1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып


мәтіннен 1 және 2-бөлігінің мазмұн жағынан сәйкестігін табыңыз



жүктеу/скачать 6,49 Mb.
бет4/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


мәтіннен 1 және 2-бөлігінің мазмұн жағынан сәйкестігін табыңыз

A) Қасиетті Мойынқұмның төл тарихы туралы айтылады.

B) «Қазақ» деген жана аттың тарих сахнасына шыққан кезі туралы айтылды. C) Қазақ хандығының Еуропа, Азия елдерімен тең түсе алатынын айтады.


Д) Ежелден қазақ даласын мекендеп келе жатқан ұлыстар туралы сөз болады. Е) Қазак хандығының алғаш құрылған жері туралы айтылады.

  1. Мәтін мазмұнының реттілігі

  1. Жэнібек пен Керей сұлтандардың Әбілқайыр ханнан бөлінуі

  2. Жаңа этнонимнің пайда болуы




  1. Алғаш ту тіккен жер

  2. Қозыбасы атауы

А) 3,4,2,1

С) 1,2, 3,4

Е) 2.4.3,1

В) 1.3,4,2

Д) 4,2,1,3







  1. Мәтіннің қазақ елінің жаңа атауға жаңа статусқа ие болғандығы туралы айтылатын бөлігі

А) 1

С) 5

Е) 2

В) 3

Д) 4




  1. Мәтінде жауабы жоқ сұрақты табыңыз

  1. Қазақ хандығының құрылған жері туралы кімнің еңбегінде айтылған?




  1. «Қозыбасы» атауынын этимологиялық магынасы кандай?

  2. Алғашқы қазақ хандығын кімдер құрды?

Д) Қазақ хандығы қай ғасырда қалыптасқан мемлекет болып емір сүрді?


Е) Қазақ хандыгының 550 жылдық мерейтойы қашан, қайда тойланды?


  1. Мәтінде кездесетін Баласагұн, Меркі, Суяб калаларына байланысты ңұсқаны көрсетіңіз А) Батыс Түрік қағандығының саяси ортадығы болған.

B) Мойынқұм ауданындағы Жамбыл тауында орналасқан. C) Қозыбасы аймагында қоныстанған.

Д) Батыс Моғолстан, Шу, Талас озендсрі бойында орналасқан.
10

Е) Еуропа мен Азияның кез келген елімен теңдесе алады.


4- мэтін

Қарт пен тапқыр жігіт


Бір күні бір қарт адам шаһарға барып, қайтып келе жатса оны бір жас жігіт қуып жетеді.
Ол келе жатып:


  1. Ата, жолды қыскдртайық,- дейді. Қарт:




  1. Жол калай қысқарады?- дейді. Жігіт:




  1. Жолдың қысқаруы оңай, екеуіміз бірімізді-біріміз, кезек-кезек арқаласақ болғаны, - дейді. Шал ішінен:




  1. Япырым-ай, мынау бір кесапатты адам болмаса игі еді? Мені қалай арқалайды? Өзін калай арқаламақшымын?- деп ойлап, жауап қайырмайды.

Мұнан кейін жігіт те үндемей келе жатады да, пісіп тұрған егінді көріп:




  1. Ата, мына егін сіздің елдікі ме? - дейді. Қарт:

  2. Иә, - дейді. Жігіт:




  1. Олай болганда, бұл желініп қойған егін бе, желінбеген егін бе?- дейді.


Қарт тағы да бетіне бажырайып қарап қояды да: «Япырым-ай, мынаның бір сөзінен бір сөзі сорақы болды-ау! Бұл не айтқаны?» - ден ойлайды.


Жолда бір елге кездеседі. Бұп елдің адамдары дүниеден өткен кісіні жерлеуге апара жатыр екен. Жігіт:


  1. Ата, мына кісі өлген бе, өлмеген бе? - деп сұрайды. Қарт шыдай алмай:

  2. Өлмесе жерлемейді ғой! - деп жігіттің бетін қайырып тастайды. Жігіт үндемейді. Олар қабірге бірге барады. Шыққаннан кейін:




  1. Ата, әлгі кісі өлмеген екен, - дейді. «Я, қүдай, жерленген адам калай тірі болады?»,-дейді қарт ішінен.

Күн кеш болады, екеуі қарттың үйіне келеді. Қонағын уйіне кіргізеді де, қызын шақырып алып:




  1. Шырағым, үйге бір жігіт келді, мейман ет! Бірақ сүйкімсіз мінезі бар. Сөзінде кесапаты зор адам, - дейді. Қыз қонақпен сөйлесіп көрсе, сөзі магыналы екен. Қыз: «Япыр-ау, әкемнің айтқаны осы кісі ма екен?» - деген ой.мен әкесіне келеді де:

  2. Әке, сізбен неше кісі келді? - дейді.

Әкесі:

  1. Жалғыз, - дейді. Қыз:




  1. Онда сөзінде кесапаты зор деген адамыңыз осы болса, мұнан қандай кесапат көрдініз? - дейді.

Қарт:



  1. Ойбай-ау, оның сөйлеген сөзінде кесапатсыз бір сөз жоқ. Әуелі ол: «Жол кысқартайық», - деді. Мен: «Жол калай қысқарады?» - деп едім. Ол: «Бірімізді-біріміз кезек арқалап отырайық», - деді. Мұнысы былай тұрсын. Орылмаған егінді көріп: «Ата, мына егін желініп қойган ба, желінбеген бе?» - деп сұрады. «Орылмай тұрған егінді кім жеп қояды?» - дедім мен. Бұл мұнымен тұрсын. Бір ауылдан қаза тапқан кісіні көріп: «Ата, мына кісі өлген бе,

өлмеген бе?» - дейді. Онан шығып келе жатыр едік: «Ата, жанагы адам өлмеген екен», - деді. Міне, мен оның осындай төрт кесапатты сөзін естідім, - дейді.


Сонда қыз тұрып:


  1. Әке, бұл сөздер зор магыналы сөздер ғой. Сіз оның айткан сөзіне түсінбеген екснсіз. Онын бірінші айтқаны. «Кезекпе-кезек әңгіме айтып отырайық, жол қысқарсын»,-- дегені. Екіншісі: «Егін байдікі ме, кедейдікі ме?» - дегені. Байдікі болса - өз көлігімен, кісі жалдап жыртып, өз тұқымын себеді, өнімін ертен өзі алады, желінбеген болып саналады. Кедейдікі болса, ол сорлы тұқымды несиеге сатып алады, жерді көлік жалдап жыртады, түскен өнімі борыштан аспайды. Сондықтан ол шикідей жеп қойғанмен бірдей болады. Үшіншісі: «Баласы бар ма?» - дегені. Балаларын көрген ол: «Өлмеген адам екен»,- дегенді айтқан. Сіз ол жұмбагын шеше алмаған екенсіз, - деген соң, карт

11

қателігін мойындап. жігіттің қолын алып:




  1. Мен сенін айтқан сездеріңе түсіне алмай. ішімнен саган қатты ренжіп едім. Олай емес. сен ақылды жігіт екенсің, - ден, қызын соған беріпті.

13. «Ащы еңбекке - тұщы нан» деген 14. Мәтін бойынша жігіттін «жол

мақал мазмұнымен сәйкес келетін қысқартайық» деген сөзінің

жас жігіттің «кесапатты сөзі» мағынасы

A) Үшінші «кесапатты сез» А) Тынығып, демалу



B) Тортінші «кесапатты сөз» В) Бір-бірімен әңгімелесу


С) Екііппі «кссапатты сөз» C) Бір-бірін қонақ ету


D) Барлық «кесапатты соз» Д) Бір-бірін арқалау

Е) Бірінші «кесапатты сөз» Е) Қасқа жолмен жүру



  1. Жігіт айтқан «кесапатты торт сездің» төртіншісінің мазмұнын анықтайтын мақал

A) Ескі дос келгенде, жана достың көзінен жас шыгады В) Бала - артта қалган із, Бақыт - ұзатылған қыз С) Жарлынын аузы аққа тисе, мұрыны канайды


D) Қонақ қойдан да жуас, май берсе де жей береді Е) Үйіңе келгенде, үндей өкпеңді айтпа

16 Мәтіндегі жігіт пен карияның іс- 17.Жігіттің «Өлмеген адам екен»

әрекетіне қатысты нұска деген сөзінің мәні

А) Жолаушыны жол сынайды A) Туысы жоқ адам екен

B) Жер тозса - тақыр, ер тозса - пақыр B) Жора-жолдасы көп адам екен
C) Көңілсіз жұмыс - өнімсіз С) Баласы жоқ адам екен
Д) Қысқа жіп күрмеуге келмейді Д) Артында тұяқ калган адам

