30. Биотехнология. Тарихы және кезеңдері. Биотехнология дәрілік препарат өндірісінде
Биотехнология дегеніміз — биологиялық организмдердің қатысуымен жүретін процестерді, адамның мақсатына сай өзгерту арқылы өндірісте пайдалану.
Биотехнологияның пайда болуымен даму тарихында ғылыми пән ретінде голланд ғалымы Е. Хаувинк 5 кезеңді ажыратты:
1. Пастер ғасырына дейінгі эра (1865ж.). Сыра, шарап, нан өнімдері және сыра ашытқыларын, ірімшік алғандаағы спирттік және сүт қышқылды ашытуды қолдану. Сірке қышқылын және ферментативті өнімдерді алу.
2. Пастер ғасырлық кезеңі(1866-1940 жж.) – этанол, бутанол, ацетон, глицерин, органикалық қышқылдарды, вакциналарды өндіру. Канализациялық суды аэробты тазалау. Көмірсулардан азықтық ашытқыларды өндіру.
3. Антибиотиктер кезеңі (1940-1960 жж.) – тереңдетілген ферментация жолымен пенициллин және басқа антибиотктерді алу. Өсімдік жасушаларын дақылдау және вирустық вакциналарды алу. Стероидтарлың микробиологиялық биотрансформациясы.
4. Меңгерілетін биосинтез кезеңі (1961-1975 жж.) – микробты мунаттар көмегімен амин қышқылдарын өңдіру. Тазартылған ферменттік препараттар алу. Иммобилизацияланған ферменттерді және жасушаларды өадірістік қолдану. Канализацилық суларды анаэробты тазалау және биогаз алу. Бактериалды полисахаридтерді өндіру.
5. Жаңа биотехнология кезеңі (1973 ж. бастап) – биосинтез агенттерін алу мақсатында жасушалық және генетикалық инженерияны қолдану. Моноклоналды антиденелерді өндіретін будандарды, протопласттарды және меристемді дақылдарды будандастырып алу. Эмбриондарды трансплантациялау.
Алғаш рет биотехнология термині 1917 жылы К. Эреки шошқаларды қантты қызылшасымен қоректендіру кезінде, олардың өнімдерінің жоғарылауы, жасалған жұмыстарының нәтижесінде берілген. Ол: «Биотехнология – бұл шикізат материалдарынан, жануарлар организмдерінің көмегімен әртүрлі өнімдерді өндірумен жүретін жұмыстардың барлық түрі» - деп жазды.
1971 жылға дейін биотехнология термині негізінен тамақ өнеркәсібінде және ауыл шаруашылығында қолданылды. 1970 жылдан бастап ғалымдар бұл терминді рекомбинантты ДНҚ мен in vitro өсіретін жасуша дақылдарын пайдалану сияқты зертханалық әдістерге қолдануда қолданады.
Биотехнологиялық әдістермен алынатын дәрілік заттар мен фармацевтикалық субстанциялардың негізгі топтары:
антибиотиктер (пенициллиндер, макролидтер, тетрациклиндер,
стрептомицин);
гормондары (инсулин, стероидты гормондар, соматотропин);
жаңа буын вакциналары;
пробиотиктер (лактобактерин, бифидумбактерин);
ферменттер (стрептокиназа, амилаза, липаза, протеаза) және олардың блокаторлары;
витаминдер (B2, B12, D3);
амин қышқылдары (лизин, триптофан);
спирттер (этанол) (түссіз;
Достарыңызбен бөлісу: |