«Атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі,Өзіне келер ұятын Өзі біліп тұрса игі,» деген би: Төле би
Тәуке ханның атақты «Жеті жарғы »жасасқан би : Төле би
Төле бидің: «Ағайын ала болғанда , Ауыздағы ас кетер.Аңдыған дұшпан көбейіп, Жау қолында бас кетер,»-деген сөзінің мағынасы: Ел бірлігі
«Құлдық ұрсаң дұшпанға, арылмайтын сорың бар» - деген сөздерді Төле би Күлтөбенің басында үлкен жиында айтқан .
Жоңғар мен қазақты бітістіру мақсатында дипломатиялық қызмет атқарған шешен : Қаз дауысты Қазыбек би .
Қалмақ ханына Қоңтажыға елшілікке барғанда Қазыбектің жасы 14-те
Қартайған шағында Қазыбек биге бірден онға дейін санының мағынасын айтып беруді сұраған жырау: Бұқар жырау
Қаз дауысты Қазыбек бидің: «...сен қабылын болсаң, мен-арыстан,алысқалы келгенбіз ; жаңа үйреткен жас тұлпар – жарысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммін, жабысқалы келгенбіз» шешендік сөзіндегі қолданылған көркемдік тәсіл: Метофора
Өркенім өссін десең,кекшіл болма – кесапаты тиер еліңе.елім өссін десең,өршіл болма-өскеніңді өшіресің. Үзінді қай бидің толғауынан? Қазыбек би
Әйтеке бидің шын есімі: Айтық
«Қасқакөл дауында» ел мүддесін көздеп сөйлеудің асқан үлгісін көрсеткен би: Әйтеке би
«Дұрыс сөзге тоқтай білген, басқаны сөзіне тоқтата білген жігіт-жақсы жігіт,» - деп атқан : Әйтеке би
Төле би,Ер Қазыбек, тілді Әйтеке, Асқар тау-Қазығұрттай білімді еді.Бірі – күн, бірі туған айдай болып,заманға сәйкесімен келіп еді, - деп, үш биге бата берген хан: Тәуке хан
Шешендік толғауға жататындар: *Нақыл сөздер; *көркем бейнелі сөздер; *Шешендік жұмбақтар
«Сырым мен Малайсары» шешендік әңгімесінде кездесетін мәтелдер: * «Қырықтың бірі – Қыдыр»; * «Асыл тастан, ақыл жастан»
Байдалы шешеннің Айғаным ханымға көңіл айтуға келгенде айтқан сөздері: *Ер қартайды , Мал тайды, Екеуледі ей, ханым...*Жылау деген азап бар , қуартып отқа жандырар. Мен қайғыңды қозғағалы келген жоқ, қайратыңды қолдағалы келдім
***Қазыбек пен Бұқар жыраудың шешендік сөздерінде кездеспейтін сөздері:*Бес дегеніміз-бірлесе білмеген халық жаман; *Үш дегеніңіз – үш жүзіміз біріге алмаса , сол жаман; *жеті дегеніміз – Жылай беретін балаң жаман;(Дұрыс және толық нұсқасы: бір дегеніңіз – бірлігі кеткен ел жаман, екі дегеніңіз – егісіп өткен ер жаман; Үш дегеніңіз-үш бұтақты шідерден шошыған ат жаман, Төрт дегеніңіз-төскейге шыға алмаған кәрілік жаман,Бес дегеніңіз –білікті адамнан белгілі бала тумаған жаман, Жеті дегеніңіз-жетем деген мақсатына жете алмаған жаман,Сегіз дегеніңіз-серкесіз бастаған қой жаман, тоғыз дегеніңіз-толлғаныңыз,Он дегеніңіз
Шешендік туралы жазған Аристотельдің кітабы: Риторик
Достарыңызбен бөлісу: |
