1 Тақырып. Философияның пәні, мақсаты және қызметтері. Дәріс мақсаты
жүктеу/скачать 264,5 Kb.
|
1510691601359 дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырыпқа қатысты сұрақтар : 1.Болмыс ұғымы, оның мәні. 2. Адам санасы - бұл философиялық талдаудың негізгі пәні. Тақырыптың қысқаша мазмұны (тезистер);
- Парменид (б.з.б. УІ-Уғғ).
- Левкипп
- Платонның (б.з.б. 427-347)
- Л. Фейербах
- Қоғамдық және жеке сана.
- Қарапайым және теориялық сана.
- Діни және атеистік сана.
| 10 Тақырып. Болмыс философиясы.
Дәріс мақсаты: Болмыс философиясы. Онтология мәселелері. Болмыс ұғымы, оның мәні. Болмыстың философиялық түсініктері. Материя философиялық категория ретінде. Қозғалыс, кеңістік және уақыт - материяның өмір сүру формалары. Адам санасы - бұл философиялық талдаудың негізгі пәні. Сананың құрылымдық деңгейі және түрлері туралы түсніктермен таныстыру. Тақырыпқа қатысты сұрақтар: 1.Болмыс ұғымы, оның мәні. 2. Адам санасы - бұл философиялық талдаудың негізгі пәні. Тақырыптың қысқаша мазмұны (тезистер); Болмысы ұғымы - философияның ең ежелгі әрі маңызды категорияларының бірі. Ол «бар болу», «өмір сүру» проблемасын қамтиды. «Болмыс» түсінігінің арғы түбірінде «болу», «бар болу» деген мағынаның жатқанын байқауға болады. Болмыс - бар болуды, өмір сүруді айқындап белгілейтін реальды дүниенің (шынайы дүниенің) барлық түрлерін қамтитын кең ауқымды философиялық ұғым. Ендеше, болмыс туралы айтқанда болмыссыздық ұғымын қоса алған абзал болар еді. Олар өзара тұтастықта, ажырамас ауыспалы диалектикалық байланыста болады. Болмыс пен болмыссыздықтың арақатынасы салыстырмалы мәнге ие болады. Философия тарихында болмыс ұғымын тұңғыш пайдаланып, оны мәселе ретінде қарастырған көне грек ойшылы Парменид (б.з.б. УІ-Уғғ). Оның пікірінше болмыс дегеніміз –бар болу, өмір сүру, одан басқа ештеңе жоқ, ал жоқ болу – болмыссыздық. Көне грек философы Гераклит- дүниенің мәңгі қозғалыста екендігін айтады. Гераклит дүниені алаулап, лапылдап жанатын, енді бірде өшуге бет алып, бықсып барып қайта тұтанып, жанатын мәңгілік от есебінде қарастырады. Көне грек Левкипп пен оның ілімін жалғастырушы шәкірті Демокрит (б.з.б. 460-370) болса, бүкіл дүниенің, әлемдегі барлық заттардың түпнегізі – ең ұсақ бөлінбейтін бөлшек - атом деп көрсетті. Барлық заттар мен құбылыстар атомдардан құралады. Антикалық дәуірдің ұлы философтардың бірі Платонның (б.з.б. 427-347) ойынша болмыс дегеніміз-мәңгілік өмір сүретін, өзгермейтін сана тектес рухани идеялар дүниесі. Идеялар – заттар мен құбылыстардың түпнегізі, оларды анықтап өмірге келтіруші. Неміс классикалық философиясының аса ірі өкілі Г. Гегель шынайы болмыс – «абсолютті идея» деп тұжырымдады. Ол Платон ілімін жалғастыра отырып, болмыс мәселесіне обьективті идеиализм тұрғысынан келгенімен, болмыс ұғымына диалектикалық сипат беріп, даму процесінде қарастырды. Л. Фейербах болса шынайы болмыс – табиғат, ал табиғаттың ғажап туындысы әрі жетістігі – адам деп есептеді. К. Маркс пен Ф. Энгельс философияға «қоғамдық болмыс» деп аталатын жаңа ұғым енгізді. Қоғамның қызмет атқаруы, өзгерісі мен дамуы обьективті заңдылықтарға бағынады және оның материалдық негізі бар деп тұжырымдады. Болмыстың негізгі