1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып

0. 
   Неліктен достардың өнімі азаймады? A) Екеуі еңбексүйгіш болғандықтан
   

E) Бір-бірінің үйіне өнім апарғандықтан

0. 
   Екі дос неліктен өнімді бір-бірінің үйіне тасыды? A) Өзі үйленбеген, бойдақ болғандықтан
   

B) Досына қарыз болғандықтан C) Досы өтініш жасағандықтан

D) Досы отбасын асырай алмағандықтан E) Досына көмектескісі келгендіктен '

327

0. 
   Автордың мәтінді жазудағы мақсаты қандай?
   

   A) Ниеттес адамдардың мейірімділігін үлгі ету
   B) Адал еңбек етуге шақыру	3-
   C) Адамдарды кәсіппен айналысуға шақыру
   D) Көркем мінезді үлгі ету
   E) Үлкенді сыйлауды дәріптеу

1. 
   Мәтін мазмұнына қай мақал сәйкес келеді? A) Ақымақ достан ақылды қасың жақсы.
   

B) Ақыл - дария, алсаң да таусылмайды, Жер - қазына саусаң да таусылмайды.

C) Жақсы жұмыс - жанға тыныс. D) Еңбегің қатты болса, Татқаның тәтті болар.
E) Айтулы достың малы бір, Кемедегінін жаны бір.
3-мәтін
Түһ, түн неткен қараңғы еді! Жұлдыздар да шілде ортасындағыдай шүлірлей қапты. Анау - темірқазық, анау - жетіқарақшы. Анау - ақбоз, көкбоз... Анау... Алырау, ат құлағының арасынан қылаңытқан күлдей бозаң шоғыр Үркер ғой! Жарықтық, бұдан ұсақ, бұдан солғын жұлдыз жоқ шығар. Бірақ, соған қарамастан, қаншама самала шырақтар самғаған түнгі аспанда оны көзің бірден шалып тұр-ау! Онын сиқыры неде екен? Әлде жұп ажыратпай бірге туып, бірге бататынынан ба? Жұлдыз екеш жұлдыз да неғұрлым саны аз, неғұрлым жарығы солғын болған сайын жиі тұрмаса, көзге түсе алмайтындарын білген ғой! Өздері неткен ыңғайтөк еді! Жаздың жаңбырлы, құрғақ, қыстың жайлы, жайсыз боларын жұрт осы Үркерге қарап біле қояды. Бәрін алдын ала осы бір шөкім солғын шырақтар сезіп қоятындай. Бәлкім, мынау бірін -бірі иықтап, бірін-бірі төбеден нұқып жатқан әумесер дүниеде аз халықтарға да осы Үркер мінез керек шығар! Бәлкім, олар мынау ұйтқымасы көп аласапыран дүниеде тек Үркердей тығыз тұрып, дауыл мен боранды Үркердей алдын ала біліп, алдын ала ыңғайға аунап отыра алса ғана, аман қала алатын шығар...

Жолға шыққанда Үркердің маңдайынан туғанын жақсылыкқа жорымаушы ма еді! «Үміт артсаң, Үркерге қара!» деуші еді ғой. Желтоқсанда да Үркердің ат құлағынан асып көтерілмегені алдағы қыстың жайлылығы шығар. Алдыңда жақсылықтан асқан бақыт бар дейсің бе!

Үркердің қарсы алдыңнан туғаны маңдайыңның ашылайын дегені ме екен?!

He де болса үміт бар ғой. Қаршадай Ералы көз көрмеген алыс жолға сол үмітпен аттанды ғой. Бұрын қайда аттап басса да, үрей анталап тұрмаушы ма еді. Енді, не де болса, бір үміт бар емес пе.

0. 
   Мәтін мазмұнына сәйкес «Бәлкім, мынау бірін-бірі иықтап, бірін-бірі төбеден нұқып жатқан әумесер дүниеде аз халықтарға да осы Үркер мінез керек шығар!» деу арқылы автор қандай нәрсеге назар аудартады?
   

A) Шынайылыққа B) Сабырлыққа C) Бірлікке

E) Турашылдыққа

0. 
   Автордың «. Тек бұның,,тек мынау талайды көріп, талай тауға басын соқкан көнтері жұртының алдынан ылғи осылай үміт шырағы туып тұрғандай!» деп аяқтауының мақсаты қандай?
   

