Пайдалы қазбаларды қазып алу немесе қазып алуға дайындық ретінде жүргізілетін жұмыстар тау-кен жұмыстары деп аталынады.
Тау-кен жұмыстарының нәтижесінде пайдалы қазбалардың немесе бос жыныстардың ішінде жасанды қуыстар пайда болады, оларды тау қазбалары дейміз.
Қазбалардың кен жұмыстарын атқаруға байланысты жылжып тұратын бетін кенжар (забой) дейді.
Тағайындалуы бойынша тау қазбалары: барлаушы және эксплуатациялық. Біріншісі пайдалы қазбалар шоғырын барлауға, екіншісі оны игеруге арналған.
Пайдалы қазба кенорындарын игеру 3 сатыдан тұрады : АШУ, ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ТАЗАРТЫП АЛУ.
Пайдалы қазба кенорындарын игеру 3 сатыдан тұрады : АШУ, ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ ТАЗАРТЫП АЛУ.
Осыған байланысты эксплуатациялық тау қазбалары күрделі (капитальные), дайындық және тазартып алу болып бөлінеді.
Күрделі қазбалары арқылы кен денесіне немесе оның бөлігіне жету жүзеге асырылады. Бұл ашу қазбалары.
Дайындық қазбаларын күрделі қазбалардан жүргіземіз. Олар пайдалы қазбалар шоғырының бөлігін тазартып алуға дайындауға арналған.
Дайындық қазбаларын жүргізгеннен кейін тазарту жұмыстарына кірісеміз, нәтижесінде тазарту қазбалары пайда болады.
Тау қазбалары жүргізілу орны бойынша ашық және жерасты болып бөлінеді.
3. Ашық тау қазбалары
Жер бетінде тау-кен жұмыстарын жүргізу нәтижесінде пайда болады. Оған расчистка, копуша, барлау қарығы (канава), барлау оры (траншея).
Расчистка – түбір жыныстардан аршылымы мақсатында жүргізілген жүргізілген қазба. Үйінділердің қалыңдығы 0,5-06 м болғанда жүргізіледі. Мөлшерлері асты бойынша-0,2*0,2м, үсті бойынша 0,4*0,4м.
Копуша – түбір жыныстарын сынама алу мақсатында жүргізізілген қазба. Мөлшері үстінде 1,0*1,0 м, астында 0,5-0,6м, тереңдігі 1 м дейін.
Барлау қарығы – тасындылардың аз қуаттылығы кезінде пайдалы қазбалардың жер бетіне шығуын іздеу мақсатында жүргізілетін қазба. Тереңдігі 1,5-3,0 м шегінде, сирек 5 м жетеді. Ені 0,5-0,7м. Ұзындығы – бірнеше метрден жүздеген метрге дейін.
Барлау қарығы – тасындылардың аз қуаттылығы кезінде пайдалы қазбалардың жер бетіне шығуын іздеу мақсатында жүргізілетін қазба. Тереңдігі 1,5-3,0 м шегінде, сирек 5 м жетеді. Ені 0,5-0,7м. Ұзындығы – бірнеше метрден жүздеген метрге дейін.
Барлау оры– қарықпен салыстырғанда көлденең қимасының өлшемдері үлкен қазба. Ұзындығы -100 м, ені-70 м, тереңдігі-20 м асуы мүмкін.
