Дәйектер – қоғамдық өмірден, алынған фактілер, оқиғалар, өмірлік жағдайлар мен өмірлік тәжірибелер, ғылыми дәлелдер, ғалымдардың пікірлеріне жүгіну және т.б.
Әрбір тезиске екі дәйек келтіріледі, себебі бір дәйек келтіру көп жағдайларда жеткіліксіз, үш дәйек ықшамдыққа және көркемдікке бағытталған жанрда жазылған шығарманы «ауырлатуы» мүмкін.
Эссенің мазмұныкелесідей бағаланады:
Эссеге қойылатын талаптар:
Бір мәселе немесе сұрақ бойынша жеке көзқарасты (ұстанымын, қатынасын) білдіру
қоғамтану ұғымдарды сыпайы пайдаланаотырып, мәселелерді теориялық немесе тұрмыстық деңгейде ашу тұрғысынан жауап беру
қоғамдық өмірдің немесе жеке тәжірибесі фактілеріне сүйене отырып өз ұстанымын дәлелдеуі
кіріспе
тезис, дәйектер
қорытынды.
Кіріспе және қорытынды бөлімдерде қарастырылып отырған проблемаға назар аударуы қажет (кіріспеде мәселе қойылады, қорытындыда автордың ойы нақтыланады).
проблема бойынша автордың ойы қысқа тезистер түрінде беріледі;
автордың ойы дәлелмен нығайтылуы тиіс, сондықтан дәйектеме мәселені тұжырымдаудың алдында болуы мүмкін
соңында қорытындылауды міндетті түрде қайталау талап етілмейді, олар негізгі мәтіннің немесе атауының ішіне енгізілуі мүмкін;
дәйектеме мәселені тұжырымдаудың алдында болуы мүмкін;
мәселені тұжырымдау соңғы қорытындымен сәйкес келуі мүмкін.