A) Өткеніне налу D) Болашаққа алаңдау

B) Келешегінен қорқу E) Болашаққа сенім арту

C) Өткенді дәріптеу

0. 
   Автордың жұлдыздар мен түнгі аспанды суреттеген жыл мезгілі
   

A) Жазғытұры C) Көктем E) Қыс

B) Жаз D) Күз

0. 
   «Халық не себептен «Үміт артсаң, Үркерге қара!» деген? A) Ерекше әдемі болғандықтан
   

328

0. 
   Жаксылыққа жорығандықтан —
   
1. 
   Түн жарық болатындықтан
   

0. 
   Дәстүрді құрметтегендіктен
   
1. 
   Түн жылы болатындықтан
   

I. Жеделхат - телеграф (телетайп) арқылы берілетін жедел сипатты құжат. Қазіргі заманда ақпаратты жедел жеткізудің факс, интернет сияқты түрлері де болғанымен, жеделхаттар өз маңызын жойған жоқ. Себебі, хат ұзақ жүреді, интернет пен факс қызметі қымбат, оның үстіне чертеж (сызба, кесте) немесе фотосурет жібермейтін болсақ, факсты қолдану міндетті емес. Ал телефон арқылы жүргізілген әңгімені іске тігіп қоя алмайсың, сондықтан ең ыңғайлысы жеделхат болып табылады.

0. 
   Жеделхатты кез келген қызметкер құрастырып жібере алады; қажет болған жағдайда жеделхат мәтіні мен онда берілген мәліметті растауға болады. Жеделхат ең ұзақ дегенде 10-12 сағаттан соң, қажет болса бір сағаттан соң да жеткізілетіндігіне 100% сенімді болуға болады.
   

Жеделхат мәтіні қысқа, дәл, ең ұзақ дегенде 300 сөзден аспауы керек. Қысқа жеделхаттың бағасы да төмен болады. Цифрлар жазбаша түрінде беріледі, ешбір түзетулер болмағаны жөн.

250000, Украина,

г. Киев, Почтовая пл, дом 18, кв 44.
Алушыньщ аты-жѳні («кімге»). Адресатгьщ аты-жѳні, әкесінің аты толык жазылады, кейде фамилия орнына қызметі көрсетіледі. Мысалы, «Директорға», «Білім меңгерушісіне» т.б.
V. Жеделхат мәтіні. Жеделхаттың негізгі мақсаты керекті ақпаратты тез жеткізу болғандықтан, оны қыска және түсінікті етіп жазу керек. Бірақ сөздерді түсініксіз етіп қысқартып тастаудың кажеті жоқ, түсінікті, стандарт қысқартуларды ғана пайдаланган жөн. Егер жеделхат мақсаты алушыдан ақпарат алу немесе мәселені шешу т.б. болса, онда етістіктерді бұйрық рай түлғасында беріңіз. Мысалы: «жіберіңіз», «салып жіберіңіз», «шешім қабылдаңыз» т.б. Ал жеделхат жауап беру мақсатында жазылса, етістік ашык рай тұлғасында қолданылатын. Мысалы: «алдым», «жеткізілді», «келеді», «орындалады», «барады» т.б.
«Тез арада», «жеделдетіңіз», «жедел», «қалай да» сѳздерін орынсыз кѳп қолданудың қажеті жок, себебі сіздің жеделхат жібергеніңіздің өзі алушыға көп нәрсені білдіріп тұр. Цифрларды жазбаша жазған дұрыс. Мысалы: 101347 - бір нөл бір үш төрт жеті, бұларды бір сөз ретінде біріктіріп беруге де болады. Мысалы: бірнөлбірүштөртжеті.
Мәтін мазмұнына нұқсан келмейтін болса жалғаулық, көмекші сөздер, тыныс белгілері қолданылмайды. Жеделхат мәтінінде түзетулер болмауға тиіс және сөздер тасымалданбайды. Жіберуші қолы. Жеделхат мәтініне қол қойылған кезде фамилия қажет болғанда жіберушінің кызметі қоса көрсетіледі.

0. 
   Ақпарат алу немесе мәселені шешу мазмұнындағы жеделхатта қолданылатын етістік формасы
   

0. 
   Шартты рай
   
1. 
   Қалау мен ашық рай
   
2. 
   Ашық рай
   

329

0. 
   Қай жауапта IIІ бөлімде берілген мәлімет дұрыс жеткізіліп тұр?
   
1. 
   Құжат елден шетелге жіберілгенде «жедел» деген белгі қойылады.
   

0. 
   Ел мен ел арасында жүретін құжаттарды «сыртқы» құжаттар дейді.
   
1. 
   Бір ел ішінде қатынап жүретін құжаттарды «жай» құжаттар дейді.
   
2. 
   Ел ішінде жүретін хаттарға ешқандай белгі қажет емес.
   

0. 
   Халықаралық құжаттарда «үкіметтік» деген белгі болуы мүмкін.
   

0. 
   Жеделхат\
   

0. 
   Мәтін мазмұнына кай мақал сәйкес келеді?
   

0. 
   Туған жер - тұғырың, туған ел - қыдырың, - деп қостапты Қыран.
   

0. 
   «Кісі елінде дүркірегенше, өз еліңде дүркіре» деген екен, Алтын Шаңырағымызды өз еліміздің төріне тігуге бел байладық.
   

0. 
   - Онда алдарыңнан жарылқасын, - депті Қыран. Сол Шаңырағымыз биік, берекелі болсын, нұр шашсын, шайқалмасын деп, қанаттың астына алып, Жұлдызымыз әрдайым жоғары болсын деп, қырағы қорғаны болу керек. «Төртеу түгел болса, төбедегі келеді» деп, мен де Көк төрінде төбелеріңнен қалықтайын. Алтын нұрлы Күн астында айбарларыңды асқақтатайын.
   

0. 
   Мәтін қандай стильде жазылған?
   

B) Ресми іс қағаздар стилі E) Ғылыми стиль

0. 
   Публицистикалық стиль
   
1. 
   Мәтіннің тақырыбы қандай?
   
2. 
   Ұлттық рәмізіміз - әнұранның шығу тарихы
   
3. 
   Ата-бабаларымыздын тарихы
   
4. 
   Қос Пырақтың әңгімесі
   

0. 
   Ұлттық рәміздер - елтаңба мен тудың пайда болуы
   
1. 
   Ергенеқон елінің бақытты өмірі
   
2. 
   Мәтіннің мазмұны қай үлгіде кұрылған?
   

B) Ертегі D) Қисса

0. 
   Мәтіннің 2-азатжолындағы ойға сәйкес тұжырым(-дар)
   
1. 
   Өзге елде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.
   
2. 
   Туған жер - тұғырың.
   
3. 
   Қара арғымақ арыса, қарға адым жер мұң болар.
   

B) Үшеуі де E) Тек бірінші

C) Бірінші, екінші

0. 
   Қос Пыракты ауыздықтаған Ерлердің алғашқы әрекеті қандай болды?
   

0. 
   Мәтіннің негізгі ойы қай бөлім(-дер)де берілген?
   

B) Үшінші және төртінші E) Бірінші

0. 
   Байырғы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір- бірімен сауда байланысын жүргізген. Алғашында ол зәру заттармен айырбас ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары. Мал, сәйгүлік аттар, қымбат бағалы аң терілері, қола мен темірден жасалған заттар, мата, азық-түлік және басқа да тауарлармен алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, көптеген елдер мен қалаларды байланыстырған орталықтар - базар, жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
   

0. 
   Жолдар бір-бірімен ұласып, шығыс пен батысқа, оңтүстік пен солтүстікке қарай жалғасып, көптеген жаңа аймақтарды қосты. Осындай сауда жолдарының арқасында Eypoпa мен Азияны біріктірген Ұлы Жібек жолы пайда болды. Ол жолдардың әрқайсысының өз аттары болған. Мысалы, «лазурит», «нефрит» жэне «құндыз» жолдары кірді. «Лазурит жолы» — Мысыр, Иран, Вавилон елдеріне лазурит (ляпис - лазурь) тасы тасымалданатын жол. Лазурит бұл елдерде өте кәделі саналып, аса жоғары бағаланған. «Нефрит жолымен» қытай патшалары мен бай-шонжарларына арналып жасалатын зергерлі әшекей бұйымдарына қажетті асыл да әдемі гауһар тас, нефрит тасымалданған. Ал «құндыз жолымен» бағалы аң терілері әр тараптардағы елдерге таралған.
   

