1. Тіс-техникалық зертханасында пайдаланатын құрал-саймандар. Тіс-техникалық зертханадағы қауіпсіздік техникасы


Төменгі жақ сүйегінің трансверсалды бағыттағы қимыл-қозғалысы



жүктеу/скачать 349,16 Kb.
бет4/40
Дата08.02.2022
өлшемі349,16 Kb.
#117287
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   40
Байланысты:
СЕССИЯ ООС

Төменгі жақ сүйегінің трансверсалды бағыттағы қимыл-қозғалысы. Төменгі жақ сүйегінің бүйір қимылдары латералды қанатты бұлшық еттердің бір жақты жиырылуы нәтижесінде пайда болады. Мысалы, жақ сүйегі оңға қозғалғанда – сол латералды қанатты бұлшық ет, ал солға ығысқанда оң латералды қанатты бұлшық ет қысқарады. Бүйір жаққа қозғалғанда бір жағындағы буын басы өзінің вертикалды осін айналады, ал қарсы жақтағы буын басы дискімен бірге буын дөңесінің бетімен сырғып жылжиды.Төменгі жақ сүйегінің бүйір жылжуында жиырылған бұлшық ет жағындағы буын басы төмен, алға және аздап сыртқа қарай ығысып буын жолының сагитталды сызығымен бұрыш жасайды. Бұл бұрыш алғаш рет Беннетпен сипатталған, осыған байланысты оның атымен аталған. Оны басқаша бүйір буын жолдарының бұрышы деп атайды. Төменгі орталық тістердің кесу қырларының мезиалды бұрыштарының түйісу нүктесі мен екі буын бастарының арасын қосатын үшбұрыш Бонвил үшбұрышы деп аталады.
Трансверсалды қозғалыс антогонист тістердің окклюзиялық байланысының өзгерістермен сипатталады. Төменгі жақ сүйегінің оңға және солға ығысуына байланысты, тістер доғал бұрыш түріндегі қиылысатын қисықтар сызады, тic буын басынан неғұрлым алшақ жатса, соғұрылым бұрыш доғал болады. Орталық күрек тістерінің бүйір ығысуында ең үлкен доғал бұрыш түзеледі.
Астыңғы жақ сүйегінің бүйір қозғалысы кезінде екі тарапты айыру керек: жұмысшы және баланстық деп. Жұмысшы тарапта антогонист тістер бір-бірлеріне өзара аттас төмпешіктермен сәйкес келеді, ал баланстық тарапта аттас емес төмпешіктер түйіседі.
5.Физиологиялық тістем, оның түрлері және белгілері. КОПЕЙКИН 44 БЕТ, РАСУЛОВ 55 БЕТ
Физиологиялық тістем - шайнау, сөйлеу қызметін толық қамтамасыз ететін және эстетикалық жағынан адамның бет әлпетін пішінін бұзбайтын тістем.
Жақ сүйектерінің дамуының жеке ерекшеліктеріне, тістердің орналасуына байланысты тістемнің физиологиялық бес түрі бар: ортогнатикалық, прогнатикалық, прогениялық, тік және бипрогнатикалық.
Тістемнің әр түрі үшін тек осы түрге тән тістер мен тіс қатарының арақатынасының негізгі, жалпы және ерекше белгілері анықталады. Жалпы белгілерге мыналар жатады: жоғарғы жақтың орталық азу тістерінің кесу жиектері жоғарғы еріннің қызыл шекарасының төменгі жиегі деңгейінде немесе оның астынан 1-2 мм шығып тұрады; беттің орталық сызығы жоғарғы және төменгі жақтың орталық азу тістерінің арасынан өтіп, жақтар мен тістерді екі тең, симметриялы екі жартыға бөледі; әр тістің екі антагонисті болады; жоғарғы жақ тістері аттас тістермен жанасады және төменгі жақ тістерінің артында, ал төменгі жақ тістері жоғарғы жақтың алдыңғы аттас тістерімен жанасады. Мысалы, жоғарғы жақтың азуы азу тісімен және төменгі жақтың бірінші премолярымен байланысады. Ерекшелігі - төменгі жақтың орталық азу тістері және жоғарғы жақтың үшінші азу тістері, олардың аттас бір ғана антагонисті бар. Сондай-ақ, әр түрлі тістем түрлерінің нақты белгілері бар.

  • Ортогнатикалық тістем басқа тістемдерге қарағанда жиі кездеседі. Ортогнатикалық тістемге тән қасиет-төменгі алдыңғы тістердің жоғарғы алдыңғы тістермен қабаттасуы. Қабаттасу тіс сауытының ұзындығының орта есеппен 1/3 құрайды. Төменгі алдыңғы тістердің кесу қырлары жоғарғы тістердің тіс төмпешіктерімен жанасады, сонымен бірге кесу-төмпешік байланысын құрайды. Жоғарғы жақтың әр тісі төменгі жақтың аттас және артқы жақ тістерімен байланысады, ал төменгі жақтың әр тісі жоғарғы жақтың аттас және артқы жақ тістерімен байланысады. Ерекшелігі- бұл төменгі жақтың орталық азу тістері және жоғарғы жақтың үшінші азу тістері, олар тек қарама-қарсы жақтың аттас тістерімен байланысады.

  • Тік тістем кезінде жоғарғы және төменгі жақтардың алдыңғы тістері жақ сүйегіне қатысты тігінен орналасқан кесу қырлары бір-бірімен байланысады. Молярлар мен премолярлардың қатынасы ортогнатикалық тістеммен бірдей болып қалады. Жалғыз айырмашылық, тік тістем кезінде, шайнау тістерінің төмпешіктерінің биіктігі ортогнатияға қарағанда біршама аз болады.

  • Физиологиялық прогенияға тән-жоғарғы алдыңғы тістердің төменгі аттас тістердің қабаттасуы. Бұл жағдайда төменгі тістердің тілдік беттері жоғарғы алдыңғы тістердің вестибулярлы беттерімен жанасады. Жоғарғы және төменгі жақ алдыңғы тістері альвеолярлы өсіндісімен жақ денесінен сәл алдыға қарай орналасқан.

  • Бипрогнатикалық тістем алдыңғы тістердің кейбір вестибулярлық бейімділігімен сипатталатын альвеолярлы өсіндімен жақ сүйегі денесінде орналасқан. Төменгі жақтың алдыңғы тістерінің жоғарғы жақ тістерімен қабаттасуы ортогнатикалық тістеммен бірдей.

6. Патологиялық тістем, оның түрлері және белгілері.
Патологиялық тістемдерде тіс қатарларының байланысуы, сондай ақ шайнау,сөйлеу қызметтері бұзылуымен қатар, науқастың сыртқы бет пішіні де өзгереді. Оларға прогнатия, прогения, терең тістем, ашық тістем, қайшы немесе қисық тістем жатады.
Прогнатия. Прогнатия жоғарғы жақтың шығыңқы орналасуымен сипатталады. Төменгі жақтың дистальды ығысуы немесе жоғарғы жақтың алға қарай созылуы алдыңғы және бүйір тістердің жабылуын бұзады. Прогнатияда жоғарғы тістер алға қарай итеріліп, олардың және төменгі тістердің арасында алшақтық болады. Көбінесе төменгі тістер шырышты қабыққа тиіп, жақ сүйектерін жабу кезінде зақымдайды. Молярлардың қатынасы келесідей: жоғарғы бірінші молярдың алдыңғы ұрттық төмпешігі төменгі жақтың бірінші молярының алдыңғы ұрттық төмпешігіне түседі. Айқын прогнатия жоғарғы тістер алға қарай қатты шығып, жоғарғы ерінді шығарады, оның астынан тістердің кесу жиектері көрінеді. Төменгі ерін жоғарғы тістердің астына түседі. Мұның бәрі науқастың сыртқы түрін бұзады және сонымен бірге сөйлеу мен шайнауды бұзады.
Прогения. Прогениялық тістем кезінде төменгі жақтың алға шығуы байқалады, нәтижесінде төменгі алдыңғы тістер жоғарғы тістерін жабады. Тістемде фронтальды тістердің тағамды кесуі қиын болады және бүйір тістерге ауысады. Бұл жағдайда бірінші жоғарғы молярлардың төмпешіктері екінші төменгі молярлардың төмепешіктерімен байланысады. Төменгі жақтың тіс доғасы көбінесе жоғарғы жақтан кеңірек болады, нәтижесінде төменгі шайнау тістерінің ұрттық төмпешіктері жоғарғы жақтың шайнау тістерінің сыртында орналасады. Прогения кезінде науқастың сыртқы түрі күрт өзгереді, сөйлеу және шайнау бұзылады.
Терең тістем.Терең тістемде төменгі күрек тістердің кесу қырлары жоғарғы иістердің төмпешіктерімен түйіспейтіндіктен терең жабылып тұрады.Төменгі күрек тістердің кесу қырлары жөғарғы тістердің мойны бөлігімен жанасуы мүмкін.Кейде мұндай байланыстың болмауы да мүмкін , бұл жағдайда тістер қызыл иекке тиіп , оны жарақаттайды.Терең тістеммен қатар , терең жабылу құбылысы болады.Терең жабылуда жоғарғы күрек тістер төменгі күрек тістердің биіктіктерін вертикал бойынша 1/3 бөлігінен артық жауып тұрады,бірақ кесу ұырлары таңдай төмпешіктерімен түйісуде саұтайды.Терең тістемде бұл түйісу болмайды.Терең жаьылу ортогнатиялық тістемнің анатомиялық варианты болып табылады,ал терең тістем ауытқушылыққа жатады.
Ашық тістем. Тістеудің бұл түрінде алдыңғы тістердің түйісуі болмайды, кейде тек молярлар байланысқа түседі. Терең функционалдық бұзылулар болады. Науқас тағамды молярмен тістеп, шайнайды. Молярлық шайнау аймағы азаяды. Тағамды шайнау қиынға соғады. Науқастың сөзі, сондай-ақ оның сыртқы түрі бұзылады.
Қайшы немесе қисық тістем. Қайшы тістем бір жақты немесе екі жақты болуы мүмкін. Қайшы тістем кезінде төменгі азу тістер ұрт төмпешіктерімен өздерінің аттас жоғарғы азу тістердің ұрт төмпешіктерін сыртқа жағынан жауып жатады. Алдыңғы тістер қалыпты жағдайда болады. Мұндай тістем жоғарғы тіс қатарының қысқаруы негізінде пайда болады.

7.Қос қабатты қалып алу әдісі. (5-1) Коновалов - 112 бет
Пластмассадан, фарфордан жасалған сауыттармен, құйылған көпіртәрізді протездермен, металл-керамикалық протездермен дайындау кезінде, оларды сапалы өндіру үшін дайындалған тістің культі, ойықтың айқын контурының және қызылиектік бөлігінің (формасы, тісқызылиектік қалтасының білігі мен тереңдігі).
Жаңа қалыптық материалдарын дайындаудың арқасында осы мақсаттар үшін қос қабатты деп аталатын қалыптар қолданылады.
Бірінші қалып алдын-ала, екінші қорытынды немесе нақты деп аталады. Алдын ала қалып алу үшін тығыз қалып материалдары қолданылады (гипс, акродент, термопластикалық материалдар және т.б.). Бұл қалып екінші нақтыланған қалып алу үшін негіз болады.
Екі қабатты қалыа алудың қарапайым және қол жетімді әдісі келесідей: стандартты металл қасықпен гипстің қалыптық тістерді дайындағанға дейін шығарылады.Ол үшін гипсті қалып алатын қасыққа жағып, үстіне бинт немесе дәке жолағымен жауып, ауыз қуысына енгізеді. Гипс қатып қалғаннан кейін, гипс ауыз қуысынан шығарылады, бинт алынып тасталады. Содан кейін тістер дайындалады. Содан кейін түзеткіш (нақтылайтын) массаны сиэласт, экзафлекс және т.б. илейді және оны өңделген тістердің орнына құю үшін қолданады, ал гипс қалып ауыз қуысына енгізіледі, оны тіс қатарына мықтап басады.Масса қатайғаннан кейін гипс ауыз қуысынан алынады.
Химиялық біртекті материалдардан (сиэласт, экзафлекс және т.б.) қос қабатты қалып алу әдісі неғұрлым тиімді және дәл болып табылады. Мысалы, "Сиэласт-05" қалыптық материалы- бұл екі пастадан тұратын суық қатаюмен толтырылған силикон композициясы: негізгі және түзеткіш және катализатор сұйықтығы.
Алдын ала қалыпты алу үшін паста өлшегішін алып, 1 паста өлшегішіне 5-7 тамшы сұйықтық негізінде сұйық катализатор қосамыз. Қоспаны 30-60 секунд араластырылады. Дайындалған масса перфорацияланған қасыққа немесе қасыққа салынады,оның шеттері пластермен жабыстырылып, ауыз қуысына енгізіледі. 5-6 минуттан кейін масса серпімділікке ие болады және икемділікті жоғалтады, бұл оның дайындығының және ауыз қуысынан шығарылуының белгісі. Содан кейін түтіктен түзету пастасының қажетті мөлшері шыны пластинкаға сығылады, оның астына өлшеуіш сызғыш қойылып, сұйық катализатор қосылады: пастаның 1 бөлігі үшін-1 тамшы катализатор. Қоспа 30-60 секунд араластырылады. Алынған масса алдын-ала қалып бетіне жұқа қабатпен үлестіреді және ауыз қуысына 5-6 минутқа енгізіледі.
Қос қабатты қалып алу үшін шетелдік қалыптық массаларының көпшілігі қолдануға ыңғайлы, өйткені негізгі және түзеткіш қалып алу үшін материал паста түрінде ұсынылған, бұл қалып алуды айтарлықтай жеңілдетеді. Негізгі бөлігі герметикалық жабық банкаларда, ал түтіктердегі түзеткіш паста бар (паста в тубах ).
Қос қабатты қалып алу үшін, мысалы, экзафлекстен қоса берілген өлшегіштермен негіз-мастиканы (сары түсті) және катализатор-мастиканы (көк түсті) тең мөлшерде өлшейді және 30 сек ішінде оларды біртекті бояу алынғанша араластырады. Содан кейін ол қасыққа салынып, оны саусақтарыңызбен біркелкі үлестіріп, ауыз қуысына шамамен 3 минутта енгізіледі. Қатайғаннан кейін түзетуші пасталарды арнайы өлшегіш пергамент қағазға тең мөлшерде араластырады да, алдын ала қалыпты тіс қатарыеың орнына жағады да, ауыз қуысына енгізеді. Қатайғаннан кейін дайын қос қабатты қалып алынады.

8. Біріктірілген ажыратылатын мүсіндерді құю.
Мұндай мүсіндер қатты гипстен, амальгамадан, цементтен, оңай балқитын металдан, пластиктен және қарапайым стоматологиялық гипстен тұрады. Мұндай модельдерге қажеттілік тістің жеке бөліктерінің беріктігі мен дәлдігін талап ететін протездер өндірісінде туындайды. Оңай балқитын қорытпаны қолдана отырып, аралас мүсін алу үшін келесі әрекеттер орындалады.
Гипс құймасында оңай балқитын қорытпамен толтырылған учаскелер биіктігі 5-6 мм малдин білігімен қапталған модельдің металл бөлігін гипс негізімен берік байланыстыру үшін сым ілмектері жасалады, олар бір ұшымен балқытылған қорытпаға, екіншісі модельдің гипс негізіне батырылады. Қорытпа газ қыздырғышының жалынының үстіне арнайы қасықпен ериді және оқшауланған қалыпталған бөлшектерді толтырады. Молдин-бұл ақ саз, глицерин және тальк қоспасы.
Модельдің металл бөлігін құйғаннан кейін қалыптау алынып тасталады, құю суық суға малынады, содан кейін модельдің екінші жартысы кәдімгі сылақтан құйылады. Қолдау тістері амальгамадан немесе галлоденттен жасалады және тірек тістеріне біріктірілген үлгіні алу үшін термопластикалық жаппай сақинаны қолдана отырып, алдымен сақинаға құю толтырылады, содан кейін модель толығымен құйылады. Бұл жағдайда сақиналы құю жалпы гипстен босатылып, амальгаманың кішкене бөліктерімен толтырылады, ал сақиналы құюдың ортасында кесілген конус немесе пирамида түрінде тістің негізін қалыптастыру үшін "стиль" орнатылады, оның бір бөлігі тістің тәж бөлігін, ал екінші бөлігі тамыр бөлігін құрайды. Сақинаның ішкі бөлігін амальгамамен толтырғаннан кейін және тістің тамыр бөлігі пайда болғаннан кейін сақина қайтадан жалпы гипс құюға салынып, суға малынғаннан кейін модельдің қалған бөлігі құйылады. Оның түбінде металл ойық пайда болғаннан кейін, тіс модельден "стилеттің"соңына дейін оңай алынып тасталады.
Тұтас құйылған металл немесе металкерамикалық көпіртәріздес протезді дайындау процесінде тірек тістерімен бірге модельден балауыз репродукциясын алу қажеттілігі туындайды. Бұл тірек тістері мен олардың "стилеттерінің"қатаң параллель жағдайында мүмкін. Алынбалы тірек тістерімен біріктірілген фигураны алу әдісі келесідей. "Түйреуіштер" тірек тістерінің тесіктеріне орнатылады, олардың жоғарғы ұштарына көшірме параллелометрінің шыбықтары бекітіледі. Соңғысы қатаң параллель болуы керек. Электрлік вибратордың үстеліне фигурасы бар параллелометр орнатылады және тірек тістерінің іздері "стилеттердің"гофрленген бөлігінен 1-2 мм жоғары берік сылақпен толтырылады. Тіс қатарының ақау аймағында және тіс тесіктеріне қарсы (тірек тістерін қоспағанда) алдын ала дайындалған сым ілмектер немесе сақиналар модельдің гипс қабаттарын механикалық желімдеу үшін бекітілмеген гипске енгізіледі. 2-3 сағаттан кейін параллелометр шыбықтары стильдерден кетеді; соңғысының шығыңқы ұштарында балауыз шарлары күшейтіліп, модельдің қалған бөлігі гипс бетін майлы желемен майлап, қарапайым сылақпен құйылады.
Екінші гипс қабаты қатайғаннан кейін модельдің негізі қалыптасады, балауыз шарлары алынып тасталады және жұқа файлдардың көмегімен тірек тістердің гипс штамптары жоғары берік гипс қабатының қалыңдығына дәнекерленген.
Стилетті басу арқылы ол мүсіннен тістің гипс мөрін алып тастайды және көпір протезін жасай бастайды. Мүсіннің тірек тістері мен қатты бетін тез қатайтатын пластиктен алуға болады, сонымен қатар құйманың бетін жұқа мыс қабатымен гальваникалық түрде жабады, содан кейін оны мүсіннің бетіне өткізеді (термопластикалық массалар электр тогын өткізе алады). Алгинат массаларынан алынған құймаларға электр өткізгіштік қасиеттерін беру үшін электролитке фенол қышқылы ылғалдандырғыш ретінде қосылады, ал мүсіннің беті өткізгіш материал қабатымен жабылған. Беті мыспен қапталған мүсіндер жартылай корпустар, төсемдер және алынбалы протездер жасау үшін қолданылады.


9. Тістем, оның анықтамасы және түрлері. Окклюзия,оның анықтамасы және түрлері.
Орталық окклюзияда тістердің түйісуін тістем деп атайды.
Барлық тістемдер 3 үлкен топқа бөлінеді: Физиологиялық, патологиялық және аномалиялық.
1.Физиологиялық тістемге- шайнау , сөйлеу қызметін толық қамтамасыз ететін және эстетикалық жағынан алғанда адамның бет әлпетінің пішінін бұзбайтын , өзгертпейтiн тiстем жатады. 
2. Патологиялық тістемдер-ортогнатиялық және тік тістемдеріндегі тістердің өзара байланысы морфологиялық жағынан ғана емес , сондай - ақ функциялық , яғни қызметтік қалыптылығымен сипатталады. Патологиялық тістемдерде тіс қатарларының байланысуы, сондай - ақ шайнау , сөйлеу қызметтері бұзылуымен қатар , науқастың сыртқы бет пішіні де өзгереді.
3.Аномалиялыққа: Үстінгі, астынғы және екі жақтың шамадан тым дамуы және төменгі жақтың дамымауы, жоғарғы жақтын дамымауы.

Физиологиялық тiстем түрілері: 


1)Ортогнатиялық:
Ортогнатиялық тістем ең көп тараған тістем. Тістем түрін зерттеуді үш бағытта: вертикалды , сагиталды , трансверзалды қарастыру керек. Ортогнатиялық тістемнің белгілері барлық тістерге қатысты болса , ал басқа тістемнің түрлері тек алдыңғы немесе шайнау тістеріне қатысты болуымен сипатталады. 
2)Тік тістем:
Тік тістемнің ортогнатиялық тістемнен айырмашылығы , тік тістемде жоғарғы күрек тістердің кесу қырлары төменгі күрек тістердің кесу қырларымен тікелей түйіседі. Бүйір тістердің түйісулері ортогнатиялық тістемге ұқсайды , тек олардың төмпешіктері аласа болып келеді.
3)Бипрогнатия:
Бұл тiстем түрлеріне ортогнатиялық тістемнің барлық белгілері тән.
Ал айырмашылығы: бипрогнатияда екі жақ сүйегінің альвеолярлық өсінділері және алдыңғы тістері алға еңкіш орналасқан.
4)Опистогнатикалық тістем:
Бұл тiстем түрлеріне ортогнатиялық тістемнің барлық белгілері тән.
Айырмашылығы: опистогнатияда альвеолярлық өсінділер мен күрек тістер керісінше орналасқан.
Патологиялық тiстем түрлері: 
1)Прогнатиялық тістем:
Прогнатия жоғарғы жақ сүйегінің алға тұруымен сипатталады. Төменгі жақ сүйегінің дисталды ығысуы немесе жоғарғы жақ сүйегінің алға шығып ығысуы салдарынан алдыңғы және бүйір тістердің де қалыпты тістесуі бұзылады. Прогнатияда жоғарғы күрек тістер алға қарай шығып , осы тұста антогонист тістер арасында саңылау пайда болады. 
Прогнатиялық тістемде жоғарғы бірінші молярдың алдыңғы ұрт төмпешігі төменгі өзі аттас бірінші молярдың төмпешігіне түйіседі , кейде екінші премоляр мен бірінші молярдың алдыңғы ұрт төмпешігі мен арасындағы сайға түседі.
2)Прогениялық тістем:
Бұл тiстем түрінде төменгі жақ сүйегінің алға жоғарғы жақ сүйегіне салыстырғанда ілгері орналасуы орын алады , соның салдарынан төменгі алдыңғы тістер жоғарғы өзі аттас тістерді жауып тұрады. Егер төменгі жақ сүйегі алға аздап жылжыған болса , онда алдыңғы тістердің арасындағы байланыс сақталынады . Жақ сүйектерінің мұндай байланысында тамақ алдыңғы тістермен тістеледі.
Егер төменгі жақ сүйегінің алда орналасуы анағұрлым көп болса , жоғарғы және төменгі алдыңғы тістердің арасында саңылау қалып , күрек тістермен тамақ кесу мүмкін болмай қалады да , тамақ бүйір, азу тістермен кесіледі. Прогенияда науқастың сыртқы бет пішіні күрт өзгеріп , сөйлеу және шайнау қызметтері де бұзылады.
3)Терең тістем:
Терең тістемде төменгі күрек тістердің кесу қырлары жоғарғы иістердің төмпешіктерімен түйіспейтіндіктен терең жабылып тұрады . Төменгі күрек тістердің кесу қырлары жоғарғы тістердің мойны бөлігімен жанасуы мүмкін . Кейде мұндай байланыстың болмауы да мүмкін , бұл жағдайда тістер қызыл иекке тиіп , оны жарақаттайды.
4)Ашық тістем:
Тістемнің бұл түрінде алдыңғы тістер , кейде кіші азу тістерде тістеспейді, бұл кезде тек қана үлкен азу тістер түйіседі. Қызметтік бұзылулар байқалады. Алдыңғы тістердің арасындағы түйіспеушіліктің болмауы азу тістерімен тамақты тістеуге мәжбүр етеді. Пайдалы шайнау ауданының, яғни окклюзиялық аймақ қысқаруы тамақтың шайналуын да қиындатады. 
5)Қисық немесе айқас тістем:
Айқас тiстем кезінде төменгі азу тістер ұрт төмпешіктерімен өздерінің аттас жоғарғы азу тістерінің ұрт төмпешіктерін сыртқа жағынан жауып жатады. Алдыңғы тістер қалыпты жағдайда тістеседі . Мұндай тiстем жоғарғы тіс қатарының қысқаруы негізінде пайда болады. Айқас тiстем бір жақты немесе екі жақты болуы мүмкін.

Окклюзия және оның түрлері:


Окклюзия бұл көп немесе аз уақыт ішінде тістердің жалпы немесе жеке топтарының қабысуы(смыкание). Осылайша, окклюзия артикуляцияның ерекше түрінің бірі ретінде қарастырылады. Окклюзияның төрт негізгі түрі бар: 
1)Орталық
2)Алдыңғы
3)Бүйірлік (оң және сол).
Орталық окклюзия тістердің байланыс нүктелерінің максималды санымен қабысуымен сипатталады. 
1.Орталық окклюзияның белгілері: беттің ортаңғы сызығы орталық күрек тістердің арасында өтетін сызықпен сәйкес келеді. Ал буын басы буын төмпешігінің беткейінің негізінде орналасады.
Бұл жағдайда екі жағынан шайнау және самай бұлшықеттердің бір мезгілде және біркелкі жиырылуы байқалады.
2.Алдыңғы окклюзия кезінде төменгі жақтың жылжуы байқалады. 
Бұған бүйірлік сынатәрізді бұлшықеттердің екі жақты жиырылуы арқылы қол жеткізіледі.
Алдыңғы окклюзияның белгілері: беттің ортаңғы сызығы күрек тістер арасында өтетін ортаңғы сызыққа сәйкес келеді. Ал буын басы жылжыған болып келеді және буын төмпешіктерінің басында орналасқан.
3.Бүйірлік окклюзия төменгі жақтың оңға (оң жақ окклюзия) немесе солға (сол жақ окклюзия) жылжуымен пайда болады. 
Бүйірлік окклюзияның белгілері: төменгі жақтың оң жаққа жылжығанда буын басы буын төмпешігінің негізінде айнала орналасады.
Сол жақта буын басы буын төмпешігінің басында орналасып, ал оң жақ бүйірлік окклюзия қарама-қарсы (сол жақ) жақтың бүйірлік сынатәрізді бұлшықетінің жиырылуымен және керісінше, сол жақ бүйірлік окклюзиямен-оң жақтың сол жақ бұлшықетінің жиырылуымен бірге жүреді.


10.Окклюдатор, олардың сипаттамасы және қолданылуы. Модельдерді окклюдаторға және артикуляторға бекіту.
Протездердегі тіс қатарларын қалпына келтіру үшін төменгі жақтың қозғалысын еліктейтін арнайы құрылғылар жасалды. Бұл құрылғылар төменгі жақтың қозғалысын тік жазықтықта шығаратын окклюдаторларға, яғни ауызды ашып, жапқан кезде және артикуляциялық және окклюзиялық қозғалыстардың барлық түрлерін шығаратын артикуляторларға бөлінеді. Өз кезегінде артикуляторлар ортанатомиялық болып бөлінеді, олардың түйіндері буындар құрылымының ортанатомиялық нормаларына сәйкес келеді, және жеке буындық және күрек тіс жолдарын орнатуға мүмкіндік беретін әмбебап болып бөлінеді.
Окклюдаторлар бір-бірімен біріктірілген екі жақтаудан тұрады, олардың біреуі көлденең, көлденең қосқыш бар. Қосқыштың ортасында тежеуіш құрылғысы бар тік винт орнатылған. Төменгі жақтау майысқан және төменгі жаққа еліктейді. Жақтаудың көтерілген доғаларының арасының ортасында жоғарғы жақтаудың винтітақалғаналаң бар. Винтті бұру жақтаулар арасындағы қашықтықты өзгертуге мүмкіндік береді, ал тежеуішвинт осы қашықтықты бекітеді.
Соңғы жылдары бүйірлік қозғалыстарды қамтамасыз ететін окклюдаторлар шығарыла бастады. Олар топсалы құрылғымен біріктірілген екі қысқартылған пирамидадан тұрады. Пирамидалар параллель орнатылған әртүрлі мөлшердегі алмастырылатын жоғарғы және төменгі жақтауларды алып жүреді.
Ортанатомиялық артикулятор тіс қатарларын жобалауға арналған, бірақ көбінесе тіссіз жақтарға протездер жасауда қолданылады. Артикулятор төменгі жақтың алға, оңға, солға және астыға қозғалуына мүмкіндік береді. Артикуляциямен жұмыс істеудің ыңғайлылығы үшін төменгі жақтау қолға бекітіліп, барлық қозғалыстар жоғарғы жақтаудың қозғалуына байланысты жүзеге асырылады. Мысалы, жоғарғы жақтауды жылжытып, төменгі жақтың алға жылжуын еліктейді.
Артикулятор серпімді серіппелермен біріктірілген екі жылжымалы жақтаудан тұрады —жоғарғы және төменгі. Әр жақтауда үш тармақ бар. Жоғарғы жақтаудағы 2 тармақта төңкерілген буын бастарын еліктейтін шығыңқы жерлері бар,олар төменгі жақтаудың алаңдарына тақалады, және солай буындасу құрайды. Төменгі жақтаудың алаңдарында екі жақты ойық бар, бұл алдыңғы буын жолымен 33° және бүйірлік буын жолымен 17°жылжуды жеңілдетеді. Төменгі жақтаудың алдыңғы шығыңқы жерінде көлбеу жазықтығы бар алынбалы күрек тіс алаңы бар, ол штифті жоғарғы жақтауға тірелгенше қозғалтады, демек, бүкіл жақтауды алдыңғы күрек тіс жолымен 40°құрайды. Алдыңғы тік штифті қолдана отырып, интеральвеолярлы биіктік бекітіледі, штифтегі көлденең нүктенің көмегімен ортаңғы сызық пен күрек тіс нүктесінің орналасуы, яғни төменгі жақтың орталық күрек тістердің медиальды бұрыштары арасындағы нүктелер анықталады.

11. Окклюдаторға, немесе артикуляторға мүсіңдерді ғанышпен бекіту әдістері. Копейкин
Орталық окклюзияны анықтағаннан кейін бекітілген модельдер окклюдаторға немесе артикуляторға ғанышпен бекітілуі керек. Ол үшін окклюдаторға балауыз негіздері мен окклюзиялық біліктері бар модельдер енгізіліп, окклюдатордың биіктік штифті төменгі жақтаудың платформасына тірелетініне және модельдер мен окклюдатор доғалары арасында гипске орын болатынына қарау керек. Егер бос орын болмаса, модельдердің негізінен артық гипсті кесіп тастайды; соңғысын гипспен жақсы байланыстыру үшін ылғалдандыру керек. Содан кейін гипсті аралатырады, аз мөлшерде үстелдің тегіс бетіне жағады және окклюдатордың төменгі жағын батырады. Аз мөлшерде тағы гипс жағылады және оған бекітілген модельдер ортаға орналастырылады. Төменгі модельдің негізін шпатламен гипспен жауып, оны жан-жағынан тегістейді. Осыдан кейін, жоғарғы жақтың моделіне гипс қабаты жағылады, окклюдатордың жоғарғы жағы түсіріліп, гипс тегістеледі, ол сыртқы доғасын және модель негізін толығымен жабады. Сонымен қатар модельдердің қозғалмауын қадағалау керек. Гипс қатайғаннан кейін модельдерді біріктіретін ағаш таяқшалар алынып тасталады.Гипс тістерін сындырмас үшін окклюдаторды ашып, окклюзиялық біліктермен балауыз негіздерін модельдерден алып тастайды.
Барлық окклюдаторларда ортақ кемшілік бар: олар төменгі жақтың тік қимылдарын ғана көрсетеді. Фарфордан жасалған тістерді қолданған кезде жасанды тістердің сагитальды және көлденең қозғалыстар кезінде орнатылуын тексеру қажет, бұл тек артикуляторда мүмкін. Сондықтан алынбалы протездегі жетіспейтін тістерді фарфордан жасалған жасанды тістермен ауыстыру кезінде орталық окклюзияны анықтағаннан кейін модельдерді артикуляторға гипспен салу керек.

12.Алынбайтын және алмалы тіс протездерінің түрлері, жіктелуі. Расулов+ копейкин кишкене
Объективті зерттеулерден, клиникалық талдау мен диагностикадан кейін протездің түрін туралы соңғы шешім қабылданады. Бір немесе басқа протезді таңдау аурудың сипатымен ғана емес, сонымен қатар патологиялық процестің даму сатысымен де анықталады. Мысалы, тістің қатты тіндері кариеспен зақымдалса, ақауды пломбамен емдеу жеткілікті. Эмаль мен дентин зақымдалған жағдайда салма әлдеқайда тиімді. Яғни, ортопедиялық терапия құралдары патологиялық процесті ескере отырып таңдалады және ортопедиялық емдеудің сәтті болуының негізгі шарттарының бірі болып табылады.
Фиксация түрі бойынша протездер алмалы және алынбайтын болып бөлінеді. Алынбайтын протездер деп табиғи тістерге немесе олардың түбірлеріне цементтелген протездерді айтамыз, оларды ауыз қуысынан тек дәрігер ғана ал алады. Протездердің алынбайтын құрылымдарына салмалар, жартылай сауыттар, штифтік тістер, толық металл, фарфор, пластмасса, металл-керамикалық сауыттар, әр түрлі конструкциядағы көпір тәрізді протездер жатады. Алынбайтын протездерге мыналар жатады: жалғыз сауыттар - металл (штампталған және құйылған), керамика, пластмасса, металл керамикалық, металл-акрил және аралас; көпір тәрізді протездер – дәнекерленген паяные, толық құйылған, металл, керамика, пластик, металл керамикалық, металл-акрил. Соңғы жылдары алынбайтын протездің жаңа түрі - адгезивті көпір тәрізді протездер жасалуда. 40-60% қатты тіс тіндерін егеп тазалауды қажет ететін дәстүрлі металл-керамикалық протездермен салыстырғанда, адгезивті көпіртәрізді протездер үшін эмальдың тек 10% тегістеу сошлифовывать керек. Адгезивті көпіртәрізді протез - бұл тірек элементтері тістерге адгезивті композиттермен бекітілген тірек ұстағыш кламмерлердің өзгертілген түрі болып табылатын көпіртәрізді протез. Функцияны орындау процесінде протездердің алынбайтын құрылымдары шайнау жүктемесін қабылдайды, кейін оны тіреу тістерге береді. Осының арқасында олар физиологиялық тұрғыдан ерекшеленеді және оларға алмалы протездерге қарағанда бейімделу тез жүреді.
Тістердің айтарлықтай жоғалуы кезінде, қалған табиғи тістерді периодонттың шамадан тыс жүктелуіне байланысты бекітілген протездерге тірек ретінде қолдана алмайтын кезде, алмалы протездік конструкциялар қолданылады. Жартылай алынбалы протездің негізгі элементтері негіз немесе базис (пластмасса немесе металл), тірек элементтері және жасанды тістер болып табылады. Толық алынбалы протездер тек негізден, яғни базистан және жасанды тістерден тұрады. Жартылай алынбалы протездердің түрлілігі – бюгельді протездер, мұнда базис рөлі ішінара протезді бекітуге арналған әр түрлі тармақтары бар және күрделі элементтері бар доғамен орындалады. Тіс қатарындағы ішінара ақаулар үшін қолданылатын алмалы пластиналық және бюгельді протездері шайнау қысымын ішінара немесе толығымен альвеолярлы өсіндінің шырышты қабығына және сүйек тініне береді. Сондықтан протездердің бұл түрлеріне бейімделу уақыты алынбайтын протездерге қарағанда ұзағырақ.
Кез-келген протезді жасау белгілі бір клиникалық және зертханалық кезеңдерді орындаудан тұрады. Клиникалық кезеңдерді дәрігер жүргізеді және пациентті алғашқы тексеруді, клиникалық тексеруді талдауды, диагнозды белгілеуді, протездің құрылымын және оны жасаудың клиникалық кезеңдерін таңдауды қамтиды. Зертханалық қадамдарды зертханада тіс технигі орындайды және жасалынатын протез түріне байланысты әр түрлі өндіріс сатыларынан тұрады.
Алмалы және алынбайтын протездер құрылымдық материалдың сипатымен (металл, пластмасса, аралас, керамика, металл-керамика), оларды жасау технологиясымен (толық құйылған, дәнекерленген) және тістерді жұлғаннан кейін өндіру және қолдану мерзімімен ерекшеленеді ( дереу непосредственные, жақын арада ближайшие, алыс отдаленные) .



