Семей мемлекеттік геология барлау колледжінің бөлім меңгерушісі М.Меденованың “Кен ісі мамандарын даярлаудың ерекшеліктері туралы” хабарламасына айрықша ықылас қойды.

Қалалық кітапханалар жүйесінің директоры Мәншүк Сайдалина Қаныш Сәтбаевтың өмірі мен атқарған қызметін насихаттап, жас буынға жеткізуде белсенді жұмыстар жүргізіліп жатқанына тоқталды. Оны партия филиалымен бірлесіп өткізілген “Өмірі – өнеге, тірлігі – таным” атты дөңгелек үстел сұхбатымен, “Сәтбаев әлемі” мультимедиялық әдебиеттің дайындалуымен дәлелдеуге болады. Партия ғимаратында өткізілген “Тарихпен тамырлас өмір” ғылыми конференциясының әсері де әлі сейіле қойған жоқ.

Мәтінді мәнерлеп оқып шығыңыз.

Мәтіндегі қиын сөздерді теріп жазыңыз.

Мәтінді әңгімелеп беріңіз.

Тыныс белгісінің қойылу себебін түсіндіріңіз.
Тіл туралы толғаныс

Қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілуі оның қолданыс аясын кеңейтіп, дамуына біраз ықпал еткені белгілі. Дегенмен де, мемлекеттік мәртебе де, екі қайтара қабылданған «Тіл туралы» Заң да Қазақстандағы тіл мәселесін түкпілікті шешіп тастаған жоқ. Тілге мәртебе беру, заң қабылдау бір басқа да халықтың саналы түрде сол тілді мемлекеттік тіл ретінде қабылдауы бір басқа. «Тіл туралы» алғашқы Зандар қабылданған кезде қазақта: «Менің ана тіліме мемелекеттік мәртебе берілді, енді мен де, өзгелер де менің тілімде сөйлеуі керек» деген, ал диаспорада: «Мен енді осы елдің тілінде сөйлеуім керек» деген ұғым пісіп-жетіле қоймаған сыңайлы. Дегенмен де тәуелсіз елдің тіл тарихы бастан кешкен 20 жылдай уақыт бүгінгі күннің алғышарттарын қалыптастырған сияқты. Олай дейтініміз, ең алдымен, «Қазақстан Республикасындағы Тілдер туралы», немесе «Қазақстан Республикасындағы Тіл туралы» емес, «Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тілі туралы» Заң жасауға қол жеткізіп отырмыз, екінші, ол занды жасаушы бір университеттің жетекші ғалымдары екендігі, яғни өз бетімен заң жобасын жасап, үкіметке, халыққа ұсынатын қазақ зиялысының бар екендігі, қазақ зиялысының өлмегендігі, «Жас Алаш» газеті іздеп жүрген қазақ зиялысының өзі болмаса да, бөлшегінің табылғандығы, үшінші, «Ана тілі» газетінің жан-жағына жалтақтамай: «Зиялым заң жасапты, халқым сен не дейсің?» деп жарқ еткізіп жариялап жіберуі, төртінші, халық ұйықтап жатқан жоқ, халық сергек, халық алаңдап отыр екен, бүгінгі заң жобасының түсаукесеріне жас та, кәрі де, оқытушы да, студент те, үкіметтік ұйымның да, үкіметтік емес ұйымның да, тәуелді қозғалыстың да, тәуелсіз қозғалыстың да өкілдерінің қатысуы. Ана тілінің тағдырына, мемлекеттік тілінің тағдырына елі аландаулы екен.

$$$ 1 D

1. 
   Толымды
   
2. 
   Жақсыз
   
3. 
   Сұраулы
   
4. 
   Лепті
   
5. 
   Жайылма
   

Лепті сөйлемді табыңыз.

1. 
   Бірде-бір адамды көрмедім
   
2. 
   Екі мәрте толтырыпты ма
   
3. 
   Жеті саны қасиетті дейді
   
4. 
   Төртеуі де төрт алған шығар
   
5. 
   Бес деген қандай жақсы баға
   

Хабарлы сөйлемді табыңыз.

1. 
   Быжырлаған құрт-құмырсқа
   
2. 
   Қап, бар даусыңмен айқаласан ғой
   
3. 
   Болжалдық сан есімнің жасауылы қандай
   
4. 
   Былтырғы киімінді ки
   
5. 
   Барымталасу үшін күш керек
   

Қай сөздер лепті сөйлем жасауға қатысады?