0. 
   Ұлы Жібек жолы бүкіл адам ағзасын қоректендіруші қан жүйесіне ұқсас. Себебі ол бүкіл Eypoпa мен Азия елдерінің бір-бірімен қарым-қатынас жасауына мүмкіндік туғызып, ондағы халықтарды біріктіреді. Ұлы Жібек жолы ежелгі атау емес, ол 1877 жылы пайда болған. Оны қолданысқа енгізген белгілі неміс географы Фердинанд фон Рихтгофен. Жолдың бұлай аталуына сауданың негізгі заты Қытайдан шығарылатын жібек мата себен болды. Сонау Eypoпa мен Азияны біріктіріп жатқан бұл жол адамзатты ғажайып жетістіктерге жеткізді. Дамыған елдердің бір-бірімен сауда-саттықпен айналысуына, ғылым салаларының дамуына,
   

331

0. 
   Ұлы Жібек жолы ежелгі Қазакстан жерімен де өткен. Ең негізгі сауда жолы Тянь-Шань тауының етегімен, Сырдария, Талас, Шу, Іле аңғарлары арқылы Қытайға ұласқан. Жолдың ендігі бір бөлігі Яксарт, Сейхун деп аталған Сырдария, Орал (Жайық) өзендерін жағалай ары қарай Қарагеңіз маңы, Византия мен Батыс Eypoпa жерлеріне дейін созылып жатыр. Негізі күре тамырдан Орталық Қазақстан далаларына, Сарыарқа мен Ертіске, Алтай мен Моңғолияға қарай жолдар өткен. Осындай жолдардың бойында Испиджап, Отырар, Түркістан, Тараз, Сауран, Саудакент сияқты ірі қалалар болған. Бұл қалалардың өркендеуіне Ұлы Жібек жолынын тигізген әсері зор.
   

Жібек жолындағы тарихи қала - Йасы, ол кейіннен Түркістан атанған. Ол да сол кездердегідей негізінен саз балшықтан кұйылған кірпіштермен тұрғызылған. Қала орталығында биік күмбезді цитаделі болған, Қожа Ахмет Йассауидің кесене ғимараты - бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі. Йасы қаласы XII ғасырда аса дәуірлеген: қолөнері мен ауыл шаруашылығы қатар дамыған.

0. 
   Лазуритті аса жоғары бағалаған елдердің бірі
   

A) Қытай C) Ирак E) Монголия

B) Византия D) Мысыр

0. 
   Ұлы Жібек жолы тарихындағы қазіргі қала
   

B) Сарайшық D) Отырар

0. 
   Жолдың атауына негіз болған зат
   

B) Қытай фарфоры E) Інжу-маржандар

C) Асыл тастар

0. 
   Мәтіннің 3-азатжолына қандай тұжырым сәйкес келеді?
   
1. 
   Йасы қаласы VII ғасырда өте дамыған қалалардың біріне айналды.
   
2. 
   Ұлы Жібек жолы Eypoпa мен Азия елдерінің қарым-қатынас жасау мүмкіндігін туғызды
   
3. 
   Ежелгі Қазақстан қалалары да Ұлы Жібек жолының бойында жатты.
   

0. 
   Көптеген елдер мен қалаларды байланыстырған орталықтар -жәрмеңке, сауда жолдары ашылды.
   

0. 
   Адамдардың тауар алмасу қажеттілігінен базарлар пайда болды.
   
1. 
   Бесінші азатжолда сөз болатын өнер түрі
   

0. 
   Аңдардың бағалы терісін тасымалдаған жолдың атауы
   

B) «Лазурит жолы» D) «Алтын жолы»

0. 
   «Нефрит» жолымен тасымалданған басты зат
   

0. 
   Қазақстанның ірі қалалары арқылы өтетін Жібек жолының бір тармағы қайда апарған? A) Тянь-Шань тауына
   

Құмайт дала өсімдіктері ылғалдың мол кезі - ерте көктемде немесе күз түскенде тіршілік етуге бейімделген. Ерте көктемде құмның арасы бірнеше аптадай кілемше құлпырады. Қияқ арасынан қызыл гүл шығады. Шөл даланы бір сәт алауға бөлейді. Көп ұзамай күн ысиды. Жасыл кілемді сарғайтады, өсімдіктерді күйдіріп жібереді. Алайда өсімдіктер гүлдеп, тұқым шашып үлгереді.

0. 
   Сексеуілгүлі A) Жасыл
   

B) Гүлдемейді

0. 
   Жапырақты
   
1. 
   Түрлі-түсті
   

0. 
   Қызыл
   

0. 
   Сексеуіл кандай жерде өседі?
   

жүктеу/скачать 6,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: