13. Түйе
қомында
|
келе
|
жатқан
|
14. Құрғақ сүт жасауға қай түліктің сүті
|
балалардың сұрап ішер сусыны
|
|
пайдаланылады?
|
A. Уыз сүт
|
|
|
|
A. Түйе
|
B. Айран
|
|
|
|
B. Бие
|
C. Шалап
|
|
|
|
C. Қой мен ешкі
|
D. Қойыртпақ
|
|
|
D. Сиыр
|
E. Қымыз
|
|
|
|
E. Сиыр мен қой
|
15. Мәтіннің
|
нешінші
|
азатжолында
|
|
толық дайындалған кұрғақ сүт туралы
|
16. Мәтін қандай стильде жазылған?
|
айтылады?
|
|
|
|
A. Көркем әдебиет стилі
|
A. Үшінші
|
|
|
|
B. Ғылыми стиль
|
B. Бірінші
|
|
|
|
C. Ауызекі сейлеу стилі
|
C. Төртінші
|
|
|
|
D. Ресми іс-қағаздар стилі
|
D. Бесінші
|
|
|
|
E. Публицистикалық стиль
|
E. Екінші
|
|
|
|
|
17.Құрғақ сүт жасауда пайдаланылатын
|
18.Дайын болған құрғақ сутті сақтау
|
басты жабдық
|
|
|
әдісі
|
A. Қой буйенІ
|
|
|
A. терігс орап қояды
|
B. Қой терісі
|
|
|
B. Қарында немесе бүйенде
|
C. Түйе қомы
|
|
|
C. Сандықта не қорапта
|
D. Қой қарыны
|
|
|
D. Адалбақанда
|
E. Жылқы қарыны
|
|
|
E. Қоржында не қалтада
|
19. Теріні түгінен тазалаудың тәсілі
|
20. Мәтін мазмұнына қай мақал сәйкес
|
A. Жел қаптыру
|
|
|
келеді?
|
B. Кептіру
|
|
|
|
A. Шапқан - озар, жатқан - қалар.
|
C. Сапсып жуу
|
|
|
B. Біткен іске сыншы көп
|
D. Түгін қыру
|
|
|
C. мал жисаң, қонысын тап, Ас жисаң
|
E. Далаға жаю
|
|
|
ыдысынтап.
|
|
|
|
|
D. Жердің сәні - егін,Ердің сәні - білім.
|
E. Отынды шапқанға жақтыр, Малды тапқанға
бақтыр.
1413 нұсқа
1-мәтін
Бразилия елінде жылына екі рет, дәлірек айтқанда, ақпан және наурыз айлары аралығында Амазонка өзені сағасында Атлантикалық мұхиттан тұзды, анағұрлым ауыр судың келгені байқалады. Мұхит суы өзен ағымымен кездесіп, өзен суын ығыстыра бастайды. Соның нәтижесінде. биіктігі 6 метрге жететін алып толқындар пайда болады.
Көктем кезінде Дания елінде таңғажайып оқиға болады: барлық аймақтардан ұщып келген миллионнан астам еуропалық қараторғай күн батпай тұрып үлкен топқа жиналады екен.
193
Оңтүстіктен үшып келген қараторғайлар күні бойы көк шалғында болып, кешкісін аспан төрінде топтың биін билейді екен.
Даттықтар бұл құбылысты «Қара Күн» деп атаса керек. Аталған құбылысты наурыз айынан бастап, сәуір айының ортасына дейін тамашалауға болады.
1. «Қара Күн» құбынысын қай мезгілде
тамашалауға болады?
A. Қара күзде
B. Көктемде
C. Қыста
D. Жазда
E. Күзде
2. Мәтіндегі негізгі ой қандай?
A. Дания елінің тұрмыс-тіршілігін баяндау
B. Құстардың көптігін жеткізу
C. Табиғаттағы керемет құбылыстарды
суреттеу
D. Бразилия өзендерімен таныстыру
E. Өзендегі толқындарды ығыстыру
«Көптік - құдіреттіліктің бір белгісі» дегенді айтқан қазақ қандай шаруаға болса да жұмыла қимылдаудың артықшылығын пайымдаған. Сондай істері арқылы бауырмалдығын, ынтымағын, бір-біріне ізет-құрметін танытып отырған, Ел ішіндегі күш-қайраты жоқ, жалғыз ілікті қарт адамдарға қамқорлық жасау арнайы ұйымдастырылады- Кеудесінде жаны бар казақ қанша қалжыраған халге түссе де, ары мен намысын жоғары ұстайды. «Жаным - арымның садағасы» дейтіні содан. Қандай қамқорлық жасалса да, ол сол адамның намысына тимеуі керек. Барлық шара сол негізге құрылады. Сондай шараның бір түрі - асар. Жалғыз басты қарт адамдардың біттпей жатқан жұмысына ауылдың жігіт-желеңдері жабыла қолғабыс беріп, тез тындырып тастау әдісін қазақтар «асар» деп атайды. Мұның өмірлік, қоғамдық және әлеуметтік мәні бар. Жұмыс күші кем, ісі бітпей жатқан адамдар осы шараның арқасында шаруасын тындырып алады.
