Соғыстан кейінгі бейбітшілікті реттеу және «Қырғи қабақ соғыстың» басталуы

Соғыстың салдары. Екінші дүниежүзілік соғыс XXғ. екінші жартысының бүкіл тарихында із қалдырды.

Бірінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі адам шығынының көбі бейбіт халықтың үлесіне тиді. Тек КСРО бойынша қаза тапқандардың саны 27 млн-ға жетті. Германиядағы концентрациялық лагерлерде 16 млн адам жойылды. Батыс Еуропалықтар елдерде соғыс пен қуғын-сүргін құрбандарының саны 5 млн адамға жетті. Соғыс қимылдарының барысында қаза тапқан әрбір адамға 2 жаралы немесе тұтқынға түскеннен келді. Еуропадағы 60 млн жойылған өмірге Екінші дүниежүзілік соғыстың Тынық мұхиттағы және басқа да алаңдарында қаза тапқан миллиондаған адамдарды қосу қажет.

Соғыс жылдарында ондаған млн адамдар қоныстарын тастап кетуге мәжбүр болды. Германияға арзан жұмыс қолы ретінде Еуропанның әртүрлі елдерінен 8 млн адам күшпен әкелінді. Польшаны басып алғаннан кейін 1,5 млн астам поляктар «байырғы неміс» жерлері деп аталатын аймақтардан қуылды. Ондаған мың француздар Эльзас-Лотарингиядан, соғыс қимылдары аймақтарынан миллиондаған адамдар қашып кетті. Соғыс аяқталғаннан кейін орасан көп халықтың кері бағытпен жылжуы басталды: немістер Польша мен Чехословакиядан, бұрынғы Пруссиядан көшірілді. Соғыстан кейінгі жылдарда миллиондаған адамдар босқындарға айналды.1945 ж. 12 млн еуропалықтар туған жерлерімен байланыстарын үзген, «мекен ауыстырған адамдар» деп танылды. Бұдан да көп адамдар үйреншікті өмір арнасынан шығып қалды, дүние-мүлкінен айрылды, азаматтығын ,кәсібі мен мамандақтарын жоғалтты.

Соғыс кезіндегі материалдық шығындар адам айтқысыз көп болды. Еуропа құрылығында бірнеше мыңдаған қалалар мен селолар жермен-жексен етілді, зауыт-фабрикалар, көпірлер, жолдар қиратылды, көлік қатынас құралдарының көптеген бөлігі жарамсыз болып , істен шықты. Соғыстан ауыл шаруашылығы зор зиян шекті. Ауыл шаруашылығы жерлерінің көбісі пайдаланусыз жатты, мал басы жартысына кеміп кетті. Соғыстан кейінгі алғашқы жылдарда соғыстың қиыншылықтарына кейбір елдерде аштық қосылды. Сол кездегі көптеген экономистер мен оқымыстылар, саяси қайраткерлер Еуропаның жуық арада қалпына келуге күші жетпейді, оған кем дегенде ондаған жылдар керек деп есептейді.

Фашистік үстемдіктен азат етілген елдерде экономикалық, демографиялық және әлеуметтік мәселелер мен қатар Еуропаны қайта түлетудің саяси мәселелері бой көтерді. Тоталитарлық режимдердің саяси , әлеуметтік және моральдық салдарларын жеңу , мемлекеттік-демократиялық институттарды, саяси партияларды қалпына келтіру, жаңа конститутциялық нормаларды жасау міндеттері алда тұрды. Ең басты әрі кезек күттірмейтін мәселе – нацизмді, фашизмді түп-тамырымен құрту өркениет тарихындағы ең кантөгіс соғыстың айыпкерлерін жазалау болды.

Соғыстан кейінгі Еуропадағы , жалпы дүние жүзіндегі жағдай Гитлерге қарсы одаққа енген елдердің ұжымдық бірлескен қимылдарының орнына ең күшті екі мемлекет – АҚШ пен КСРО-ның арасындағы теке тірестің келуіне, дүниенің екі жүйеге бөлінуіне байланысты шиеленісе түсте. Гитлерлік Германияға қарсы соғыста жеңіп шыққан екі ұлы мемлекеттің арасындағы қақтығыстар идеологиялық алауыздыққа , ағымдағы мәселелерді шешуге, бейбіт дамудың келешегіне әртүрлі тұрғыдан қарауға байланысты еді. Коммунизм немесе капитализм, тоталитаризм немесе демократия деген мәселе қатаң түрде қойылды . Дегенмен соғыстан кейінгі алғашқы жылдары ұлы мемлекеттер Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытынды кезеңінде қабылданған шешімдерде көрсетілген соғыстан кейінгі дүние туралы келісімдердің шеңберінде әрекет жасады.