Объективті идеализм - Идеялардың өздігінен болатындығын, біз адамдар оларды «идеялар әлемінен» ғана ұстап, / немесе ашатындығымызды растай отырып танылады.
- Бұл тәжірибе шындығы тәжірибеленетін объектілер мен бақылаушының ақыл-ойының шындығын біріктіреді және одан асып түседі деп болжайды.
- Идеялар шындықты бастан өткерген және оған ой жүгірту арқылы жететін адамнан тыс өмір сүреді.
Абсолютті идеализм - Бұл жоғарыда аталған объективті идеализмнің бөлімшесі.
- Оны Гегель құрды және адам бақылаған затты шынымен түсіну үшін алдымен ой мен болмыстың сәйкестілігін табуы керек екенін білдіреді.
- Гегель үшін болмысты ажырамас бүтін деп түсіну керек.
Трансценденталды идеализм - Имануил Кант негізін қалаған ол біз өмір сүретін әлемді аударатын және оны біз түсінетін кеңістік-уақыт форматына айналдыратын ақыл екенін дәлелдейді.
- білім екі элемент болған кезде ғана пайда болады: байқауға болатын объект және оны бақылайтын субъект.
- Трансценденталды идеализмде сыртқы объект туралы барлық осы білім субъектіге сәйкес өзгеріп отырады және онсыз ешқандай тіршілік жоқ.
Субъективті идеализм - Сыртқы әлем автономды емес, керісінше тақырыпқа байланысты.
- Бұл философтар үшін шындықта ұсынылғанның бәрі біздің ойымыздан тыс болатын идеялар жиынтығынан басқа ештеңе емес.
- Субъективті идеализм адамды бәрінен жоғары қояды.
8. Философияның құрамдас бөліктерін атап, олардың нені зерттейтіндігін жазып беріңіз. Түркі-қазақ философиясы Кейбіреулер қазақта Аристотель, Декарт, Кант секілді философиялық жүйе құрған ойшылдар болмаған соң, философияның болғаны да күмәнді деп есептейді. Дегенмен, бұл түрдегі идеялармен басыбүтін келісе салуға болмайды. Өйткені философия біреудің біреуге ұқсауына негізделген біртұтас бірдей нәрсе емес. Өркениеттік, этностық, дәуірлік ерекшеліктер ғана емес, тұлғалық ерекшеліктер де философияның әр философта әртүрлі болуын белгілеген. Сосын Академиялық философтарды ғана философ санап, ақынжанды философтарды, еркін ойларды, әртүрлі мәтіндердегі философиялық тұжырымдарды философияға жатқызбау үлкен қателік болар еді. Түркі-қазақ тарихында бұл екі түрлі философияның екеуі де болған.