1. 
   Одағай сөздер
   
2. 
   Есім сөздер
   
3. 
   Көмекші сөздер
   
4. 
   Атау сөздер
   
5. 
   Жалғаулық сөздер
   

Лепті сөйлемді табыңыз.

1. 
   Табиғат қандай тамаша
   
2. 
   Ол қандай машина айдайды
   
3. 
   Қандай сөзі сұрау есімдігі емес пе
   
4. 
   Қандай болса да табыңдар
   
5. 
   Соны да әлдеқандай етті
   

Қайсысы сұраулы сөйлем жасайды?

1. 
   Не деген, не еткен
   
2. 
   Әттең, бәрекелді
   
3. 
   Сірә, шығар
   
4. 
   Алайда, әйтеуір
   
5. 
   Дейін, бірақ
   

Сұраулы сөйлемді табыңыз

1. 
   Оны ешкіммен сөйлеткіз (бе)
   
2. 
   Жігіттің, қолы аттың тізгініне жабысты(ма)
   
3. 
   Оқушылар саны жиырма бес екен
   
4. 
   Күн ұясына батуға таяды
   
5. 
   Өткен жылғы молшылықты ұмыт(па)
   

Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінетін түрін көрсетіңіз.

1. 
   Жақты сөйлем
   
2. 
   Толымды сөйлем
   
3. 
   Сұраулы сөйлем
   
4. 
   Жайылма сөйлем
   
5. 
   Құрмалас сөйлем
   

Сұраулы сөйлемді табыңыз.

1. 
   Кейбіреулер түк істемей-ақ болдырып отырады
   
2. 
   Сен меннен аулақ жүр
   
3. 
   Таң қараңғысынан тұру Дәметкеннің өмірлік дағдысына айналған еді
   
4. 
   Немене, бізді ақшасы жоқ кедей деп естіп пе едіңіз
   
5. 
   Білімдіден шыққан сөз талаптыға болсын кез
   

Қазақ тілінде сөйлем айтылуы мақсатына қарай неше түрге бөлінеді?

1. 
   5
   
2. 
   6
   
3. 
   7
   
4. 
   4
   
5. 
   2
   

$$$ 11 А

Лепті сөйлемді табыңыз.

1. 
   Пай-пай, мына аттың жорғасын-ай
   
2. 
   Білім – адамның қанаты
   
3. 
   Кімдер таратып, насихаттайды
   
4. 
   Қарлығаш, не сонда, жалғыз жатпақ па иесіз үйде
   
5. 
   Айналайын, жастық уақытты босқа өткізбе
   

Бұйрықты сөйлемді табыңыз.

1. 
   Егіс көлемін ұлғайт
   
2. 
   Тіл қандай
   
3. 
   Сен енді бала емессің
   
4. 
   Ал Жамал ше
   
5. 
   Бұл – тарихи жер
   

Бұйрықты сөйлем дегеніміз не?

1. 
   Өкіну, қорқу, жирену, кекету мақсатында айтылатын сөйлем
   
2. 
   Дауыс ырғағының бәсеңдеу сазбен айтылатын сөйлем
   
3. 
   Біреуге бұйыру не бірдеңені талап ету мақсатында айтылатын сөйлем
   
4. 
   Тек талап қою мағынасында айтылатын сөйлем
   
5. 
   Сөйлемнің соңында нүкте қойылатын сөйлем
   

Хабарлы сөйлем дегеніміз не?

1. 
   Айтылған ойдың тыңдаушыға түсінікті әсерлі болуы үшін айтылатын сөйлем
   
2. 
   Қимыл иесінің күйін, қалын, іс-әрекетін айқындауға жауап күтетін сөйлем
   
3. 
   Сұрау айтылған сөйлем
   
4. 
   Адамның көңіл-күйін білдіру мақсатымен қолданылған сөйлем
   
5. 
   Біреу я бірдеме туралы ойды екінші біреуге жай хабарлау мақсатында айтылған сөйлем
   

Сұраулы сөйлемді табыңыз.

1. 
   Балам, тоқташы
   
2. 
   Апырай, желісінің қаттысын-ай
   
3. 
   Сен болған шығарсың
   
4. 
   Аспан ашық
   
5. 
   Алматы - оңтүстік астана
   

$$$ 16 А

Хабарлы сөйлемді табыңыз.

