1 латын тілініњ шыѓу тегі
жүктеу/скачать 1,14 Mb.
|
| 18 Рим құқығының тілі
Римдіктер «әлемді 3 рет бағындырды». Бірінші рет – легиондармен, екінші – христиан дінімен, үшінші – құқықпен. Құқық және заң ғылымы саласында римдіктер гректерден озып кетті. Грецияда заң ғылымы биік сатыға жеткен жоқ, ал осы ғылым саласында Рим жоғарғы сатыға көтерілді. Заң жүйелері Орта және Жаңа уақыт уәкілдеріне үлкен әсерін тигізді. Еуропадағы құқық жүйелері Римнен әкелініп, тараған. Еуропа университеттерінде әлі күнге дейін рим құқығы өте құрметті және зерттеулі білім саласы боп қалуда. Рим құқығының тарихы XII кестелі заңнан басталады. Олар 12 ағаш тақтайшыға жазылған, сондықтан XII кестелі заң деп аталады. Рим құқығынының жүйесі республиканың соңында қалыптасты. Ол екі түрге бөлінеді – жалпы немесе мемлекеттік (jus publicium) және азаматтық құқық (jus privatum). Рим құқығының дамуы екі кезеңнен тұрды: ерте кезең (б.з.б. III ғасырда) – ұлттық рим құқығының кезеңі. Рим құқығының гүлденуі - республиканың соңына және империя дәуіріне жатады. Рим заңына үлкен үлес рим заңгерлері қосты. Ең басында олар ақылшы сияқты жұмыс істеді. Рим азаматы маңызды іс жасау алдында, біріншіден заңгерге барды. Қағаздарды жасау, толтыру үшін арнаулы білім керек болды. Цицеронның айтуы бойынша, заңгердің қызметі үш түрге бөлінеді: - әр түрлі заң мәліметтерін өңдеу; - ауыр сұрақтарға кеңес беру; - процессуалдық мінездің кеңесі. Заңгерлермен өңделген түрлері және анықтамалары өнердің сатысына жетті. Рим заңгерлері өз қызметіне өнерге сияқты қарады. III ғасырдың соңында заңгершілік абыздар өнерінің құпиясынан шығып кетті. Олардың орнын заңгерлер алды. Республиканың ірі кеңесшісі Квинт Люций Сцевола заң мектебінде оқытып, құқық туралы 18 кітап жазды. Оның оқушысы Цицерон болды. Б.з. II ғасырында заңгер Клавдий Сатурнин соттаушылардың көмегіне 7 пункт шығарды: - қылмыстың себебі - қылмыскердің даралығы немесе жәбірленушінің даралығы - орыны - уақыты - сапасы - мөлшері - нәтижесі Принципаттың кезеңінде екі мектеп құрылды: прокулиандық (негізін салушы Прокул) және сабиндық (негізін салушы Сабин) Бірінші мектептің өкілі – Лабеон, екіншісінің өкілі – Капитон. Б.з.III ғасырдың соңында екі мектептің өзгешеліктері жойылды. Заңгерлердің қызметінің даму шыңы I-III ғасырға келеді. Юлиан үлкен зерттеу жұмыстарын өткізді. Оның теориялық өңдеулері екі құқықтың бірігуіне негіз болды. Юлианмен құрастырылған жинақта 90-ға жуық кітап кіреді, «бір қалыпты эдикт» атауын алды. Кітаптың көбі азамат құқығының күмбезіне кірді. Атақты Ульпиан берілген мәселеге 100-ден аса жұмыстар жазды, атақты оның оқушысы Мадестин алды. Белгілі ғалымдар рим құқығының классиктері, сирек соттарда сөйледі, заң тәжрибесімен айналысқан жоқ. Бірақ, көбі маңызды мемлекеттік қызметте отырды. «Дигесты» - рим заңының жинағы, император Юстинианның қолдауымен құрылған. Онда 40 шақты белгілі заңгерлердің 2 мыңға жуық шығармасы болды. Ең атақты рим заңгерлері Папиниан, Павел, Гай, Ульпиан, Модестин (2 – 3 ғасырлар). жүктеу/скачать 1,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|