13.Толық құйылып жасалатын көпіртәрізді протездердің клиникалық-зертханалық дайындау кезеңдері. ШЫНАРДЫҢ АҒАЙЫНЫҢ АЙТУЫ БОЙЫНША
1 клиникалық кезең
Пациентті тексеру, диагноз қою, өзара келісім жасау, конструкцияны таңдау, емдеу жоспарын құру, тірек сауыттардың астына тістерді егеу. Қалып алу лабораторияға жібереміз.
2 клиникалық кезең
Жақтардың орталық арақатынасын анықтау
3 клиникалық кезең
Бүтіндей құйылып жасалатын көпіртәрізді протезді ауыз қуысында шақтап, өлшеп, кигізіп көру
4 клиникалық кезең
Көпіртәрізді протезді цементке бекіту
1 лабораториялық кезең
Құрастырмалы модель құю, қажет болған жағдайда тістеу білігімен балауызды негіз дайындау.
2 лабораториялық кезең
Көпіртәрізді протездің конструкциясын балауыздан мүсіндеу, құю, өңдеу
3 лабораториялық кезең
Көпіртәрізді протезді тегістеп, жылтырату

14. Штампталған сауыттарды ағарту әдістері.
Штампталған сауытты күйдірген пайда болған оксид тотығы қабатын кетіру арқылы сауытты ағарту жүзеге асырылады. Ағартуды арнайы ағартқыш ерітінділерде немесе электролитте батырып алу арқылы екі түрлі әдіспен жүргізеді. Ағартқыштар оксид тотығы қабатын жақсы ерітетін және металға мүмкіндігінше аз әсер ететін етіп таңдалады. Ағартуға арналған қайнаған ағартқышқа сауыт 0,5-1 минутке батырылады. Күміс құйма үшін 96% спирт, не 10% тұз қышқылы ертіндісі, ал алтын құймаға — 40-50% тұз қышқылы, ал тот баспайтын болатқа - тұз, күкірт, азот қышқылдары ерітінділері колданады. Ағартқыш қалдығынан сауытты тазарту үшін сауыт сумен жуылады.

15.Қалып, оның анықтамасы, қалыптардың жіктелуі. Қалыптық қасықтардың түрлері, сипаттамасы. (36-1) Расулов-77 \ Коновалов-106
Ортопедиялық стоматологиядағы «қалып» («слепок») термині протездік төсемнің тіні мен ауыз қуысының іргелес қатты және жұмсақ тіндерінің теріс(негативті) көрінісін білдіреді.
Қалыптың екі түрі бар: жұмысшы және көмекші.

  • Жұмысшы қалып- бұл протез жасауға арналған қалып.

  • Көмекші қалып қарама-қарсы жақтан алынады және тістемді(прикус) анықтауға қызмет етеді.

Жұмысшы қалып алу әдісі бойынша анатомиялық және функционалды болып бөлінеді. Біріншілері анатомиялық түзілістерді функцияны орындау кезінде олардың өзгеруін ескермей көрсетеді, екіншісін(соңғысын) алып тастағанда, шайнау, сөйлеу функциясын орындау кезінде жылжымалы жұмсақ тіндердің күйі ескеріледі.
Өз кезегінде, протездік төсемнің оларды қабылдау кезіндегі қысылу дәрежесіне байланысты функционалдық қалыптар:компрессионды, босатқыш(разгружающий) және аралас болып бөлінеді.
Жақсы қалып- ортопедиялық емдеудің бір кепілі. Сондықтан дәрігерлер өз қызметтерінің басынан бастап әр түрлі қалыптық материалдарын қолдану арқылы қалып алу техникасын меңгеруі керек.
Функционалды қалыптар протезбен шекарада орналасқан ауыз қуысының қозғалмалы тіндерінің орналасуына қатысты қалыптың шеттерін жобалауға мүмкіндік беретін функционалды сынамаларды(проб) қолдану арқылы алынады. Функционалдық қалып жеке қасықпен, яғни әрбір пациент үшін жеке дайындалған қасықпен алынады.
Анатомиялық қалыптар ең көп таралған. Олар протездік төсем тіндерін салмалар(вкладки), сауыттар, көпіртәрізді протездері, жартылай алынбалы протездер және т. б. кезінде қолданылады.
Анатомиялық қалып жартылай(частичные), толық және екі жақты (қосарлы) болады.
Екі жақты қалып протездік төсемнің білігін дәлірек кескіндеуге мүмкіндік береді. Екі жақты қалып алу техникасы дәлдігі аз алдын-ала қалып алудан, содан кейін екінші түзету қабатымен ерекше дәл қалып алудан тұрады. Ауыз қуысынан алған қалыпты алып тастағаннан кейін, түзету қабаты бүкіл алдын ала қалыпқа түзету материалының жұқа қабығын қалдырады.
Қалыптарға белгілі бір талаптар қойылады. Қалып протездік төсемнің барлық тіндерінің білігін дәл көрсетуі керек: шырышты қабық, өтпелі қатпар, еріннің жүлгесі(уздечек губ), тіл, ұрт қатпарлары, сондай-ақ қызылиектің бүкіл периметрі бойынша тіл аралықтары, тістер аралықтары және бүкіл тіс қатары.

жүктеу/скачать 349,16 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   40



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет