1. Ортағасырдағы Қазақстандағы түркімәдениеті және оның еуропалық және исламдықмәдениетке әсері
Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері
жүктеу/скачать 140,74 Kb.
|
1. Орта?асырда?ы ?аза?станда?ы т?ркім?дениеті ж?не оны? еуропалы
- Бұл бет үшін навигация:
- Төле Әлібекұлы
| 5. Ұлы қазақ билері. Қазақ даласының шешендері.
Қазақ билері — ерте заманда осы күнгі соттың да, тергеушінің да қызметін атқарған. Билер өздерінің бір ғана сөзімен небір шытырман даулымәселелердің дұрыс шешімін тауып отырған. Қазақ билері әділ және елге сыйлы болуға тиістіболатын. Өз әділдігімен елге танымал болған қазақтың атақты билері: Төле би (1663—1759 жж.) Қазыбек би (1667—1764 жж.) Әйтеке би (1644—1700 жж.) Қазақ халқының бұл билері елді үш жүздің бірлігін сақтауға шақырды.Сонымен қатар үш жүздің бас билері болып табылады. Бұл билер мемлекеттікжәне қоғамдық қызметінің маңыздылығы тұрғысынан, шешендік өнерінің және поэтикалық шеберлігінің күші жағынан халықтың жадындамәңгілік сақталып қалды және тек Қазақстанда ғана емес, сонымен бірге одан тыс жерлерде де танылды.Жеке жеке тоқталып кетсем. Төле Әлібекұлы (1663 – 1756) – қазақтың қоғам қайраткері, шешен, Ұлы жүздің бас биі, Қазыбек, Айтеке бидің қолдауымен үш жүзге төбе би болыпсайланған. Артында "бүтін билікке Төле бижеткен" деген сөз қалған тарихи тұлға. "Жетіжарғыны" жасаушылардың бірі. Төле би өзхалқының шешендік-поэтикалық өнерініңдәстүрлерін жастайынан бойына сіңіріп өскен, зерделі, сауатты адам болған. 15-20 жасынанбилердің бас қосқан жиналысына қатысып, өзініңәділдігі мен шешендік өнері арқасында танылабастайды. Төле би Қаз дауыстыҚазыбек, Әйтеке билермен бірге Тәукені хан етіпкөтеруге, үш жүздің ұлыстарын бір орталыққабағындыруға, сөйтіп, бірегей қазақхандығын нығайтуға, жоңғаршапқыншылығына қарсыбауырлас қазақ, қарақалпақ және өзбек халықтарының жауынгерлік одағын құруға бағытталғаншараларды жүзеге асыруға қатынасты. Тәуке ханТөле биді Ұлы жүздің бас биі еткен. Төлеби Қазыбек бимен және Әйтеке бимен бірлесеотырып, қазақ халқының дәстүрлі әдет-ғұрыпзаңдарының жинағы болып табылатын Жетіжарғының қабылдануынаатсалысты. Ордабасы жиыны кезінде Төле бибасшылық жасап, жоңғар басқыншылығына қарсыбүкілхалықтық тойтарыс беруге ұйытқы болды.Шашырап кеткен қазақтардың басынқосып, Ресей мен Қытай секілді екі алпауытмемлекет арасында оңтайлы саясаттыжүргізген Абылай ханды өкіл бала етіп тәрбиелеп, азамат қатарына қосуда Төле бидің қызметі орасан. жүктеу/скачать 140,74 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|