1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып

А) 1,2,4,3,5 С) 1,2,3,4,5

В) 3,4,5,1,2 D) 4,5,1,2,3
2. Қарияны ренжіткен жағдай
А) Нанды мөлшерлеп бергені
В) Жастардың ысырапқа жол беруі
С) Қыздың қарт адамға көңіл бөлмеуі
Е) 2,3,4,5,

D) Заманның, уақыттың өзгергендігі

Е) Сұрапыл соғыстың есіне түсуі

2-мәтін
Албанның Алжан руынан шыққан көкжал Хангелді батырдай атасынан тәлім алған Райымбектің жаужүректілігі жастайынан байқалған. Жиендерінің жанарынан от байқаған Жалайыр Орақ батыр ұрпақтарына бәсіреге жүйріктің тұқымын, қолға ұстарға шымболаттан құйылған қылыш сыйлауы содан болса керек. Әке, баба, нағашы жұрт ортасында бұлаң салған баланың бәйгеде өз атын өзі ұрандағаны жұртқа аян. Осы ер рух кейін жоңғарға қарсы алдаспан болып сермелді. Он жеті жасынан Көкойнағын ойнатып, қалмаққа қырғын салған Райымбек Түкеұлы ерліктерінің ерекше аталатыны – қазырде Алматы – Нарынқол тасжолының 167 шақырымында тұрған Ойрантөбеде қалың қалмақты жекпе-жекке шақырып, бөрі тиген қойдай дүрліктіруі.
Бадам өзені туралы естігендер көп. Бірақ, соның Райымбек батырдан жеңілген қалмақ нояны Бадам-бахадүрдің есімімен байланысты екенін көп адам біле бермейді. Кеген деген жер атауын де қалмақ тайшысы Гегенге теңейді. Кей деректерде Геген діни лауазым дейді.
Райымбек батыр 1729 жылы Аңырақайдағы шайқаста Наурызбай, Өтеген, Қабанбай, Бөгенбай сынды қазақ ерлерімен үзеңгі түйістіре отырып, Сары Мыңжаның әскерін талқандаған.

0. 
   Баланың бәйгеде өз атын өзі ұрандағаны нені білдіреді?
   

А) Баланың өзімшілдігін D) Баланың бәйгеде озғандығын В) Баланың бәйгеге деген сүйіспеншілігін Е) Баланың атаққұмарлығын С) Баланың өрлігі мен рухының биіктігін

0. 
   Мәтіннің екінші азат жолы бойынша түйін
   

А) Қазақтың көптеген жер атауларына елін қорғаған батырлар есімі берілген В) Алматы-Нарынқол тасжолының бойында тарихи деректер көп С) Алматы жақта Райымбек есімімен аталатын елді мекен бар

0. 
   Райымбек батырдың жастайынан байқалған жаужүректілігі
   

Е) Қазақтың кейбір жер атаулары жоңғар-қалмақ шапқыншылығымен байланысты

0. 
   Орақ батыр Райымбекке кім болады?
   

А) Нағашы С) Жиен Е)Аға

В) Бала D) Әке

0. 
   Райымбектің ерекше ерлігін танытқан шайқас
   

А) Гегенмен шайқас D) Бадам-бахадүрмен шайқас

В) Ойрантөбедегі шайқас Е) Аңырақай шайқасы
С) Сары Мыңжанмен шайқас
3- Мәтін
Бақытсыз бай

232

А) Мол байлыққа жолықтыр D) Бар байлығымнан айырма

В) Жақсы жұмыс бер Е) Байдың құлдығынан құтқар
С) Өміріме жеңілдік бер

0. 
   Байдың бақытсыздығының себебі
   

А) Отбасының жоқтығы	С) Байлығының молдығы	Е) Кедейдің еңбегі
В) Кедейдің тілегі	D) Жинаған мүлкі
9. Жалшының бақыты
А) Жұмысы	С) Ақшасы	Е) Балалары
В) Қазынасы	D) Байлығы

10.	Әңгіменің түйіні
А) Қайырсыз байдан қайнатқан су артық			D) Жаңа бай мақтаншақ келер
В) Байға құл болғаншы, байғұсқа ұл бол			Е) Балалы үй – базар
С) Бай байға құяды, сай сайға құяды
11.	Байға күдік тудырған нәрсе
А) Көңілді күлкі		С) Шықырлаған ақша		Е) Кедейдің сөзі
В) Сылдырлаған күміс		D) Кедей балалары
12.	Байдың бойындағы қасиет

233

А) Еңбекқорлық
В)Тәкаппарлық

С) Қызғаншақтық

D) Адалдық

Е) Мақтаншақтық

4-мәтін

0. 
   1465-1470 жылдар – хандықтың құрылған емес, нығайған уақыты, халықтың өз тәуелсіздігін ариялаған емес, көрші жұрттарға біржола танылған мезгілі. Түптеп келгенде, мұның бәрі қазақ тарихының бастауын мүмкін болғанынша кейіндету талабының бір көрінісі ғана. Қазақ хандығының құрылуы жайында бірден – бір дерек «Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүйенетін болсақ, Қазақ хандығының негізін қалаушылар Керей мен Жәнібек хан Шибан әулетінен шыққан Әбілқайыр ханмен жауласуынан кейін оның билігінен бас тартып, Шу өзенінің бойындағы Қозыбасы дейтін қоныста дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілген Қозыбасы жері - ХІV-XV ғасыр басында өмір сүрген Моғолстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі аумақ. Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрған қозының басындай ғана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек.
   

0. 
   Қазақ хандығы құрылғанда алдымен Керей ақ киізге отырғызылып, хан көтеріліпті. Керейдің нақты қай жылы қайтыс болғаны белгісіз. Одан соң Жәнібек хан әмір жүргізеді. Сірә, қазақ жұртының Әбілқайырды жеңіп, біржола іргеленуі Жәнібек тұсында болса керек, жаңа хандықтың өзіндік құрылымы мен заң жүйесі де осы Жәнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жәнібектің қазақ тарихындағы айрықша тұлға екендігінің бір белгісі – оның халық санасында әулиеге пара-пар, ақылды әрі әділетті әмірші ретінде танылуы. Ол ұлттық тарихымызда жай ғана Жәнібек хан деп аталмайды, Әз-Жәнібек хан деп аталады.
   

0. 
   Әз – Жәнібек – қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықтырған ұлы хан ғана емес, сол халықтың бар игілігіне ұйытқы болған асылы, ұлы әулеттің де негізін салушы. Қазақ Ордасының құдіретті әміршілері, қазақ халқының ұлы перзенттері Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенесары хан, ұлы ғалымдарымыз Шоқан, қайраткер Әлихан Бөкейхановтар – осы әулие Әз-Жәнібек ханның тілкелей ұрпақтары.
   

0. 
   Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді болашақ ұрпақтың еншісінде. Бүкіл дүние жүзі халықтары бүгінгі күнде қазақ халқын картадан ғана емес, оны жер байлығы мен экономикасы дамыған алдыңғы қатарлы мемлекеттердің санатынан көруі – Елбасымыздың көреген саясатының жемісі. Сонау Қасым хан негіздеген «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» және Елбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келе жатқан елімізде «Қазақстан – 2030» стратегиясының бүгінгі күнде мерзімінен бұрын орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конференциясының, 2010 жылы Қысқы Азияда ойындарының, EXPO-2017 көрмесінің өтуі қазақ халқының дүние жүзі алдындағы бірлігі жарасқан, толерантты мемлекет екенін дәлелдеді.
   

0. 
   Мәңгілік ел – елдің біріктіруші күші, ешқашан таусылмас қуат көзі. Ол «Қазақстан – 2050» стратегиясының ғана емес, ХХІ ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі – Мәңгілік Ел! Ол – барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де «Мәңгілік Ел» деген құдіретті ұғымға сыйып тұр.
   

0. 
   Қозыбасы атауының түп мағынасы
   

А) Қой қоздаған аласа шоқы болса керек D) Қозының басындай ғана бір төбені білдірсе

В) Қозының жайылым орнын білдірсе керек керек
С) Қозы өрбіткен жер болса керек E) Қозы көш жерден көрінгендіктен
14. Мәтіндегі ойға сай мақалды анықтаңыз
А) Ұят – өлімнен күшті Дау арашасыз болмас
В) Хан екі айтса, қадірі кетеді, E) Ел ерімен, ер елімен мықты
Қараша екі айтса, ары кетеді
С) Көргені жақсы көш бастар
D) Хан қарашасыз болмас,

234