Асардың да ел қолдаған жөн-жосығы бар. Кез келген кісі асар салмайды. Ел назарын аударған, жұрт колдаған сипаты сақталады. Күші мығым, қайратты жігіттердің құрбы-құрдастарын жәрдемдесуге шақыруы асарға жатпайды. Асарды үйінде қайратты кісісі жоқ не науқасқа шалдығып қалған, шаруасының науқаны өтіп бара жатқан адамдар жасайды. Ағайын-жұрты мұны костайды. Сөйтсе де асар салушы жиналған қауымды қанағаттандыратындай дәрежеде дайындалады. Жұмыс істеушілердің кажетіне керекттіні толық әзірлейді,
Асар - қазақ арасында біріне-бірі көмек көрсететін ымыралы салт. Ағайының разы ету үшін қандай қиындық болса да көптің біріккен күшімен қатар тұрып жеңудің амалы, нақты шара.
Мәтін бойынша асар сала алмайтын адамдар
A. Үйінде қайратты адамы жоқ, балалы-шағалы әйелдер B. Үйінде ер адамы жоқ қауқарсыз жандар
C. Жалғыз басты қарт адамдар
D. Шаруасының науканы өтіп бара жатқан қауқарсыз адамдар
4. Асты сызылған сөзге балама бола
|
5. Берілген мақал-мәтелдердің қайсысы
|
алатын нұсқа
|
мәтіннің 1-бөлімінің мағынасын ашып
|
A. Бірлесіп көмек беру
|
тұр?
|
|
|
B. Жоспарлы көмек беру
|
A. Көп түкірсе - көл.
|
|
C. Ақылы көмек беру
|
B. Қолы
|
қимылдағанның
|
аузы
|
D. Келісімге келу
|
қимылдайды.
|
|
|
E. Тіл табысу
|
C. Барымен базар, жоқты қайдан табар?
|
|
D. Қайраты жоқ кісінің берекеті жоқ ісінің.
|
|
E. Жаман бұзар, жақсы түзер.
|
|
6.Мәтінде қозғалатын мәселе
A. Жолдастық
D. Аяушылық
B. Шыдамлылық
E. Қамқорлық
C. Туысқандық
1.Аяқ астынан есіктің алдында жатқан, талай жылдан бері керегіме жарап жүрген балтам жоғалды. Ары іздедім, бері іздедім - жоқ. Қора- қопсының ішін аударып- төңкеріп, астан-ксстеңін шығара қарадым. Жоқ. «Өз-езіңе мығым бол, көршіңді ұры тұтпа» деген нақылды ұлық тұтқан қазақеңнің ұрпағы болған соң, дымым ішімде.
Досхан деген қызметтес дизайнер жігіт қайным болып келеді. Ол жұмысқа осы балта жоғалатын күні алғаш рет «шайтан арбамен» келген болатын. Әрі ол үйінде қызу құрлыс жұмысын бастап жатыр. Күдігім соған ауғандай.
II.Тағы да бір күн өтті. Аяқ астынан жиенім келе қалсын.
194
Аға, өткен жолы тойға шақыру таратып жүріп көлігіммен үйіңізге соқсам, есіктеріңіз құлыптаулы. Ары отырып, бері отырып, сіздер келе қоймаған соң, көршілеріңізге қалдырып кетіп едім. Әйтеуір аманат қой, соны алған-алмағаныңызды білейін деп келіп едім, - дейді. -Ауыл қалай, ағайындар аман ба? - деп хал сурасып жатырмыз.
-Иә, аға, бәрі жақсы, сол жолы құрылысқа кажетті заттар алып кеткен едім. Соның біразын осы жолы түгендеп әкетіп барамын, - деді.
Ойыма әлгі қу балтам caп ете түссін. Жиенімнің жүзіне қарасам, қыбыжықтап төмен қарағандай болды. Көзін көзіме тура қарамай алып қаша береді.
II.Балта табылғанша қанша адамды ұры етерімді кІм білсін. Сенбі күні кешкілік үйді
жинастырып жүрген қызым: - Көке, іздеп жүрген балтаңыз мынау ма? - деп құж желке
балтамды аяқ киім қоятын сөренің астынан шығарын тұр. «Сен алдың!» демесем де, ішкі
ойыммен ұры түтқан маңайымдағылардан ұят болды. Енді балтам табылған соң, Досханға да,
Құрақка да, жиеніме де қараймын, олардың түрлерінен ешқандай ұрлық жасаған
«қылмыскердің» белгісін таба алмадым. Балта табылған соң, әлгі күдік-күмәндар күл болып
ұшып кеткендей. Досханың баяғы сол жымия күліп жүргені, Құрақтың сол еқбекқорлығы,
жиенімнің жібектей ұяндығы, басқа ештеңе жоқ.
IV.Өзгені өзгеге танытуға, ғайбаттауға, нақақтан жала жабуға, қара күйе жаға салуға құмарақпыз, ал енді өзге түгілі өзімізді өзіміз осы күнге дейін танымай келгенімізге қайранмын, Үш күн тығылып жатып, өзімді өзіме танытқан «алтын сапты» балтама қарай бердім.
Достарыңызбен бөлісу: |