Е) Сабакты ине сәтімен Е) Ауылдастары көп екен



18.Байдың егініне сипаттама 19. Қарияның «жігіттің сүйкімсіз

А) Көлікті жалға алып жыртатын егін мінезі бар» деуінің себебі


В) Желінбеген егін А) Жас жігіт болғандықтан

C) Тұқымы карызға алынған егін В) Жігітті жақтырмағандықтан

Д) Борышты етеуге берілетін егін С) Әңгімесін түсінбегендіктен
Е) Жалға алған жерге егілетін егін Д) Қонақ қылғысы келмегендіктен

Е) Қызын сақтандырғандықтан




  1. Қарияның жігіт туралы ойын озгерткен жағдай

A) Шаһар жолының ұзақтығы D) Жігітгің көңілділігі
B) Қазақтың қонақжайлылығы Е) Қызының өтініші
C) Қызының ақылдылығы

1124 нұсқа
1-мәтін

Мінез


Мінез - саналы әмір жүйесінде нәзік болмыспен қабаттас дарыған. адамның табиғи қалпы, сыр-сипат, іс-әрекет, бет-әлпеті ерекшеліктерінің психологиялық жиынтығы. Коркем мінез - адамның эстетикалық-этикалық сәні мен мәні. Бұл ретте әдептілік. ұят, намыс сияқты ерекше қасиеттерді атаған жөн.
Кез келген адамды бір көргенде-ақ оның көзі, қасы, беті, құлақ-мұрны, дене бітімі саған әр қилы әсер етеді. Онымен танысып, әңгімелесіп. араласып кетпей тұрып-ақ, ол кандай адам, сол жөнінде өзіндік пікір де қалыптастырып үлгересін. Бұл - адамды адамның сыртқы келбеті аркылы-ақ танып, білу қасиеті. Содан, әлдекімді бір көргенде-ақ: «Әдемі киінуді ұнататын сәнқой екен», «Күлкісі қандай жасанды». - деп те жатамыз. Әйтеуір. адамның сыртқы келбеті не суйсіндіреді, не жагымсыз әсер калдырады, тіпті, таң-тамаша да қалдырады.


  1. Мәтіндегі адам мінезіне коркемдік ұялататын қасиет

A) Әдептілік C) Адалдық


Е)
Еңбекқорлық

B) Алғырлық D) Білімділік




  1. Мәтін мазмұнына сай мақал

12


  1. Сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпейді.




  1. Көз көрсетеді, ой танытады.

  2. Жақсы болсан - жакын көп.

  3. Талапты ерге нұр жауар,

Е) Киім пішсен кен піш, тарылтуы онай.

2-мәтін
Марс ғаламшары туралы қызыкты деректер


Марс — Күннен алыстығы жөнінен төртінші ғаламшар саналады. Ғаламшардың аты


ежелгі римдіктердің соғыс құдайы Марстың құрметіне қойылған. Оған себеп


жұлдыздың қан тустес қызыл болғандығы деп айтылады. Ғалымдардың ұсынған

болжамы бойынша. мұндай түс ғаламшардың атмосферасында темір оксидінің оте көп

болуымен байланысты. Өз өсінен айналуы бойынша Марс шамамен Жермен бірдей

аиналым жасайды. Марстағы бір жыл Жердегі 687 тәулікпен пара-пар Марстың

диаметрі Жерден екі есе кіші болса, салмағы 9 есе жеңіл.
Марс Күн жүйесіндегі ең ірі тау массивіне ие. Оның ең үлкені - Олимп сөнген жанартауы Марс бетінде Жердегі ең биік шың саналатын Эверестен бірнеше есе биік таулар кездеседі.
Ертеректе Марста судың мөлшері біршама көп болса керек. Алайда ол кей беймәлім кұбылыстарға байланысты жоқ болған. Оған дәлел - қазіргі кездегі ғаламшар бетінде қалған өзендердің сағалары. Сондай-ақ, тек кана судың әрекет етуімен түзілетін минералдардың табылуы.
Арнайы скафандрсыз Марс бетінде адам да, кез келген жануар да бір сәт те тіршілік етіп тұра алмас еді. Ғаламшар бетіндегі қысымның төмендсгі соншалық, тірі жанның қан құрамындағы оттегі газға айналып кете береді. Бұл дегеніміз адам 5-10 секундтың ішінде жан тапсырады деген сөз. Марстагы тәуліктік орташа температурасы шамамен – 60 0С құрайды. Марста азон қабатының болмауы себепті, Күн шыгыстан шыға саласымсн ғаламшар беті адамды күйдіріп жіберетіндей радиация дозасын қабылдайды.



жүктеу/скачать 6,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет