Ай мен Күннің көлемін автор неге теңейді?

A) Теңіз бен бұлаққа B) Жұлдыз бен сатурнға C) Терек пен талға

D) Аң мен құсқа E) Мал менжәндікке

0. 
   Ай шалқасынан жатқанда ауа райында қандай өзгеріс болады?
   

   A) Көктем туады	B) Түн қысқарады	C) Қатты ыстық болады
   D) Күн жылынады	E) Күн суытады
   15. Ай қашан толады?
   A) Күннен алыстағанда	B) Таң атқанда	C) Ай қорғалағанда
   D) Күнге жақындағанда	E) Күн шыққанда

1. 
   Неліктен айдың бетінде дақ пайда болған?
   

C) Кеш туғандықтан D) Ерке болғандықтан E) Сарғыш болғандықтан

0. 
   Ай мен күннің көлемі сөз болатын азатжол
   

A) Жетінші B) Бесінші C) Бірінші

D) Үшініші E) Алтыншы

0. 
   Айдың түрінің өзгеруін нешеге бөлеміз?
   

D) Төртке E) Беске

0. 
   Ауа райы суық болғанда ай қалай орналасады?
   
1. 
   Етпетінен
   

0. 
   Шалқасынан
   

0. 
   Тігінен
   

1-мәтін
Табиғатқа зер салсақ, одан ауа райын болжағыш «синоптик» өсімдіктерді кездестіруге болады. Мысалы, гүл кауашақтары біркелкі ашылса, ауа райы ашық болады. Керісінше, гүлдері төмен қарап, жабылып тұрса, ауа райы жауын-шашынды болып келеді. Өсімдіктің сабағы төмен қарап иіліп тұрса да, жауын-шашын болады. Ал егер тік болса, ауа райы жақсы болады деп алдын ала пікір айтуға мүмкіндік бар. Мұны қымыздық, бақбақ, егінжай шырмауығы сияқты есімдіктерден байқай аламыз.

Егер қайың қандыағаштан гөрі ерте жапырақ жайса, жаз құрғақ, жылы болады. Егер кандыағаш ерте бүршік атса, жаз ылғалды, салқын болады деп есептеледі.

1. Жаздың салқын болатындығын қай 2. Ауа райы ашық болатындығын

өсімдік арқылы болжауға болады? қалай білуге болады?
A) Қандыағаш бүршіктері A) Өсімдік гүлдері ашылып тұрады

B) Гүл сабақтары B) Гүлдін сабағы иіліп тұрады

C) Сарғалдақ бүршікгері C) Ағаш бүршіктері салбырап тұрады

D) Өсімдік түптері D) Қызғалдақ гүлдері жабылып тұрады

Жексенді сыныптастары да, мектептегі басқа оқушылар да «Тәртіпсіз Жексен» деп атайды. Шынында да солай. Сабақта тыныш отырмайды, жан- жағындағыларға үнемі кедергі жасайды. Жазады, сызады, жыртады. Әбден болмаса, қағаздан ұшақ жасап, мұғалиманың көзін ала бере, ұшырып жібереді. Сағыз да шайнайтын сол. Қасындағы Зағипаға да күн бермейді. Түртеді, мазақ етеді.

Бір кезде мұғалім қарсы алдындағы Айдарды тақтаға шақырды. Осы мезетті пайдаланып, Жексен Айдардың желімін алын, оның орындығына төгіп қойды. Жабысын қалып, күлкі болсын дегені.

Жасаған жоқпын, - деді бұл.

Айдарда бәрі бар екен. Соның орнына отырып жасай ғой, - деді апай.

Ал Айдар сенің орныңда отыра тұрсын.
Жексеннің жүрегі су етті, Өйтсе де амал жок, сездірмеуге тырысты, Отырды...

Сабақ бітті. Окушылар у-щу болып, сыртқа шықты.

Сыныпта Жексен ғана жалғыз қалды. Орнынан ептеп тұрып көріп еді, тұра алмады.

0. 
   Мәтінде жауабы бар сұрақты табыңыз.
   
1. 
   Ата-анасы Жексенге неге тәртіпсіз деп кейіді?
   
2. 
   Неліктен мұғалім Жексенге ренжіді?
   
3. 
   Сыныпта жалғыз қалған окушы кім?
   
4. 
   Жексен істеген ісін калай түсіндірді?
   
5. 
   Зағипа Жексенге неліктен қүн көрсетпейді?
   

C) Қалам, қайшы,гүл. C) Тентек жұртқа теріс, өзіне дұрыс

D) Сағыз, гүл, желім. D) Ақымақтың ақылы түстен кейін кіреді.
E) Желім, қайшы, гул. E) Жан қиналмай, жұмыс бітпес

0. 
   Мәтінді жазудағы автор мақсатын көрсетіңіз.
   

A) Жексеннің тәртіпсіздігін мақтан ету B) Тәрбиесіз қылықтарды әшкерелеу C) Ұстаздың тәрбиесіне көңілі толмау

жалғастырыпты. Жолдың сен жағына әдейілеп гүлдер ектім,. ал сен болсаң, күн сайын біз өзеннен су алып қайтқанда оларды суғарып тұрдың. Екі жылдан бері осы әдемі гүлдермен қожайынды таңқалдыра, өтер жолды жайнатып келдім. Егер сен тесік болмағанында қожайынымыздың үйінде мұндай әдемілік болмас еді», - деп түсіндірген екен.

0. 
   Мәтінге лайық атау
   

D) Бүгін шелек E) Жаңа шелек

Атадан балаға мирас болып келе жаткан салт-дәстүрлеріміздің бірі - ер балаға айдар шаш және
кекіл қою. Қазақ халқының салт-дәстүрінде адам шашын ерекше қастерлеген. Қазақта

«Айдарлы бала - айбарлы бала» деген сөз бар. Айдар шаш ер баланы тіл мен көзден сақтайтын

көрінеді. Сондықтан да ата-ана баласы бір жасқа толғанда, оның қарын шашын алып, төбесіне

бір өрімдей ғана шаш қалдырып, оны өсіріп, көзді маржан, қаратас тағып, өріп қоятын болған.

Бұл ғұрып ер балаға жасалады.

Салт-дәстүріміздің қайта жаңғырғаны шығар, қазір айдар қойған, кекіл таққан балаларды жиі

көретін болдық. Төбесінде айдары бар балаларға үлкен кісілер ерекше назар аударып, көрген

жерде қастарына шақырып, аты-жөнін сұрап, ықылас-баталарын беріп жатады. Жасының ұзақ,

денінің сау болуын тілейді. Халық айдарлы балаға тіл-көз тимейді деп есептеген. Қойылған

айдарлы бала жеті жасқа немесе он үш жасқа келгенше тіл-көздін сұғынан сақтайды деп

алғызбаған. Халық дәстүрінде балаға сұқтанған адамның көзі айдарға түсіп алдансын деген

сеніммен қояды. Айдар қойған баланың шашын сүндетке отырғызғанда ғана алады деген ұғым

Қазақта Айдар деген адам есіміде бар.

0. 
   Айдарға байланысты казақтың нанын-сен імін көрсетіңіз
   

C) Бала дәулетті, бай адам болады D) Бала аурудан тез сауығып кетеді

0. 
   Баланың дос-жарандары көп болады
   
1. 
   Мәтін мазмұнына қатысы жоқ тұжырымды табыныз
   
2. 
   Айдар шашты ұл баламен қатар қыз балаға да кояды.
   
3. 
   Айдар қою бүгінгі күні қайта жаңғырған.
   

0. 
   Айдар қою дәстүрі басқа халықта да бар.
   

D) Біріншісі мен екіншісі E) Екінші мен үшінші

0. 
   Мәтін бойынша баланың айдарын кай кезде алады?
   

C) Тілі шыққан кезде D) Сүндетке отырғызған кезде

E) Тәй-тәй басқан кезде

0. 
   Мәтін бойынша салт-дәстүріміздің жаңарған белгісі
   

129

0. 
   Шашына үкі таққан қыздар жиі кездеседі
   
1. 
   Айдар, кекіл қойған балалар жиі кездеседі
   
2. 
   Батыстық үлгідегі шаш үлгісі жиі кездеседі
   
3. 
   Ұлттық киім киген балалар жиі кездеседі
   
4. 
   Бұрымды қыздар жиі кездеседі
   

0. 
   
   жүктеу/скачать 6,49 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: