1.«Қазақстан тарихы» курсының пәні, мақсаты мен міндеттері
Орынбор генерал-губернаторы О.Игельстромның реформасы. батыр Сырым Датовтың (1786–1797) басшылығымен Кіші жүздегі халық-азаттық қозғалысы
жүктеу/скачать 0,86 Mb.
|
тарих сессия
- Бұл бет үшін навигация:
- Игельстром реформасы
| 43. Орынбор генерал-губернаторы О.Игельстромның реформасы. батыр Сырым Датовтың (1786–1797) басшылығымен Кіші жүздегі халық-азаттық қозғалысы.
Осип Андреевич Игельстром – 1737 жылдың 7 мамырында дүниеге келген реседің мемлекеттік қайраткері, әскербасы және генерал. Шведтің дворяндық руынан шыққан. 1753 жылы орыстың әскери қызметіне түсті. Түркістанмен бірінші шайқасында Аққырман бекінісін алған кезінде көзге түсті.Швед соғысында қатысып, 1790 жылы Верель келісімі бойынша орыстың патша сарайынан уәкілеті болды. Бейбіт келісімшартты жасауы табысты болғаны үшін генерал Андрей Первозванныйдың орденімен, мақтау қағазы мен алтын сапымен марапатталды.1791 жылы швед патшасы Густав III Серфаим орденімен марапатталды. 1792 жылдың 29 шілдеде Игельстром мен оның екі ағасына Лифлянд губерниясының граф атағы берілді Сол жылы Псков ауданына билеуші өкілі болып көшірілді, ал келесі жылы Киев, Черниговс және Солтүстік Новгородтың генерал-губернаторы болып тағайындалды. Осы жылдың соңына қарай Польшада орналасқан орыс әскерін басшылыққа алу үшін Варшаваға жіберілді. Көтірілістерді болжаған Игельстром граф Зубовтан әскерді үлкейтуді сұраған. Бірақ қорқақтықпен айыпталып, Забов талабын орындамады. Сонымен 1794 жылы Варшавада көтеріліс бұрқ етіп, өлімнен әрең құтылған Игельстром қызметін тастап, Ригаға қоныс аударды. 1797 жылы I Павел Игельстромды Орынбор генерал-губернаторы етіп тағайындады. Бұл лауазымда Игельстром Орынбор басшылығына башқұрттарды бағындарып, олардың ішкі құрылысын жақсартты. Игельстром 1823 жылы қартайған кезінде қайтыс болды. Игельстром реформасы Қазақ қоғамында болып жатқан қайшылықтар мен дағдарысты мұқият байқап отырған патша әкімшілігі өз билігін күшейту және қазақ даласында әкімшілік басқару процесін Ресейлік, империялық жүйесіне жақындату мақсатында хан билігін жоюды күн тәртібіне қойды. 1786 жылы Орынбор губерниясының губернаторы О.А.Игельстром басқарудың жаңа жобасын енгізген еді. Тарихқа “Игельстром реформасы” деген атпен енген бұл құжат, хан билігін жоюдың негізін қалады. Бұл жоба бойынша негізгі билік шекаралық комиссияның орнын басатын шекаралық сотқа берілуі тиіс болды. Оның құрамына патша шенеуніктері мен басқа да жергілікті қауым өкілдері кірді. Орынбор губерниясы басқару кеңсесінің бақылауында болатын жаңа әкімшілік органдар – расправалар құрудағы Ресей өкіметінің мақсаты ең алдымен сұлтандарды басқару ісінен шеттету болды. Расправаларды алғаш құрған кезде көптеген беделді старшындар оның құрамына енуден бас тартты. Сондықтан патша әкімшілігі енді “бас старшын” деген атақ енгізді. Дегенмен расправалардың Кіші жүзді басқару ісіне араласуына сұлтандар қарсылық білдірді. Ресей үкіметінің Кіші жүзде расправалар құру жолымен хандық билікті жою жөніндегі шаралары нәтижелі болмады. Игельстром реформасының сәтсіздікке ұшырауының басты себебі – дәстүрлі басқару түрін жоюдың алғышарты қалыптасуында болатын. Расправалардың басқару ісіне араласуына Кіші және Орта жүздердегі ықпалды сұлтандар қарсы шықты, олар Кіші жүздегі хандық билікті қалпына келтіруге ұмтылды. 1789 жылғы Француз революциясынан шошынған патша үкіметі Игельстром реформасын туғызған наразылықтардың монархиялық басқару негізін шайқалтуы ықтималдығын ойлап, Игельстром реформасын аяғына жеткізуден бас тартты жүктеу/скачать 0,86 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|