1. Мектептегі 9-11 сынып оқушыларымен өткізілетін әскери-спорттық ойындар мақсаттары мен міндеттері

Жастардың патриот деген сөзге мағанасын нақты түсіндіру үшін оларға жиі ардагерлермен кездесу өткізу әртүрлі патриоттық тұрғыда жарыстар өткізу қоғаммен тікелей байланыстыру біздің мақсатымыз болуы тиіс.

Әскери патриоттық тәрбие міндеттері жастардың көзқарасын қоғамдағы күнделікті өзгерістермен айқындалуы қажет соған бейімделуі керек.

Патриоттық тәрбиенің өзінің халқына деген үйінспеншілікті мектеп ұжымында тәрбиелік мәні мен айқындалуы керек. Тәрбие жалпы жас жеткіншектерге отбасынан басталуы қажет. Отбасылық тәрбие жастарға қоғамға тез араласуына ықпалын зор тигізеді.

Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі ықпалы жастарға отанының адал болуына патриоттық сезімін тудыратын, өзінің қоғамға бір ықпалын тидіретіне қуаныштылығын туғызуы тиіс. Қоғамдағы өзгерістер жастарғада ықпалын тигізеді себебі, жастар қазіргі уақытта қағамның белді бір мүшесі болып табылады. Жастардың қазіргі патриоттық тәрбиенің мақсат мен міндеттеріне саналы көз қараспен қарайды ол дегеніңіз өзінің отанына деген сүйінспеншілігін бар екенін айқында берілуі болып табылады.

Отанға деген сүйінспеншіліктің жастардың бойына табылуы ол дегеніңіз үлкен құрметтің белгісі болуы тиіс. Әскери патриоттық тәрбиенің негізгі алатын орны қоғамыздың жаңаруына өзінің қандайда бір ықпалын тигізеді. Бұл дегеніңіз қоғамдағы қандайда болсын өзгерістер жастардың ықпалы мен болып жатқанын дәлелдейді. Әскери патриоттық тәрбиеде жастарға әскердің не екенін жалпы мағлұмат алатындай олардың әскери ойындарға араласуы, отан соғысының ардагерлермен кездесу өткізуі бейне филъмдер көрсету соның бір дәлелі бола алады.

Патриоттық тәрбие қашанда жас жеткіншектерге өзінің халқына деген сүйінспеншілігін артуына зор ықпал етуі тиіс.Отан қорғау бойынша эмоционалдық, күш-жігерлілік қатынас, оның адалдығы, Отан қорғау туралы балалардың білімінің қалыптасу жүйесі Әскери-патриоттық тәрбиенің барлық түрлерін қолдана білгенде ғана тәрбиелік нәтиже беретіні ескерілуі қажет. Мұғалімнің міндеті мұндай жағдайда жоғары эмоцияға, кіші оқушылардың тез қабылдауына сүйене отырып, оларға ҚР Қарулы Күштерінің ерлік тарихтарымен ҚР Әскерінің және Әскери-теңіз флотының жауынгерлерін мақтанышпен айта отырып, болашақта солардың қатарына болғысы келетін сезімін дамыта білу.

Төменгі мектепті бітіріп, оқушылар Қарулы Күштер туралы кең мағлұматта болады. Армия мен флот біздің Отанымызды, халқымыздың бейбіт еңбегін, тыныштық өмірін қорғайды. Ұлы Отан соғыс кезінде неміс фашист басқыншыларымен біздің жауынгерлер, біздің еліміздің тәуелсіздігі мен еркідігіне, бейбіт өмір мен бақыт үшін күресті. Фашистер біздің жерді иелену үшін соғыс ашты. Кеңес жауынгерлері батыр, жігерлі, күшті, олар біздің елімізді қырағылықпен күзетті.

Әскери патриотттық тәрбиелеуде жастарға жас ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлген:кіші,орта,жоғары буын болып бөлінген. Кіші мектеп жасындағы балалар өздерінің ең бірінші қоғамдық ұйымға мүше бола алады . Бұл жастағы балалар әскери спорттық ойындарға белсене араласады.

Қарулы күштердің, халықтың жауынгерлік еңбек қағидаларын, өткен және қазіргі кездегі болашақтағы, оның ерлік тарихы, Отан туралы білімін терендетіп, қоғамдық-саяси көзқарасын кеңейтуге атсалысады. Әскери-теңіз флотына және Армия жауынгерлеріне жақсы көзқарасы ескеріліп, балаларға мұғалім оқудан тыс, сабақ кезінде оқушыларды жігерлікке қасиетті жауынгерге қажетті тәртіпті, батырлыққа, шешіді болуға, ауыртпалықты жеңіп шығуға талаптануға, психологиялық және дене жүктемелеріне шыңдауға, керекті істі орындауға даярлыққа мұғалім тапсырған тапсырманы орындауға дайындау. Әскери - патриоттық шараларды ұжымдық ұйымдастыруда оқушыларға ұжым алдында жауапкершілікке, өзіне және жолдастарына талап қоя алуға, бір-біріне көмек жасаудың маңызын, тапсырылған істі аяқтау сезіміне тәрбиелеу. Кіші мектеп жасындағы оқушыларға патриоттық сипаттағы ойындар маңызды екенін айта кетуге болады. Бала ойын ережесін қатал сақтай отырып, командир, старшина, тыңшы, байланысшы, белгі беруші тағы да сондай-ақ рольдерде ойнағанды жақсы көреді. Бұндай ұйымдасқан, кейде аяқасты болған ойындар құнды маңызға ие. Мұғалім сонымен бірге болашақ жауынгерлердің міндеттерін орындаудың маңызын үйрете отырып оқушыларға күнделікті өмірде, тек қана ойында емес тәртіпке тәрбиелеуге қамқорлық жасайды.

Әскери-патриотттық тәрбие беруде жан ұяның ролі зор. Кіші жастағы оқушылар армия және флот ардагерлері, Ұлы Отан соғысына қатысқан туған-туыстарының өмірбаянымен танысып, мемлекеттік марапатауларға яғни наградаға деген дұрыс көзқарасы қалыптасады. Мектептің педагогика ұжымы оқушылардың әскери ойындарын ұйымдастыруда ата-аналар алыс жерлерге, мысалы: саңырауқұлақ жинауға, балалармен жаяу баруға, немесе балық аулау, далада өнім жинауға, саяхатқа бірге қонып белсенді араласа алады. Сонымен қатар балаларды жергілікті жерлерді айыруға, кедергілерден өтуге үйрету қажет.Мұғалімдер ата-аналарға барлық туындаған сұрақтарына кеңес береді.

Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беруде шефтік көрсетулер үлкен жұмыс атқарады.

Шефтік етушілер күнделікті күндерде де оқушыларды ұмытпайды, балалармен қызықты әңгіме жүргізеді, өзінің қызметі туралы көптеген әңгімелер айтады. Бірақ ең басты күшті сынып жетекшілерімен бірге жас достардың өте жақсы оқуына бағыттайды. Әр сыныпта жеке жәрдем штабы құрылады. Оған оқу озаттары енеді. Штабтың міндеті артта қалушыларға жүйелі көмек көрсету, жалпы мектепте, сабақты тәртіптің сақталуын қадағалайды. Балаларға шынайы әсер беретінтіктен штаб өзінің қабырға газетін шығарады. Демалыс күндері де вожатылардың да жұмысытоқтатылмайды.

