1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып



жүктеу/скачать 6,49 Mb.
бет2/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


Төрттүлікке қатысты халық ырымы

A)4.5.3.2.1.

C) 4.2.5.3.1.

Е) 1.2.5.4.3.

B) 1.2.3.5.4,

D)4.2.3.1.5.




  1. Қонға қатысты сипаттама

  1. Өзі майда, өсімтал, момақан, тез ет алып, қонақ кәдеге жарап отырған.

  2. Кейде көшке де, егіске де пайдаланып отырған.

  3. Жүрісіне, түсіне қарай атаулары болған.

Д) Төрт түлік малдың ішіндегі ең қасиеттісі, шыдамдысы.

Е) Жасына қарай лақ, туша, бөрте, шыбыш, серке деп белінеді.


  1. Бабаларымыздың төрт түлікке көңіл бөлу себебі?

A) Малдың төлін балалар жақсы кергендіктен. B) Оқу, білім алудың бірден-бір көзі болған. C) Байлыгын, мансабын көрсететін дүниесі. Д) Ас-ауқаты, әрі киімі, әрі көлігі болган.
Е) Ауырғанда ем болар шипаның көзі болган.

  1. Епсіз, икемсіз адамға теңейтін түлік

A) Ешкі B) Сиыр C) Жылқы Д) Түйе Е) Қой


1122-нұсқа

1-мәтін


Бір үзім Нан
Подъезден шыққан кішкентай қыз қолындағы жұқа дорбаны әрең көтеріп, қоқыс жәшігіне әкелді де, аудара салды. Жапырақтан-жапырақтай кесілген, жартылай желінген аппақ нандар!

Мұны көзі шалып калган Ғаббас кария:




  1. Әй, балам-ау, обал смес пе? - дегеише қыз подъезд есігінс зып бсріп кіріп кетті. Нұржан мектептен қайтып келе жатқан. Көрші қарияның ренжим, басын шайқап отырғанын көріп:




  1. Ата, кімге ренжіп отырсыз? - деп сұрады.




  1. Е-ей, балам-ай! Біреу тонып секіреді, біреу тоңып секіреді. Сонау сұрапыл Ұлы Отан соғысы жылдары біз он-он бір жастагы бала едік. Қарнымыз тойып тамақ та ішпейміз. Нанды мөлшерлеп береді. Жегіміз кеп, тәбетіміз тартып тұрса да сұрамаймыз... Қазір ше? Нанды қадірлемейміз. Қатып қалса, қоқыс жәшігіне әкеп тастаймыз. Ысырапқа жол беріп, аяқасты етеміз. Олай жасауға болмайды.


1. Қарияны ренжіткен жағдай
4

А) Жастардың ысырапқа жол беруі

B) Қыздың қарт адамға көңіл бөлмеуі

Д) Нанды мөлшерлсп бергені


Е) Сұрапыл соғыстың есіне түсуі

С)Заманның, уақытгыц өзгергендігі

2. Әңгіменің дұрыс реті

1) Кішкентан қыз

2) Нан үзімдері
3) Нұржан

4) Ғаббас қария

5) Естелік
А) 1,2,4,3,5 B) 4,5,1,2,3 C) 3,4,5,1,2 Д) 1,2,З.4,5 Е) 2,3,4,5,1

2- мәтін


Ғылым артық па, әлде мал артық па?
Бір топ адам бірде Әзірет Әлі шешенге келіп: «Бір сұрақ берейік, егер шын саңлақ болсаң, он түрлі жауап тауып сөйле»,- дейді. Сонымен жаңағылар Әзірет Әлі шешенге:


  1. Ғылым артык па, әлде мал артық па? - деп оқыстан сұрақ қойыпты. Сол мезетте шешен:

— Біріншіден, гылым артық. Өйткені ғылым - әулие-әнбиелердің мнрасы; ал мад - пергауын мен Қарынбайдың мирасы. Бкіншіден, ғылым ссні сақтайды, ал мадды сси сақгайсың. Үшіншіден, ғылымның досы кеп, ал малдың дұшпаны коп. Төртіншіден, гылымды жұмсасан, арта береді, малды жұмсасаң, азая береді. Бесіншіден, ғылым саған құрметті атақ береді, ал мал сараң деген атак береді. Алтыншыдан, ғылым өзін-өзі сақтайды, ал малды унемі бағып, қағу керек. Жетіншіден, ғылым қиямет күні иесіне шапағатын қылғызады, ал мал иесіне қисапсыз жауап бергізеді. Сегізіншіден, ғылым тозбайды, жоғалмайды. Ал мал болса, қолдың кірі, өледі, жоғалады. Тоғызыншы, ғылым көңілді нұрландырады, адамға ақыл-ой қосады, ал мал масаттандырады, болған үстіне бола берсе ексн деп дуниеқоныз етеді. Оныншыдан, гылым кұдайға зэһэт, таупиық, ғибадат қылады. ал мал өз иесіиің кеңіліне тәкаппарлық салады, - деп тапқырлықтанытыпты.


3. Ғылымның адамға құрмет әкслетіні шешеннің неиіінші жауабында айтылған?
A) Жетінші C) Үшінші Е) Төртінші B) Алтыншы Д) Бесінші


  1. Мәтін мазмұнына сай мақал

A)Мың малың болғанша, B) Аңқау бөрі қой үркітеді

Бір балан ғалым болсын. Ақылсыз адам ел үркітеді


C) Атаңа не қылсаң, D) Мал көтерер өлімді,

Алдыңа сол келер Дос көтерер көңілді

Е) Киім кірі жуса кетеді,

Көңіл кірі айтса кетеді.



  1. Әзірет Әлі шешеннің сөзін ұтымды етіп тұрған тәсіл

A) Жырлап айту C) Баяндап айту Е) Жобалап айту

B) Суреттеп айту Д) Салыстыра айту


  1. Ғылымның дуниеден артықшылығы

А) Мінезін нашар жаққа өзгертеді. Д) Адамды масаттандырады.

В) Адамға ақыл-ой қосады. Е) Адамның тынышын алады.

С) Досын санауды ғана болады.



3- мәтін
Музыка аспаптарында орындалатын шығармаларды аспаптық музыка деп атайды. Қазақтың домбыра, қобыз, сыбызғы, шертер сияқты ұлттық музыкалық аспаптарында орындалатын әуен күй деп аталады. Бізге жеткен ен көне күйлер - күй атасы Қорқыттың шығармалары. Күй - бағдарлы мазмұны бар, көркемдігі жоғары аспаптык жанр. Онда табиғат құбылыстары («Алатау», «Саржайлау», «Көбік шашқан»), тарихи оқиғалар («Ел айырылған», «Жеңіс»), халық мерекелері («Тойбастар», «Балбырауын»), жан-жануарлар («Аққу», «Қоңыр қаз», «Көкала ат»), аңыз-ертегілер («Мұңлық-Зарлық», «Қос мүйізді Ескендір»), жеке адамдар («Байжұма», «Абыл»), адам сезімдері («Қуаныш», «Сағыныш») және т.б. түрлі оқиғалар мен құбылыстар суреттеледі. Күйлер тақырыбы
5

мен мазмұнына қарай аңыз-күйлер, тартыс күйлер, тарихи күндер, арнау күйлер, лирикалық күйлер, психологиялық күйлер болып жіктеледі.
Қазактың аспаптық музыкасы XVIII ғасырдың соңында жоғары деңгейге көтерілді. Бұл кезде Байжұма, Баламайсан, Есжан, Байжігіт, Ұзақ, Богда, Махамбет сияқты күйшілердің атағы халыққа кеңінен мәлім болды. XIX ғасырда ежелгі куйшілік өнердің одан әрі өрістеп дамуына Құрманғазы, Дэулеткерей, Тэттімбет, Тоқа, Абыл, Есір, Ықылас, Байсерке, Қазанғап, Сейтек, Дина, Сүгір сияқты күйшілік өнердегі ірі түлғалар елеулі үлес қосты.


Домбыра күйлері орындалу мәндері мен құрылымдылық ерекшеліктеріне қарай токпе жэне шертпе деп аталатын екі үлкен түрге бөлінеді. Төкпе күйлер тұрақты екпін мен өлшемде орындалады. Ал шертпе күйлер көбінесе жалғыз дауысты болып орындалады.


Ежелгі түркі тектес халықтарда қобыз күйлері жыраулар өнерінен бастау алады. Бұл өнерді дамытуға Кетбұға, Кербала, Айрауық, Көккесене, Ықылас және Жаппас Қаламбаев, Дәулет Мықтыбаев сынды ұлы күйшілер зор үлес қосқан.

  1. Қорқыт пен Кербала өнеріне ортақ нұсқа

A) Домбыра әуені C) Орындау мэнері Е) Шертпе күй

B) Дауыс ырғағы Д) Қобыз күйі


  1. Мәтін мазмұнының реттілігі

1.Домбыра күйлерінің құрылымдық ерекшеліктері

2.Күйлердіцтақырыптары


  1. Күйдің өрістеп дамуы

  2. Күйдің жоғары деңгейге көтерілу кезі

  3. Күй - аспаптық жанр !

A)2,4,3,1.5

C)1,5,2,4,3

E)5,2,4,3,1

B)3,1,5,2,4

D)4,3,1,5,2







  1. Күйлердің тақырыбы мен мазмұнына қарай дұрыс жіктелуі

A) Тарихи күйлер, эпостық күйлер Д) Арнау күйлер, лирикалық күйлер B) Тартыс күйлер, саяси қүйлер Е) Психологиялық, батырлық күйлер



  1. Арнау күйлер, әлеумегтік күйлер

  1. XVIII ғасырда халыққа кеңінен мәлім болған күйшілер

A) Қазанғап, Дина C) Ықылас, Айрауық Е)Есжан, Байжігіт

  1. Тәттімбет, БаламайсанD) Махамбет, Даулеткерей




  1. Ең көне музыкалық шығармаларды жеткізген аспап

А)Домбыра C)Дауылпаз Е)Қобыз

B)Жетіген Д)Сырнай



  1. Шертпе қүйлері қалай орындалады?

  1. Жалғыз дауысты болып, қолдың тұтас сілтенуімен

  2. Тұрақты екпінмем, саусақгың ұшымен

С) Жалғыз дауысты болып, саусақтың ұшымен


  1. Тұрақты екпінмен, колдың білегімен

Е) Тұрақты екпінмен, қолдыңтұтас сілтенуімен 4- мәтін




  1. 1465-1470 жылдар - хандықтың құрылған емес, нығанған уақыты, халықтың ез тәуелсіздігін жариялаған емес, көрші жұрттарға біржола танылған мезгілі. Түптеп келгенде, мұның бәрі қазақ тарихыиың бастауын мүмкін болғанынша кейіндету талабының бір көрінісі ғана. Қазақ хандыгының құрылуы жөнінде бірден-бір дерек «Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүненетін болсақ, Қаззқ хандыгыныц негізін қалаушылар Кереіі мен Жэнібек хан Шибан эулетінен шыққан Әбілқаііыр ханмен жауласуынан кейін оның бнлігінсн бас тартып, Шу езенінің бойындағы Қозыбасы дсйтін қоныста дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілгсн Қозыбасы жері - ХІУ-ХҮ ғасыр басында емір сүрген Моғолсган мсмлскетінін батыс бөлігіндегі аумақ. Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрган ҚОЗЫІІЫҢ басындай гана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек.




  1. Қазақ хандығы құрылғанда алдымен Керей ақ киізгс отырғызылыи, хан кетеріліпті.

6

Керейдің нақты қай жылы қайтыс болғаны белгісіз. Одан соң Жэнібек хан эмір жүрғізсді. Сірэ, қазак жұртының Әбілқайырды женіп, біржола іргеленуі Жэнібек тұсында болса керек, жана хандықгын өзіндік кұрылымы мен заң жүйесі де осы Жэнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жэнібектің қазақ тарихындағы айрықша тұлға сксндігінің бір бслгісі - оның халық санасында эулиеге пара-пар, ақылды эрі эділетті эмірші ретінде танылуы, Ол ұлтгық тарнхымызда жай ғана Жәнібек хан деп аталмайды, Әз-Жэнібек хан деп аталады.




  1. Әз-Жәнібск — қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықгырған ұлы хан ғана емес, сол халықгың бар иғілігіне ұйытқы болган асылы, ұлы әулеттің де негізін салушы. Қазақ Ордасының құдіретті эміршілсрі, қазақ халқының ұлы перзентгері Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенесары хан, ұлы ғалымдарымыз Шоқан, қайраткер Әлихан Бөкейхановтар - осы әулие Әз-Жәнібек ханның тікелей ұрпақтары.




  1. Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді болашақ ұрпақтың еншісінде. Бүкіл дүнне жүзі халықтары бүгінгі күнде қазақ халқын картадан ғана емес, оны жер байлығы мен экономикасы дамыған алдыңғы қатарлы мсмлскеттсрдің санатынан керуі - Елбасымыздың көреген саясатының жемісі. Сонау Қасым хан негіздегсн «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» жэне Епбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келс жатқан слімізде «Қазақстан - 2030» стратегиясының бүгінгі күндс мерзімінен бұрыи орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конференцнясының, 2010 жылы Қысқы Азняда ойындарының, ЕХРО-2017 көрмесінің етуі қазақ халқының дүнне жузі алдындағы бірлігі жарасқан, толераптты мемлскст екенін дәлелдеді.




  1. Мәңгілік Ел - елдің біріктіруші күші, сшқашан таусылмас қуат кезі. Ол «Қазақстан-2050» стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздін өзі - Мәңгілік Ел! Ол — барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақганыш та гүлденген келеіпекке сенім де «Мэңгілік Ел» дегеи құдірстті ұғымға сыйып тұр.




  1. Мәтін мазмұнына сай тақырып А)Ел боламын десең, бесігіңді түзе! B)Рухы мықты ұлтымның ұлы жетістіктері. C)Тәуслсіздік тірегі - тіл.

Д)Күшті бірді, білімді мыңды жеңер. Е)Тәрбие басы - тал бесік.




  1. Өткен тарихымызға тағзым, бүгінгі бақытымызға мақтаныш білдіру идеясы

A)«ЕХРО-2017» Д)«Қазақстан - 2030 стратегиясы» B) «Мэңгілік Ел» Е) «Қазақстан-2050»



  1. «Қасым ханның қасқа жолы»

  1. Алашорда көсемі болған Әз-Жәнібек ханның ұрпағы.

А)Әлихаи Бөкейханов Д)Хақ-Назар хан

В) Әз-Тәуке хан Е)Шоқан Уәлиханов

С)Абылан хан



  1. жүктеу/скачать 6,49 Mb.

    Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет