21.Гетероциклді қатардың органикалық қосылыстары.Пиразол тобын синтездеу және тазалау әлістері (антипирин,анальгин). Гетероциклді қосылыстар циклге көміртек атомдарынан басқа да элементтердің атомдары кіретін қосылыстар. Ондай атомдарға азот, күкірт, оттек және т.б. элементтердің атомдары жатады.Көміртекпен бірге цикл құруға қатысатын элемент атомдары гетероатомдар деп аталады. Олардың санына байланысты моно-, ди-, три-, және т.б. гетероатомды қосылыстар болады.
Пиразол – ароматты бес мүшелі гетероцикл, азоттың екі гетероатомы 1 және 2 жағдайда орналасқан қосылыс. Бұл топқа антипирин, анальгин және пропифеназон жатады және бұл қатардағы препараттар анальгетиктер тобына жатады.
Анальгин натрий метамизол деген атпенде белгілі. Анальгинді өндірудің,яғни синтез, бастапқы шикізаты антипирин болып табылады, ол сонымен қатар пиразол туындысы болып табылады. Антипириннің өзіне келетін болсақ, оның синтезін КНорр жүзеге асырды. оны алу үшін бастапқы өнімдер фенилгидразин және ацетоацетикалық эфир болып табылады, ол натрий этил (Клейзен реакциясы)қатысуымен қыздырылған кезде сірке эфирінің екі молекуласының конденсациясы арқылы алынады.
Реакцияны бейтарап ортада жүргізу керек, өйткені қышқыл фенилгидразин басқа таутомерлік формада әрекеттеседі, нәтижесінде циклизация кезінде негізгі өнімнің - антипириннің өнімділігі мен сапасын төмендететін жанама өнім алынады. Сілтілі орта да жарамсыз, өйткені бұл жағдайда қатты шайыр алынады.Алынған фенилметилпиразолон метилденеді. Метилдеуші агент ретінде бұрын СН3 І қолданылған, алайда жақында арзан метилдеуші агент - бензол сульфоқышқылдарының метил эфирі қолданыла бастады. Әрі қарай сілтімен өңдеу кезінде бос антипирин бөлінеді.Антипириннің заманауи өнеркәсіптік өндірісі ацетон пиролизінің өнімі болып табылатын дикетеннен жүзеге асырылады (алюминий оксидінен 500 - 600 С жоғары). Дикетен фенилгидразинмен конденсацияланады.
Алынған 1-фенил-3-метил-пиразолон-5 метилденеді, метилдеуші агент ретінде бензол сульфон қышқылының метил эфирін пайдаланады, бұл антипириннің шығымдылығын жоғары қысымды пайдаланбай 90% дейін арттыруға мүмкіндік береді.Содан кейін антиприн нитрозоантипринге айналады.Содан кейін сульфит пен натрий гидросульфитінің қоспасымен қалпына келтіріледі. Нитрозоантипириннің тотықсыздануы екі фазада жүреді: алдымен суықта антипириннің нитрозогруппасы гидросульфиттің әсерінен гидроксиламин тобына айналады, содан кейін қызған кезде натрий сульфитімен одан әрі тотықсызданады, ал сульфаминантипирин алынады. Сульфогруппаны күкірт қышқылымен гидролиздегеннен кейін аминоантипириннің күкірт қышқылы тұзынан бос аминоантипирин бөлінеді.Алынған аминоанитипирин анальгин синтезінде қолданылады. Анальгиннің өндірістік өндірісі келесі схема бойынша жүзеге асырылады: аминоантипирин бензальдегидпен өңделеді. Алынған бензилденаминотриптиллин диметилсульфатпен метилденеді, монометиламиноантипирин және бірқатар аралық өнімдер алынады. Монометиламиноантипиринді формальдегид пен натрий гидросульфитінің Сулы ерітінділерінің қоспасымен өңдегенде анальгин алынады, содан кейін тазартылады.
Анальгинді тазартудың белгілі әдістері
оның спирттерден қайта кристалдануы (1) .
Бұл әдістердің негізгі кемшілігі-ұсынылған бір реттік қайта кристалдану қазіргі уақытта талап етілетін өнім сапасын қамтамасыз етпейді.
Фармакопеялық анальгинді алудың өнеркәсіптік әдісі белгілі, онда натрий хлоридімен тұздану арқылы Сулы ерітінділерден оқшаулау жүргізіледі (2) .
Алайда, бұл оның құрамындағы хлоридтің едәуір мөлшерін анықтайды.
22.140 т күйдірілген әктен (СаО), 182 тонна сөндірілген әк (Са(ОН)2) алынды. Сөндірілген әктің теориялық мүмкін болатын шығымынан практикалық шығымын есептеңіз. Шешуі
Берілгені 140*10 6 г x
m(CaO)=140т CaO+H2O=Ca(OH)2
m(Ca(OH)2)=182т 56г/моль 74г/моль
ղ(Ca(OH)2)-?
Х=140*10 6 *74/56=185*106г;
ղ(Ca(OH)2)=182*106 *100%/185*106 =98,37%
23.Сөндірілген әкке (Са(OH)2) таза 3,15 кг азот қышқылы әсер етті. Егер практикалық шығым теориялық шығыммен салыстырғанда 0,98 болатын болса, кальций нитратының қанша массасы алынады?
24.Магний пероксидін кептіру кезіндегі бюкс салмағы-18,3176 г.кептіруге дейінгі бюкстың затпен қосқандағы салмағы-18,8342г.Кептіруден кейін: бірінші өлшеу-18,8086 г,екінші өлшеу-18,8084 г.Магний пероксидінің кептіру кезіндегі жоғалтқан массалық үлесін табыңыз.
25. Бір негізді органикалық қышқылдың 59 мл 40% ерітіндісінің (тығыздығы 0,390 г/мл) магниймен өзара әрекеттесуі кезінде 2,24 л газ (қ. ж.) бөлінді. Қышқылдың формуласы мен атауын көрсетіңіз V(RCOOH)=59 V=(59 *40)/100=23.6 мл
W(RCOOH)=40 m=V*p=23.6 мл *0.390г/мл=9.2
P(RCOOH)=0.390 9.2 г 2.24л
V(H2)=2.24л 2RCOOH+Mg=(RCOO)2Mg+H2
2x 22.4 л
2x=(22,4*9,2)/2,24
x=92/2=46
46-32-1=1
M(НCOOH)=46г/моль Құмырсқа қышқылы