Әрбір демалыс күнін балалар өзінің шефтері мен қызықты да айдалы өткізеді: бірге кинофильмдерді көреді оны талдайды, батыр қалалардың тарихи орындырына бірге барады.Осылайша, мұғалімдер мен вожатый- теңізшілердің шебер біріккен жұмысы арқасында балалардың өмірі маңызды, әр қилы да қызықты бола түседі.Олардыңпсихикалық даму кезеңдерімен ерекшеліктері әскери- патриоттық тәрбиелеу үшін өте жайлы жағдай жасайды. Оларда тадауға қажеттілік туындап, деректермен шынайы құбылыстардыжалпылап, өздерін қоршағандарға өз көзқарасы, адамгершіліккеталаптары менбақылау қалыптаса бастайды.Жеткіншек шақта басты жаңа туындайтын сезім, ол өзінересек санау. Жасөпірімдерде, қызушылықтары тұрақты, әрқилы, өзін қоршағандарға қатыстықызметпен байланысты, барлық қоғамдық- пайдалы еңбектергеқатысу қажеттілігі айқын білінеді, Сондықтан әскери патриоттық тәрбие осыған байланысты оларда жоғары қызуғышылықты тудырады.Жасөспірімдерді Отанын қорғауға даярлауды қалыптастыруобьективті және субьективті жағдайларды туындатады. Обьективті жағдайлардың ішінде оқушылыар әр түрлі әскери патриоттық тәрбиелеуде мектепте үйымдастырылған шараларға қатысуы үлкен мәнге ие.Келешек Отан қорғаушыларды жеке тұлға ретінде қалыптастыру үшін оқу үрдісі негізгі орында. Оқушылар әр түрліғылым негіздерімен таныса бастайды, ол әлеументтік шынайы құбылыстарды өзіне қатыстыжаңа түсініктермен қорытындап, шеберлікпен меңгеруіне әсерін тигізеді. Осы жастағы оқушылар үшін дене тәрбиесі, қоғамтану- математика пәндері, гуманитарлық циклдағыпәндердің маңызы ерекше.

Бұл кезеңде оқушылар әскери түсініктітерең түсіне отырып, «Отан қорғау», «Қазақстандық жауынгер» және т.б. біздің мемлекетіміздің экономикалық күшінің негізі Отанымыздың қорғаныс күші мен оның қарулы күшінде екенін айқын түсіне бастайды.

Біздің Отанымыздыңқорғаныс күшін күшейту қажеттілігі идеясы Қазақстан Республикасының әр азаматының қызметі мен жағдайына байланысты екенінжасөспірімнің санасына қоғамдық жұмыстар мен оқудың мәні арқылы жетелейтіні ене бастайды.

Отан сүйгіш сезімжасөспірімдерде ерлікке ұмтылыс, жеңуге құмарлық , өз- өзіне талап қойғыштық, өз қатарластар арасында ұжымда өз орнын табу, олардың сеніміне ие болу, өзіне жоғары талап қойып ұжымның талабына бағыт беру, зор әлеументік белсенділік қалыптасып дами бастайды.Жастарды өз отанын сүйгіштікке тәрбиелеу оқушылардың барлық алдыңғы қатарлы жақтаушылар нағыз отан сүйгіш патриоттар, олар Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлерімен достық қарым – қатынасты ұстап, еңбек және соғыс ардагерлерімен кездесіп тұрады, туған өлкесіне саяхатқа шығып, барлық іздеу жұмыстарына араласып белсенділік көрсетеді.Әртүрлі жарыстарға, әскери- спорт ойындарына қатысып, үлкен таласпен әскери- техникалық моделдеумен айналысады, әскери техника, әртүрлі әскери белгілерді айыру, әр әскери топттардың киім түрлері мен тарихымен танысады.Оларды жер бетіндегі мәселелер, әділеттілік пен теңсіздік мазалайды. Жер бетінде ешқашанда соғыс болмағанын қалаймын барлық жерде теңдік болса. Барлық елдің халықтарының балалары бақытты өмір сүргенін қалаймын- сен нені көп армандайсың деген сұраққа көпшілігінің жауабы осылайша.

Оқушылардың талабы мен арманына жету үшін мұғалімдермен, ата- аналармен, тереңдеп, дамып, белсенді шынайы сипат алуы өте маңызды. Бұл үшін жеткіншектерге олардың мүмкіншіліктеріне сенімен қараған жөн.

Үлкендерден оның талаптарынан кейбіреулеріндекерісінше қатынас қалыптасады.Сондықтан, мұғалім осыны байқағанда оқушының белсенділігіне, талабын марапаттауы маңызды.

Қолданылған әдебиеттер тізімі.

«Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин

«Военно- патриотическое воспитание молодежи», г.М. 1991г. Ю.И.Дерюгин

«Военно – патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»г.М., 1988г. К.М. Катуков.

Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся /Под ред. Ф.Е.Штыкало - М.: Просвещение, 1985.

Педагогическая культура офицера. - М.: Воениздат, 1985. А.В. Барабанщиков, С.С. Муцинов.

№3 – Таќырып: Оќушылардыњ єскери – патриоттыќ тєрбиесі єдістері

Оқу сұрақтары:

Патриоттық тәрбиенің әдістері.

Әскери патриоттық тәрбиенің жетекшілері.

Тєрбиелеу єдістері деп, оќушылардыњ түйсітін жєне ісін ќүру маќсатындаѓы педагогикалыќ тєсіл жєне єдістер жиынтыѓын түсінуге болады.

Єскери – патриоттыќ тєрбие єдістері мєні бойынша тєрбиелеудіњ жалпы єдістері секілді.

Єдістерді ќолдану жєй нєрсе емес. Ен бастысы, єскери - ұйыпдастырушы тєрбиелеудіќ белсенді єдістеріні ќажеттілігін тереќ түсінуі керек. ұйрету єдістерін ұйрету жєне дамыту ќызметімен ќатар тєрбиелеуші ретінде де іске асырылады.

Єскери жетекші пєнніњ баѓдарламасымен негізделген шеќберде сабаќ мазмүнын аныќтайды. Оќу жєне тєрбие міндеттерініњ шешімін ќамтамасыз ететін негізгі жєне ќосымша фактілерді бµліп корсетеді: сабаќ жүргізудіњ тәртібі, түрі жєне єдістемесін белгілейді.

а) Оќыту әдісі – әскери жетекшініњ тікелей оќушы түйсітіне, сезім, жігеріне әсеретіп, оќу, ењбек, керек болган жаѓдайда үрыс кезіндегі єрекетін ќүрудыњ негізгі әдісі.

АЄД сабаќтарында ұйрету єдістері соѓыс жєне оныњ маќсаттары, парыз, Отанды ќоѓаудаѓы жекі жауапкершілік, үрыстаѓы жеќіске жету факторлары, әскери ѓылым, патриотизм сияќты негізгі әлеуметтік – саяси түсініктерді мењтеруде кењ ќолданылады.

Оќыту әдісі саналы әскері тєртіп негіздерін ќүру, халќыныњ батырлыќ дәстөрлерін дамытуды тәрбиелеуге ұмтылуда да жетекші болып табылады.

Оќыту түсіндіру, дєлелдеу, аќпарат, салыстыру, тәжребиелік корсету, әдіс, тәсілдер көмегімен іске асады.

Түсіндіру жаќа ќатида, кірніс, мазмұны ќиын сүраќтарды ќарастырѓанда, әскери ќызметтіњ талаттары және тәртіптерін ќарастырѓанда ќолданылады.

Дєлелдеу кезінде фактірлер, дєлелдер, мысалдар ќолданылады. Бүл ұлкен білімді, µз ойын аныќ тұсіндіруді, сараптау, салыстыра білуді талап етеді.

Аќарат ќатањ ѓылыми және наќты дєлелденген болуы керек. Ашыќ және дєп фактілермен оќушылардыњ ойлау ќабілетіњ белсендендіруте үмтылу ќашет.

б) Мысал әдісі.

Бүл єдістіњ негізінде ењ алдымен адамдардыњ ол образға үмтылуы жатыр.

Оқушыға Отанды қоғау кезінде корінетін интернационалдық парызды орындаудағы ерлік, батырлық мысалдарымен әсер ету із өмірінде сол мысалдары үстануға итермелейді.

Мысалды қолдану тек батырлық, ерлік жасауға ғана итермелеу болмауы тиіс. Егер оқушылардыњ бірі барлығына жақын әрі таныс, сондықтанда әсерлі.

Әсіресе батыр іс – әрекетініњ оњ себеп – салдарын көрсету мақызды.

Мысалдар оқушыныњ ізіндік терењ ойлануға, шүғыл шешім қабылдау, іштей соған дайын болуға тєрбиелеуі керек.

в) Жаттығу єдісі

Оқыту жєне тєрбиелеудегі шаттыѓу єдісі оќушылардыњ белгілі єрекетті ж‰йелі ќайталауында. Нєтежиесінде оларда керекті даѓды, єдеттер ќалыпта сады, ойлау дамиды.

Оќушыларѓа алдымен ќарапайым, сосын к‰рделі тапсырмаларды кµп рет ќайталау пайдалы: ќысќа баяндамалар жазу; єскери таќырыпќа сµз сµйлеу, сыныптан тыс іс – шараларды ±йымдастыру жєне откізу (сабаќ, жарыс, кµрніс, дайындыќтар).

г) Ынталандыру єдісі оќушыда оњ мотивті сыќтауда жєне оятуда, олардыњ оќушы іс – єрекетінде кµрінуін белсендендіруде, µзініњ к‰шіне деген сенімді дамытуда ќолданылады.

Ынталандыруды ќарапайым міндеттерді орындауда емес, салястырмалы т‰рде ќиын тапсырмаларды орындаѓанда ќолданѓан жµн.

д) Емкерту єдісі оќушыныњ адамгершілік жєне тєртіп нормаларына ќарсы єрекетін сынау керек болѓанда, тєрбиелеу маќсатында ќолданылады. Ќандай болмасын аиыпжєне ескерту сендіру єдісімен орайластырылып, соныњ негізінде ќ±рылу керек.

Тек басќа єдістер нєтежие берметенде ѓана ескертуге кµшеді.

Кей кезде жєй еске салу, ескертулермен шектелу жеткілікті.

Ескерту уаќытынды жариялы т‰рде болуы тиіс.

Оќушы жастардыњ єскері-патриоттыќ тєрбие жетекшілері.

К‰рделі ж‰іе ретінде басќаруды ќажет етеді. Басќару ќызметтері кµп маѓналы. Біраќ ењ бастысы басќару ж‰йесініњ жаѓдайын зерттеу жєне оны дамытуѓа ќабылданѓан шешімдер.

Єскери – патриоттыќ тєрбиеніњ басшылыѓы-б±л, ењ алдымен мектеп жєне кєсібі мектеп єкімшілігі. Олар єкімшілік-бамќарумен ќатар инструктивті-єдістемелік єдістерді, яѓни оќытушылардыњ педагогикалыќ шеберлігі µсуне кењ ќолдануы керек. Басќару іс-єрекеті табысы ќызметтік міндеттерді педагогикалыќ ±шым ішінде дєл бµлінуіне байланысты.

Оќытушылардыњ жалпы, титітік, кызметтік міндеттері мектептіњ жалпы білім беру жарѓасымен жєне ішкі тєртіппен аныќталады.

Мектеп директорыныњ ќызметтер мыналар:

єскери – патриоттыќ тєрбиеніњ жалпы басќарылуы, кадрлерді тањдау, тєрбиелеу жєне бµлу;

єскери-патриоттыќ ж±мыстыњ дењтейін сараптау, оны жоспарлау, жоспарын ќоѓамдыќ, мектептен тыс мекемелерен, базалыќ µндіріс орындарымен келістіру;

мектептен жєне сыныптан ыс ж±мысты ±йымдастырушы, АЄД-±йымдастырушы-оќытушылардыњ єскери-патриоттыќ іс-єреккетті дамыту бойынша инициативті шешімдерді ±сыну;

єскери-патриоттыќ ж±мыстыњ мектеп ішінде жүргізілуін ќадаѓалау;

єскери-патриоттыќ тєрбиені йымдастыру үшін керекті материалдыќ, єлеуметтік жєне моралдыќ-психологиялыќ жаѓдай ќ±ру.

Оќу-тєрбие ж±мысы бойынша мектеп орынбасары:

єскери-патриоттыќ тєрбиеніњ міндеттерін шешу ‰шін оќу баѓдарламасыныњ м‰мкіндіктерін аныќтайды, жєне оларды оќу-тєрбие процесінде єіске асырады;

жастарды Отанды ќорѓауѓа дайындау бойынша сабаќтыќ жєне сабаќтан тыс ж±мыстыњ бірлігін жєне µз-ара байланысын ќамтамасыз етеді;

оќу-тєрбие процесініњ єскері-патриотыќ баѓыттылыѓыныњ єдістемелік ќамтамасызетілуін ќадаѓалайды.

Сыныптан тыс жєне мектептен тыс тєрбие ж±мыстыњ ±йымдастырушысы:

сынып жетекшілерініњ єскери – патриоттыќ ж±мысты жоспарлауын баќылайды жєне оны сараптайды;

сынып жетекшілерініњ єскери – патриоттыќ ж±мысты ±йымдастыруына єдістемелік кµмек корсетеді;

мектептіњ мектептен тыс мекемелермен єскери-патриоттыќ іс-єрекеті координациясын іске асырады.

Єскери-ұйымдастырушы

сыныптан жєне мектептен тыс тєрбие ж±мысын ±йымдастырушымен бірге оќушылардыњ єскери-патриоттыќ тєрьие бойынша іс-шыраларын жоспарлауѓа ат салысады. Сынып жетіешелеріне жєне ќоѓамдыќ мекемелерге жастарды Отанды ќорѓауѓа дайындауѓа єдістемелік жєне тємребиелік кµмек кµрсетеді;

АЄД оќытылуын іске асырады, мектеп директоры кµмегімен материалды база ќ±райды;

єскери-техникалыќ ‰йірме ж±мысын ±йымдастырады;

єскери-спорттыќ мейрам, саптыќ кµрніс, «Алау» жєне «¦лан» єскери-спорттыќ ойындары дайындау жєне откізуді басќарады;

дене тєрбиесі м±ѓалімінен жєне дене тєрбие ±жымы ќењесімен бірге дене тєрбиесі бойынша нормативтер тапсыруды ±йымдастырады;

єскери мамандыќтар бойынша кєсіптік баѓдар ж±мысын басќарады, оќушалардыњ єскери ќызметке икемделуіге дайындалуына комек ±йымдастырады;

шефтік ж±ргізеттін кєсіпорын, єскери бµлім, ќоѓамдыќ ±йымдардыњ оќушыныњ єскери-патриоттыќ тєрбиесі сапасын котеруге керекті кµмекті пайдаланады.

Муғалімдер:

оќу-тєрбие процесініњ єскері-патриоттыќ баѓыттылыѓын ќамтамасыз етеді. ¤з пєні арќылы болашаќ Отан ќортаушыныњ т±лѓасын ќ±рлайды;

сабаќтыњ тєрбиелік маќматтарында єскери-патриоттыќ аспектілерді ж‰йелі т‰рде енгізіп отырады.

-- Патриоттық тәрбиелеу оқушыларды жалпы мұғалімнің ықпалы да болуы тиіс.

-- Мектептегі мұғалімдер оқушыларға шын ойын патриоттық сезімін жеткізуіне ықпал жасауы қажет.

Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Основы военно-патриотического воспитания» г.М., 1988г. Г.В. Средин

«Военно- патриотическое воспитание молодежи», г.М. 1991г. Ю. И. Дерюгин

«Военно – патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»г.М., 1988г. К.М. Катуков.

Организация внеклассной работы по начальной военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся /Под ред. Ф. Е. Штыкало - М.: Просвещение, 1985.

Программы подготовки студентов по специальности 0304 «Начальная военная подготовка и физическая культура» - М.: Воениздат, 1988.

№ 4 Тақырып. Отанды қорғау — мемлекеттің маңызды қызметі

Оқу сұрақтары:

Жастардың отанына деген сүйініспеншілігі.

ҚР конституциялық негіздері.

Әскери жарғылардың негіздері

Бүл тақырыпты оқыту барысын мүмкіндігінше Қазак-стан Республикасы азаматтары үшін әскери қызметтін Қазақстан Республикасы Конституциясымен және белгіленген заңдармен аньщталатыны туралы баяндаудан бастау керек. Мүғалім оқушыларға әскери қызмет -Қазакстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік кызметінің ерекше түрі екендігін түсіндіреді.