1. 
   Әне бір өрге шыққан немене
   
2. 
   Тарт тілінді
   
3. 
   Ауа райы суық
   
4. 
   Мақтан қума, керек қу
   
5. 
   Бұған кім кінәлі
   

Лепті сөйлемді табыңыз

1. 
   Бармағанда қайтем
   
2. 
   Бақ кетпесін басыңнан
   
3. 
   Сен әнші едің-ау, ә
   
4. 
   Ой, байғұс бала-ай
   
5. 
   Жаңбыр жауды
   

Одағай сөз қатысқан лепті сөйлемді көрсетіңіз.

1. 
   Ойпырым-ай, балаңның мінезі қандай жаман еді
   
2. 
   Көрсетпе көз жасынды
   
3. 
   Жүр, жарысайық
   
4. 
   Балам, жөнінді айтшы
   
5. 
   Амал нешік, пешенеме жазғаны осы болды
   

Себеп бағыныңқы сабақтасты белгілеңіз.

1. 
   Аспанда жапқан тұтас бұлт сиреп, ара-тұра жұлдыздар көріне бастады
   
2. 
   Сөйлесуге тіл жоқ: Есенейден бата алмайды
   
3. 
   Аңсаған төлде су тапса, бас қоймай ма бастауға
   
4. 
   Мен қорықпаймын, өйткені әжем кеше сұрап алған
   
5. 
   Қасқыр енді мұның айғайын елемейтін болған соң, Иса басқа бір тәсілге көшті
   

Көп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді табыңыз.

1. 
   Ербол ғана сүйеп қалып, зорға дегенде буынын бекітті, бірақ сонда да өзін-өзі аңғарып жүрген жоқ.
   
2. 
   Қысқы үкідей аппақ болып, ұзақ күндер ұзақ жортып, көбінесе үнсіз жориып, Омбы қаласына бүгін іңір қараңғысында келіп кірді
   
3. 
   Сиырда аунамақ жоқ, жылқыда күсемек жоқ, суда қаймақ жоқ
   
4. 
   Қуаты – ақындық, үміті – халық
   
5. 
   Осы өткен қыс бойында, кітап соңында көп отырған Абай үй ішіне, Ербол мен Байманғаметке, кішкене молдаға және әңгіме тындауға жараған балалары: Әбдірахман, Қүлбадан, Мағаштарға өзі оқыған кейбір романдарын да қызықты хикая етіп айтып беріп отырамын
   

1 ӘДЕБИЕТТЕР

1 Негізгі әдебиеттер

1.1. З.Күзекова, Г. Қарақұсова Жоғарғы оқу орындарының эканомика факультеттеріне арналған. А.1997,1999.

1.2. Ш.Б Сейтова. Ана тілің –асыл қазынаң. Семей 2001.

1.3. Т.Т Аяпова. Қазақ тілі. Негізгі оқулық

1.4. Т.Т.Аяпова Қазақ тілі. Үй кітабы

1.5. Ш.Б.Бектұров. Т.Ш. Бектұрова. Қазақ тілі. А. 2002.

1.6. Қазақ тілі сөздігі. А. 1999 ҰТА

1.7. Ә. Болғамбаев. Қазақ тілінің синонимдік сөздігі. А.1976.

1.8. Б.Шалабай, В.Салагаев. Іс қағаздары. А. 2001.

1.9. Базарғалиева Б., Иманбаева М., Ибрагимов Қ. Қазақ тілі. Алматы, 2005.

1.10. Г.Қ Рысбаева. Қазақ тілі грамматикалық анықтағыш А-2000

1.11. З.Күзекова . Практикалық курс. Қазақ тілі –Алматы: 2002

1.12. Ш.Бектұров. Серғалиев М. Қазақ тілі А-1994

1.13. Жас техниктің энциклопедиялық сөздігі. Москва.1980.

1.14. Р. Сыздық Қазақ тілінің анықтағышы Астана, Елорда 2000.
2. Қосымша әдебиеттер

2.1. Жас толқын электронды оқулығы

2.2. Руханият электронды оқулығы

2.3. Зерде электронды оқулығы

2.4. Елтаным электронды оқулығы

2.5. Мәнерлеп оқу электронды оқулығы

2.6. Ахмет Байтұрсынов электронды оқулығы

2.7. Ыбырай Алтынсарин электронды оқулығы