түрлері: 1) табиғат болмысы немесе заттар және процестер болмысы, ол өз кезегінде табиғат заттары мен процестері және адамдар жасаған заттар, процестер болмысына бөлінеді; 2) адам болмысы, ол заттар дүниесіндегі адам болмысына және адамның өзіндік болмысына жіктеледі; 3) рухани болмыс; 4) әлеуметтік болмыс, бұл да өз алдына қоғамдағы және тарихи процестегі жекеленген адам болмысына және қоғам болмысына бөлінеді. Материя ұғымы-дүниені адамның санасынан тыс, әрі тәуелсіз обьективті шындық деп қарайтын дүниетанымның түп қазығы, мән-мағынасы болып табылатын ұғым. Ежелгі материалистік ілімдерде дүние, бүкіл әлем үнемі қозғалыста тұрған материя, онда материядан басқа ешнәрсе жоқ сондықтан барлық құбылыстардың жалпыға ортақ субстанциясы материя деп есептеледі. Ежелгі грек философиясында барлық сан алуан заттардың түпкі тегі белгілі бір бастапқы зат деген көзқарас орын алды Жаңа дәуір философиясында /ХУІІ-ХУІІІ/ қоғамдық өндіріс пен жаратылыстану ғылымдарының математика мен механиканың дамуы, қоғамдық еңбек бөлісінің тереңдеуі материяны механикалық заттармен, заттардың мен қасиетерімен теңгеруге жол ашты. Материалистік ой енді материяны заттардың белгілі бір түрімен емес, олардың бәріне тән ортақ қасиетерімен байланыстыруға бейімделеді. М. И. Ньютонның механикасында тұрақты шама болып табылатын масса маңызды рөл атқарады, массаны ол материяның сандық өлшемі деп қарады. Қозғалыс-материяның ажырамас мәнді қасиеті, атрибуты, өмір сүру тәсілі. Ол да материя сияқты жоқтан бар болмайды, жоғалып кетпейді. Қозғалыс дегеніміз – кез келген өзара әсер, өзара байланыс, кез келген өзгеріс. Материя өзін тек қозғалыс арқылы білдіріп, біздің санамызға, түйсік-сезімдерімізге әсер етеді. Қозғалыстың ішкі өзіне қарама-қарсы бір сәті-тыныштық. Тыныштық қозғалыстан бөлекте бірге де емес, ол-бар болғаны қозғалыстың бір сәттік тұрақтылығы. Материя қозғалыстың бір түрінен екіншісіне ауысып отырады. Кеңістік пен уақыт-материяның өмір сүруінің формасы. Кеңістіктің үш өлшемі: ұзындық, ен, биіктік. Уақыттың бір өлшемі болады – қайтымсыздық. Уақыт бір өлшемді. Уақыттың ағымы өткеннен кейін қазіргі арқылы келешекке бағытталған белгілі бір заманның өзіндік бір белгілері басқа заманда қаталанып та отырады. Бірақ негізінде уақыт қайта оралмайды, кері жүрмейді. Сананың түрлері көп. Ол жеке адамның санасы және қоғамдық қарапайым және теориялық, ғылыми және ғылымға қарсы, прогресшіл және кертартпа сана болып бөлінеді. Қоғамдық сана - маңызы, обьективтік дүниені бейнелеуі және атқаратын рөлі жағынан үлкен күш. Қоғамдық сананы екі тұрғыдан: біріншіден, оны бейнелеу ретінде, екіншіден, рухани құбылыстарды жасаушы ретінде қарастыруға болады. Қоғамдық және жеке сана. Жеке сана қоғамдық санадан тар өрсті болады. Ал қоғамдық сананы сақтаушы да, оны іске асыраушы да-жеке адамдар. Жеке сана әр адамның дүниеге келуіне, өсіп жетілуіне, дүние салуына сәйкес өмір сүреді. Қарапайым және теориялық сана. Қоғамдық сана қарапайым және теориялық саналардың диалектикалық бірлігін құрайды. Қоғамдық психология мен идеология. Қоғамдық психология қоғамдық сананың төменгі сатысы болса, идеология оның жоғарға сатысына жатады дедік. Идеология ертедегі гректің «ideo» - пікір-ой және «logos» - ілім деген екі сөзінен құрылған Ғылым тікелей өндіргіш күштерге айналған. Олай болса, ғылым, бір жағынан, рухани құбылыс, екінші жағынан материалдық құбылыс. Мәдениет те рухани және материалдық мәдениет болып екіге бөлінеді. Өйткені қоғамдық сана түрлерінің бір-бірне әсер етуі, бір-біріне ықпал жасауы – заңды құбылыс. Саяси сана. Бұл таптардың, ұлттардың, мемлекеттің түбегейлі мақсаттарын қолдап, уағыздап отыратын қоғамдық ой формасы. Таптардың экономикалық қатынастарын бейнелейтін саясат-сол көзқарастар мен олардың мақсаттарын іске асырудың шешуші күші. Сондықтан саяси көзқарастар әртүрлі болады. Құқылық сана. Бұл сананы жасаушы-үстем тап, оның көзқарастары. Мақсаты-оның экономикалық және саяси мүдделерін жақтап, оны нығайту. Құқықтық сананың негізгі мақсаты- демократияны, заңдылық нормаларын, адамдардың құқығы мен бостандығын қорғау. Моральдық сана. Қоғамдық сана түріне жататын мораль-адамдардың бір-біріне деген қатынасын белгілеп, тарихи өзгеріп отыратын нормалардың, принциптердің, ережелердің белгілі жиынтығы. Негізгі моральдық категориялар: шарапат, кесепат, ар-ождан, міндет, абырой, әділеттілік, адамгершілік, адалдық, әдептілік, өмір мақсаты. Эстетикалық сана. Қоғамдық сананың тағы бір көне формасы - өнер. Ол обьективті ақиқатты бейнелеп көрсетеді. Көркемдік бейне-құбылыстарды нақты сезімталдық түрде ерекше типтік тұрғыдан бейнелейді. Діни және атеистік сана. Дін ақиқатты адам ойында түбегейлі өзгертіп, қиялишылықты түрде бейнелейді. Діндердің ең жоғарғы сатысы - таптық қоғамдарда пайда болып, содан бері келе жатқан монотеистік сенім. Оған жататындар - буддизм, христиан, ислам, иудаизм діндері. Діңді бекерге шығаруды атеизм дейді. Бұл ертедегі гректердің «а» - жоқ, «теа» -құдай, деген сөзінен құралған. Қоғам өмірінің саласы - саяси-құқықтық сала. Ол сонау көне цивилизация дүниеге келген кезде пайда болды. Аристотель адамды «Zoon Politicon» - саяси жануар деп сол кезде - ақ атап кеткен. Сол заманнан бері осы уақытқа дейін адам саяси пенде, өйткені ол - әрқашан белгілі бір таптың, я болмаса ұлттың үлкен топтың өкілі. Әрбір әлеуметтік топ қоғам өміріндегі өз орнын анықтауға тырысып, өз мүдделерін қорғап, осы жолда басқа топтармен қарым-қатынасқа түседі. Саясаттың екінші жағы - әртүрлі мүддесі бар топтың басын біріктіріп, қарым-қатынастарын ретке келтіріп, қоғамның біртұтастығын сақтап қалу болмақ. Саяси жүйе әлеуметтік қатынастарды, қоғамдағы өзара әрекеттестікті, қоғам мен мемлекеттің арасында,ы қатынастарды бейнелейді. Демек, қоғамның саяси жүйесі бір ғана саяси институттармен анықталмайды. Оның ауқымы кеңірек. Саяси жүйеге оның бөлшектерін үйлестіру, олардың атқаратын қатынасттері және қоғам мен оынң арасындағы қатынастары кіреді. Оны саяси қоғам деп атайды яғни саяси міндетті қызметті атқаратын, саяси мекемелерді, басқаратын аппараты, билік орындарын, саяси партиялар мен қозғалыстарды және табғы басқаны құратын адамдардың қоғамдық жіктері мен топтардың жиынтығы. Саяси жүйе – мемлекет пен қоғамның арасындағы әлеуметтік саяси өзара әрекеттестіктің тетігі, беріліс, дәнекерші құрылғысы. жүктеу/скачать 264,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|