Ол тек қана әскери лауазымдарда, мысалы, Қорғаныс министрлігінщ кұрылымдарывда немесе Үлттық гвардияда, ішкі және шекара әскерлерінде жүзеге асырылады.

Әскери қызметте жүрген азаматтар әскери қызметшілер болып саналады. Олар өздерінің міндеттері мен құкықтарын белгілейтін ерекше статусқа, белгілі бір заңға ие болып, сондай-ақ мемлекет тарапынан әлеуметтік коргау бойынша шаралар кешенін пайдалана алады. Оқушылардьщ назарын Қарулы Күштер қатарында кызмет ету мерзіміне аудару қажет. Әскери кызметтің басталуы әскери белім және өскер кұрамының тізіміне енген күннен бастап саналады. Сондай-ак, біздің заңдылықтар Отанды коргауды мемлекеттің маңызды қызметі және оны бүкілхалықтық іс деп санайтындыгын ерекше атау қажет. Басқа мемлекеттік қызметшілерден айырмашылығы, әрбір әскери қызметке алғаш түскен азамат әскери ант кабылдайды. Оны қабылдамайынша әскери қызметші әскери кызметтерге тағайындала алмайды, жауынгерлік тапсырмаларды орындауга тартылмайды, оларга қару-жарақ пен үрыс техникасын бекітіп беруге болмайды.

Өскери антты талқылау кезінде, алдымен сабаққа арналып алдын ала дайындалган плакаттан оның мөтінін окып шығып, сосын оқушыларға бұл кұжаттың мемлекет-тік мәні бар екендігін түсіндіру керек.

Ант мэтіні—окулықтың 19-бетінде берілген. Онда Қазақ-стан Республикасы Конституциясының талаптары нақты түрде көрсетілген, ягни Отанды қорғау — Қазақстан Респуб-ликасы азаматының борышы мен міндеті. Біздің Қарулы Күштеріміздің қызметі әскери жарғылармен белгіленген. Сондықтан антты кабылдай отырып, жауынгер әскери жар-ғы талаптарын, командирлер мен бастықтардың бұйрық-тарын мүлтіксіз орындауға ант етеді. Ол сондай-ак, өзінің жауынгерлік борышын лайықты орындауға, өз Отаны мен төуелсіз Қазақстанның мемлекеттік мүдделерін ерлікпен қорғауға ант етеді. Одан ары қарай әскери антты қабылдау және әскери кызметшілердің міндеттері жайлы айту керек.

Қорытындысында жауынгер үшін өскери анттын мәнін
және оны бұзғанда тартылатын жауапкершілікті көрсету
қажет. .

2. Қазақстан Республикасының конституциялық негіздері. Қарулы күштердің мемлекеттегі орны

Аталған тақырыпты окып-үйренуді Қазакстан Респуб-ликасы Конституциясының баптарьшан дәйексөз келтіруден бастаған жөн. Қазақстан Республикасы Конституциясының негіздері Қазақстанды демократиялык, құқықтык, зайырлы және біртұтас мемлекет ретінде сипаттайды.

Қазақстан Республикасы Конституциясының жеке меншікке қол сұқпауға, жеке кәсіпкерлік қызмет еркін-дігіне, бәсекелестікті қолдауға заңды күші бар. Жоғары заңды күші бар дегеніміз — заңдар мен өзге қүқықтық актілердің Конституция мәтініне — Қазақстан Республика-сының Негізгі Занына қайшы келмеу керектігін білдіреді.

Қазақстанның шынайы демократиялык дамуын көрсе-тетін факт — Қазақстан Республикасы Конституциясы біздің мемлекетімізді оньщ басшыларыньщ діни сешмдеріне немесе қандай да бір діни ағымдарға тәуелсіз мемлекет ретінде айкындайды.

Қазакстан Республикасының егеменді мемлекет ретінде өзінің тәуелсіздігін бүтіндей Қарулы Күштер мен шекара-

лық әскерлерін қолданумен қорғауға кұкылы екендігін оқушыларга түсіндіріңіздер.

