1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып



жүктеу/скачать 6,49 Mb.
бет5/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


3. Марста азон қабағының
болмауының адамдарға тигізер
зняны

A) Қан құрамын өзгертеді.

B) Дене қысымы төмендейді.
C) Үсітіп жібереді

Д) Күйдіріп жібереді

Е) Оттегі газға айналады.
4. Ғаламшардың қызыл түсті болуын
ғалымдар немен болжайды?

A) Озон қабатынын болмауы

B) Минералдардың табылуы

C) Өзен сағалары


D) Темір оксидінің көп болуы
Е) Тау массивіне ие болуы


5. Марстағы орташа тәуліктік 6. Ертеде Марста судың кеп
температура қанша болады? болғанының дәлелі

A) -24°С A) Ғаламшарда озен сағаларының

B) - 22,7°С болмауы
C) -60°С B) Судың әрекет етуімен түзілетін

D) -37°С минералдардын табылуы


Е) - 687°С C) Марста биік таулардын болуы

Д) Марста темір оксидінің кеп болуы

Е) Қысымнып өте төмендігі
3-мәтін

Ырыс пен берекет


Ертеде Бегайдар деген саудагер жігіт болыпты. Ойдан орып, қырдан қырып, табыс тауыпты. Үйіне дуниені канша үйсе, ол согұрлым кеми береді екен. Байлығынын берекесі болмапты. Бегайдардын үйлі-баранды көршісі бар екен. Оның мал дегенде бес-алты ешкісі болады. Бірақ тұрмысы күннен күнге гүлдене береді. Бір күні Бегайдар көршісінен:




  1. Әй, көршім, СЕНІҢ бала-шаган бар. Мал дегенде бес-алты тоқал ешкің гана бар. Бірақ отбасың берскелі, қарның тоқ. Ал мен жалғыз тұрамын. Үй көрмей сауда жасап, мол ақша табамын. Бірақ берекесі жоқ. Сыры неде? - деп сұрады.

13


Көршісі:


  1. Қаратаудың басында мың жасаган данышпан бар. Содан ақыл сұра, - деп жауап берді. Беғайдар ертесіне дорбасын артынып, жолға шықты. Шаршап- шалдығып қеле жатып, бір лашыкқа тап болды. ішіне кірсе, шал, кемпір және бір бойжеткен қыз бар екен.

Бегайдар сусын ішіп, дәм татқаннан кейін шалга жағдайын баяндады. Шал:


  1. Балам. данышпанға бара жатсаң, менің аманагымды ала кет. Үйде қызым бойжетіп отыр. Соны қандай адамға берсем болады? - деді. Бегайдар:




  1. Жарайды. ақсақал, данышпанға тілегіңізді жеткізем, ден аттанып кетті. Тағы да ұзақжол жүріп. шаршап-шалдығып, бір бәйтеректің түбіне келіп демалды. Сол кезде бәйтерекке тіл бітіп:




  1. Әй, Беғайдар, данышпанга барсаң, сұра. Мен тамырымды тереңге жайдым, бірақ бұтақтарым жеміс бермейді. Сыры неде екен? - деді. Бегайдар онын да аманатын арқалап, жолға шығады. Бір қүні әрең дегенде данышпанға жетті. Данышпан:

  2. Иә, балам қандай мұратпен жүрсің? - деді. Бегайдар:




  1. Терлеп-тепшіп, аяғымнан тозып табыс табамын, бірак берекесі болмайды. Көршімнін бес-алты ешкісі, көп бала-шағасы бар, табысы аз. Бірақ берекесі мол. Соның сырын іздеп жүрмін. Жолда шал мен кемпірге, алып бәйтерекке жолыктым. Олардың да тілегін әкелдім, - деп, жолда көрген- білгенін жеткізді. Данышпан басын шайқап:




  1. Ай, балам-ай, үйдің берекесі әйелдің алаканына жасырылған. Көршіңе береке кіретіні акылды әйелі бар. Енді кейін қайт. Жолда кездескен байтеректің түбінде ат басындай алтын көмілген. Соны қазып ал. Алтынды шал мен кемпірге беріп, қызын сұра. Ақылды жар алсаң, берекең кіреді, - деді.

Бегайдар данышпанның айтқанын істеді. Бәйтеректің түбінен алтынды казып алды. Оны қыздың қалыңмалына беріп, оған үйленді. Ұзамай отбасына береке кіріп, ырысы түрақтайды. Осылайша. әйелі екеуі барша мұратына жетіпті.






7. Әңгіменің түйіні

8. Корші уйдің берекесінін сыры

A) Бас екеу болмай, мал төртеу

A) Ақылды әйелінде

болмайды.

B) Бала-шагасында

B) Ерте тұрған әйелдің бір ісі артық.

C) Бес-алты ешкісіндс

C) Ырыс алды — ынтымақ.

Д) Мол табысында

Д) Енбексіз тапкан мал есепсіз кетеді.

Е) Қоңырқай тұрмысында

Е) Ерте тұрган еркектің ырысы артық.







9. «ҮйдІң берекесі әйелдің алақанына

10. Қыздың ата-анасына берілген

жасырылған» сөйлемінің магынасы

нәрсе

A) Әйел - қорғаушы, бақылаушы

A) Қалыңмал

B) Әйел - сыншы, бағалаушы

B) Мал-мүлік

C) Әйел - уйлестіруші, үйдің қуты

C) Күміс

Д) Әйел - әдемі, сұлу

Д) Бес-алты ешкі

Е) Әйел - үйретуші, тәлімгер

Е) Жеміс ағашы

11. Бәйтеректің жеміс бермеуінің

12. Мәтін мазмұнының реттілігі

сыры

1,

Данышпан ақылы

A) Ағаш кәрі болғандықтан

2,

Көршісінің кеңесі

B) Тамыры тереңде болғандықган

3. Бәйтеректің өтініші

C) Түбіндегі алтын өсірмегендіктен

4. Лашықтағы әңгіме

Д) Ауа райы қолайсыз болғандықтан

A) 3,4. 1,2

Е) Суға тапшы болғандықтан

B) 2.4. 3, I




C) 2, 3,4. 1




Д) 4, 1,2,3

Е) 1,2.3,4

4-мәтін

Қарт пен тапкыр жігіт


Бір күні бір қарт адам шаһарға барып, қайтып келе жатса оны бір жас жігіт қуып жетеді.
Ол келе жатып:


  1. Ата, жолды қыскдртайық,- дейді. Қарт:

14


  1. Жол калай қысқарады?- дейді. Жігіт:




  1. Жолдың қысқаруы оңай, екеуіміз бірімізді-біріміз, кезек-кезек арқаласақ болғаны, - дейді. Шал ішінен:




  1. Япырым-ай, мынау бір кесапатты адам болмаса игі еді? Мені қалай арқалайды? Өзін калай арқаламақшымын?- деп ойлап, жауап қайырмайды.

Мұнан кейін жігіт те үндемей келе жатады да, пісіп тұрған егінді көріп:

  1. Ата, мына егін сіздің елдікі ме? - дейді. Қарт:




  1. Иә, - дейді. Жігіт:




  1. Олай болганда, бұл желініп қойған егін бе, желінбеген егін бе?- дейді.


Қарт тағы да бетіне бажырайып қарап қояды да: «Япырым-ай, мынаның бір сөзінен бір сөзі сорақы болды-ау! Бұл не айтқаны?» - ден ойлайды.


Жолда бір елге кездеседі. Бұп елдің адамдары дүниеден өткен кісіні жерлеуге апара жатыр екен. Жігіт:

  1. Ата, мына кісі өлген бе, өлмеген бе? - деп сұрайды. Қарт шыдай алмай:

  2. Өлмесе жерлемейді ғой! - деп жігіттің бетін қайырып тастайды. Жігіт үндемейді. Олар қабірге бірге барады. Шыққаннан кейін:




  1. Ата, әлгі кісі өлмеген екен, - дейді. «Я, қүдай, жерленген адам калай тірі болады?»,-дейді қарт ішінен.

Күн кеш болады, екеуі қарттың үйіне келеді. Қонағын уйіне кіргізеді де, қызын шақырып алып:




  1. Шырағым, үйге бір жігіт келді, мейман ет! Бірақ сүйкімсіз мінезі бар. Сөзінде кесапаты зор адам, - дейді. Қыз қонақпен сөйлесіп көрсе, сөзі магыналы екен. Қыз: «Япыр-ау, әкемнің айтқаны осы кісі ма екен?» - деген ой.мен әкесіне келеді де:

  2. Әке, сізбен неше кісі келді? - дейді.

Әкесі:


  1. Жалғыз, - дейді. Қыз:




  1. Онда сөзінде кесапаты зор деген адамыңыз осы болса, мұнан қандай кесапат көрдініз? - дейді.

Қарт:



  1. Ойбай-ау, оның сөйлеген сөзінде кесапатсыз бір сөз жоқ. Әуелі ол: «Жол кысқартайық», - деді. Мен: «Жол калай қысқарады?» - деп едім. Ол: «Бірімізді-біріміз кезек арқалап отырайық», - деді. Мұнысы былай тұрсын. Орылмаған егінді көріп: «Ата, мына егін желініп қойган ба, желінбеген бе?» - деп сұрады. «Орылмай тұрған егінді кім жеп қояды?» - дедім мен. Бұл мұнымен тұрсын. Бір ауылдан қаза тапқан кісіні көріп: «Ата, мына кісі өлген бе,

өлмеген бе?» - дейді. Онан шығып келе жатыр едік: «Ата, жанагы адам өлмеген екен», - деді. Міне, мен оның осындай төрт кесапатты сөзін естідім, - дейді.


Сонда қыз тұрып:


  1. Әке, бұл сөздер зор магыналы сөздер ғой. Сіз оның айткан сөзіне түсінбеген екснсіз. Онын бірінші айтқаны. «Кезекпе-кезек әңгіме айтып отырайық, жол қысқарсын»,-- дегені. Екіншісі: «Егін байдікі ме, кедейдікі ме?» - дегені. Байдікі болса - өз көлігімен, кісі жалдап жыртып, өз тұқымын себеді, өнімін ертен өзі алады, желінбеген болып саналады. Кедейдікі болса, ол сорлы тұқымды несиеге сатып алады, жерді көлік жалдап жыртады, түскен өнімі борыштан аспайды. Сондықтан ол шикідей жеп қойғанмен бірдей болады. Үшіншісі: «Баласы бар ма?» - дегені. Балаларын көрген ол: «Өлмеген адам екен»,- дегенді айтқан. Сіз ол жұмбагын шеше алмаған екенсіз, - деген соң, карт қателігін мойындап. жігіттің қолын алып:




  1. Мен сенін айтқан сездеріңе түсіне алмай. ішімнен саган қатты ренжіп едім. Олай емес. сен ақылды жігіт екенсің, - ден, қызын соған беріпті.


13. Мәтіндегі жігіт пен қарияның іс-әрекетіне қатысты нұсқа
A) Жер тозса - тақыр, ер тозса - пақыр Д) Жолаушыны жол сынайды

B) Сабақты ине сәтімен Е) Қысқа жіп күрмеуге келмейді

C) Көңілсіз жұмыс -өнімсіз
15


  1. Қарияның жігіт туралы ойын өзгерткен жагдай

A) Қызының ақылдылыгы B) Шаһар жолының ұзактығы C) Қазақтың қонақжайлылығы Д) Қызының өтініші Е) Жігіттің көңілділігі



  1. «Ащы енбекке тұщы нан» деген мақал мазмұнымен сәйкес келетін жас жігіттің «кесапатты сөзі»

A) Төртінші «кесапатты сөз» B) Үшінші «кесапатты сөз» C) Барлық «кесалатты сөз» Д) Бірінші «кесапатты сөз» Е) Екінші «кесапатты сөз»







  1. жүктеу/скачать 6,49 Mb.

    Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет