Осы дәріс бойынша бақылау сұрақтары: 1.Адам ағзасы — ашық жүйе. Тірі ағзалардағы қуат көзі.
2.Ағзадағы энергия алмасуының биохимиялық негіздері?
3.Биоэнергетика дегеніміз не?
4.Биоэнергетиканың қандай заңдары бар?
5.Тотығу — тірі жүйелердегі қуат босауының негізгі жолы.
6.Аденозинүшфосфат қышқылы (АҮФ) - ағзадағы универсалды қуат көзі?
7.Аэробты және анаэробты тотығу дегеніміз не?
8.Митохондрий - ағзаның қуат станциясы.
2
3
Тақырыбы:Спорттық қызмет кезіндегі ағзаның функционалді күйінің физиологиялық сипаттамасы
Қарастырылатын сұрақтар (дәріс жоспары): 1. Сөре алдыңғы күйдің айқындалу түрі және физиологиялық механизмдері.
2. Сөре алдыңғы реакциялардың түрлері және олардың физиологиялық сипаттамасы.
3. Сөре алдыңғы реакциялардың реттелуі.
4. Ағзаға бой қыздырудың жалпы және арнайы бөлімдері әсерінің физиологиялық механизмдері.
5. Бабына енудің физиологиялық механизмдері.
6. "Өлі нүктенің" және "екінші тыныс алудың" физиологиялық сипаттамасы.
7. Циклді жаттығуларды орындау кезіндегі тұрақты күй.
Дәрістің қысқаша мазмұны: Сөре алдыңғы күйдің айқындалу түрі және физиологиялық механизмдері. Сөре алдыңғы күй жарыстан алдыңғы, сөре алдыңғы және тікелей сөрелік күй болып болып бөлінеді. Жарыстан алдынғы күй жауапты сөреден алдын бірнеше күндер, апталар алдын басталады. Сөре алдыңғы күй бірнеше сағаттар алдын басталады.
3. Сөре алдыңғы реакциялардың реттелуі. Сөре алдыңғы реакцияларды реттеу әдістеріне - бапкердің, психологтың әңгімесі, спорттық массаж, бой қыздыру жатады. Бой қыздыру – сөре алдыңғы реакцияларды реттеудің негізгі құралы болып табылады.
4. Жалпы және арнайы бой қыздырудың ағзаға әсерінің физиологиялық механизмдері.
Бой қыздыру – ағзаны орындалатын жұмысқа дайындайтын дене жаттығуларының жиынтығы. Бой қыздырудың жалпы және арнайы бөлімдері бар. Жалпы бой қыздыру тыныштық күйден жұмысқа көшуді жеңілдетуге бағытталған. Бой қыздырудың арнайы бөлімі спорттық жаттығуларды орындауға қатысатын бұлшық еттердің жұмысқа қабілеттілігін арттыруға бағытталған.Бой қыздырудың ұзақтығы – 10-30 минут. Бойы қыздырудың тиімді әсері 20-30 минутқа дейін сақталады. Бой қыздыруды бітіргеннен сөреге дейінгі уақыт орташа есеппен – 15 минут.
5. Бабына енудің физиологиялық механиздері. Бабына ену – жұмыстың басталуынан тұрақты күйдің немесе оптималді күйдің пайда болуына дейінгі ағзаның күйі. Бабына енудің физиологиялық механизмдері симпатикалық-адреналді жүйенің белсендірілуімен, осыны қамтамасыз ететін импульстердің проприорецепторлардан келіп түсеттін афферентті импульстердің үлкен ағымымен, шартты-рефлекторлы механизмдермен байланысты.
6. "Өлі нүктенің" және "Екінші тыныс алудың" физиологиялық сипаттамасы.
7. Циклді жаттығуларды орындау кезіндегі тұрақты күй.Тұрақты күй үлкен және бірқалыпты қуатты аймақтардағы жұмыстардан кейінгі бабына енуден кейін қалыптасады. Ағзаның оттегімен қамтамасыз етілу сипаты бойынша екі түрлі тұрақты күй қалыптасады: "нағыз" және "жалған" тұрақты күй."Нағыз" тұрақты күй бірқалыпты қуатты аймақта орындалатын жұмыс кезінде қалыптасады, бұл кезде оттектік сұраныс аса жоғары болмайды, сондықтан оттектің қоланылуы оның жеткізілуіне толық сәйкес келеді. Оттектік борыш аса жоғары болмайды, сөреге жақындағандағы үдеу кзеінде ғана қалыптасады.