Қарулы Күштер — мемлекет институты, қоғамның бір бөлігі, ол саясаттан тыс бола алмайды. Сонымен катар, ол оның субъектісі бола алмайды және болуга тиіс емес.

Қарулы Күштер саясатты жүзеге асыру құралы бола отырып, азаматтық биліктің бақылауында болуы тиіс, және де тек Қазақстан Республикасының Конституциясы гана бұл принциптерді бекіте алады.

Жоғары әскер басшыларын тағайындау, әскери күры-лысқа бюджеттен ақша бөлуді белгілеу, Қарулы Күштер құрылымын бекіту және атқару қүзырлы органдардың бақылауында болады.

Сабактың қорытындысында, оқушыларга Қазақстанның басқа мемлекеттермен тату көршілік қатынас пен ынтымактастық саясатын жүргізетінін, олардың ісіне араласпаушылык, дау-дамайды, оның ішінде аумақтық дауларды бейбіт жолмен шешуі, Қарулы Күштерді бірінші болып колданудан бас тартатыны жайлы әңгімелеңіздер. Біздің елімізге қарсы басқыншылык жасалған немесе оның қауіпсіздігіне тікелей кауіп төнген жагдайда, Президент республиканың бүкіл аумагына немесе оның жекеленген аудандарына әскери жагдай енгізеді, жартылай немесе жалпы әскери міндеттерге жүмылдыруды хабарлайды. "Қазакстан Республикасының мемлекеттік шекарасы туралы" заңы бойынша қүрлықтагы, теңіздегі және өуе кеңістігіндегі барлық аумақ бойынша мемлекеттік шекараларды Қарулы Күштер күзетеді.

3. Жалпы әскери жарғылар — әскери қызметшілер мінез-құлқының құқықтық негіздері

Жалпы әскери жарғыларға Ішкі кызмет жарғысы, Тәртіптік жарғы, Гарнизондық және Қарауылдық қызметтер жаргысы, Саптык жарғы жатады. Жаргыларда әскери кызмет пен әскери тәртіп, әскери тәртіптіліктің негіздері баяндалады, олар Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген.

Жалпы әскери жарғыларды оқып-үйренудің маңыздылàры - оның әскери кызмет заңдарының жиынтығы болып табылуында. Онда әскери кызметшілердің міндеттері мен құқықтары және өзара карым-қатынастары көрсетілген, әскердегі белгіленген тәртіпке, үйымдастырушы лық, әскери тәртіптілікті ұстап тұру мәселелеріне нақты нұсқаулар берілген.

Оқу сұрақтарын құрастыру үшін 2-кестеге көңіл аударыңыздар, оқулық аркылы оқу материалдарының мазмүнымен танысыңыздар, оқушылардьщ білім деңгейіне қарай тақырыптың оқу және төрбие мақсаттарын анықтаңыздар.

Сабақтың негізгі бөлімінде окушыларды еліміздегі ішкі және сыртқы кауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша өз азаматтарына қойылган Қазакстан Республикасы зандарының талаптарымен таныстыру керек. Содан соң өзара карым-қатынас талаптары туралы айтыңыздар.

Мысалы, Ішкі қызмет жарғысы әскери кызметшілердщ жалпы және лауазымдық міндеттерін аныктайды. Бастықтар мен бағыныштылар арасындағы өзара қарым-қатынасты, бүйрықтар беру мен орындалу тәртібін, әскери сыпайылық ережелерін және т.б. анықтайды.

Тәртіптік жаргы әскери тәртіптің мәнін, әскери қызметшілерге қойылған негізгі талаптарды баяндайды, көтермелеулер мен жазалар түрлерін белгілейді.

Гарнизондык және Қарауылдық қызметтер жарғысы гарнизондык және карауылдық қызметін ұйымдастыру және атқару мәселелерін белгілещц. Жарғыда гарнизондагы лауазымды адамдардың және қарауылдық қызмет атқарушы өскери қызметшілердің құкыктары мен міндеттері айқындалады.

Саптық жаргы бөлімшелердің және әскери кызметші-лердің саптық тәсілдерді орындау ережелері мен тәртібін, саптық байқау өткізу ретін баяндайды.