1921-1922 жылдардағы ашаршылықтың себебі: Бірінші – азамат соғысы мен жаңадан орныға бастаған Кеңестік биліктің түрлі әскери жазалаулары, тонаушылық.
Екінші – табиғи апат, қолайсыз ауа райы салдарынан орын алған жұт. Малдың 80%-ы кырылды. Ауылшаруашылық өнімінің 80%-н Кеңстік билік орталыққа тасып әкетіп, халық азық-түліксіз қалды.1918 жылдың 13 мамырынан бастап жүргізе бастаған азық-түлік диктатурасына сай "Азық-түлікті тәркілеу" науқаны басталды.
Үшінші – Сүзек, тырысқақ, оба, дінгене және басқа аурулар да қатар келді. Ашаршылыққа ұшыраған өңірлер: Орал, Орынбор, Ақтөбе, Бөкей, Қостанай, Семей, Ақмола губерниялары.
Ашаршылық зардаптары
Ашаршылыққа ұшырағандар саны: КазОАК-нің Төрағасы С.Мендешевтің 1922 жылғы 8 шілдеде КазОАК-нің III сессиясында жасаған баяндамасында осы жылдың көктемінде алынған толық емес деректе Қазақстан бойынша аштыққа 2 832 000 адам ұрынған. Өлген адам: 1 млн 700 мың адам (Ашыққандарға көмек көрсету комиссиясының төрағасы Мұхтар Әуезовтің мәліметі бойынша). Ал Қазақстан Тарих институтының директоры, тарихшы Бүркіт Аяған: " Соңғы мәліметтерде, "1920 жылдардағы ашаршылықтан өлгендердің саны 2,3 млн адамға жеткені" туралы мәліметтер бар" – деп жазады. "Ал Кеңестік деректер 1 114 000 адам өлді" деп көрсеткен. 2010 жылдың 12 желтоқсанында Украинаның "Наше слово" газетінде (украин тілінде) шыққан қазақстандық саясаттанушы Данила Бектұрғановтың "Ұлы жұт немесе қазақ даласындағы Ұлы аштық қырғыны жайлы" мақаласында.
1921-1922 жылдары Өлкелік партия комитетінің БКП(б) Орталық комитетіне жолдаған ресми ақпараты бойынша аштыққа ұшырағандардың саны 2 млн 286 мың 591 адам болып, соның 68,2% – 1,5 млн қазақ өлген.
15. ХХ ғ. 20-30 ж.ж. Қазақстандағы қоғамдық – саяси өмір.