3-6 І. Пысықтауышты оқыту

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім берудін дамыту тұжырымдамасы білім беруді жалпы ұлттық басымдық ретінде белгілейді және мемлекеттік Қазақстан Республикасының ұзақ мерзімге арналған білім беру саясатын дамытудың негізін қалайда, әрі заңнамаға, қаржыландыру жүйесіне, кадрлық және әлеуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін негіз болып табылады. Әлемдік тәжірбе көрсеткендей, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу 12 жылдың жалпы білім беретін мектсптер жағдайында мүмкін болады, ол білім туралы құжаттардың айырбасталуын, бейімдік оқытуды, көп тілділікті қамтамасыз етеді:

Қазақстанда 12 жылдық білім беруге көшуді 6 жастан бастау көзделеді, бұл жас мектепте білім алуға неғүрлым қолайды, адам дамуының физиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес деп есептеледі.

Енді қазіргі мектептің мақсаты: әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғмның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің үлттық моделін қалыптастыру. Білім берудің дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу, жылдам өзгеріп отыратын дүние жағдайларында алынған терең білімнің, кэсіби дағдыларын негізінде еркін бағдарлай білуге, өзін - өзі іске асыруға. өзін - өзі дамытуға және өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапті.і шещімдер қабылдауға қабілетті жек тұлғаны қалыптастыру.

Ал міндеттер:

азаматтық, адамның қүкықтары мен бостандықтарына құрметпен карауға, елжандылыққа, өз Отанын сүюге тәрбиелеу; білім сапасын түпкілікті бағалаудың субъективтік факторларының әсерін азайту; оқушылардың сапалы білім алуға, функционалдық сауаттылыққа, ал мұғалімдердің біліктілігі меке педагогикалық шеберлігін ұдайы арттыруға деген уэждемелерін арттыру, білім алушылардың еңбек рыногындағы бәсекеге қабілеттілігіне қамтамасыз ету үшін кәсіптік дағдылар алуына жағдай жасау; денсаулық сақтайтын және ақііараттық технологияларды енгізу; даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуға жағдай жасау. Осы міндеттерді іске асыру үшін мыналар қажет:

1. 
   білім берудің мазмұнын орталық білімнен біліктілік мазмұнына қарай
   (нәтижеге бағдарланған білім беру) өзгерту;
   
2. 
   білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамасыз ететін,
   тіл мен әдебиет, адамтану, қоғамтану, математика, информатика,
   жаратылыстану, өнер, технология, дене тәрбиесі сияқты білім беру
   салалары арқылы іске асыру;
   
3. 
   оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттілктеріне сәйкес жоғары
   сатыдағы бейімділік және кәсіптік бағдарлы оқыту жүйесіне құру;
   
4. 
   білікті жұмысшы кадрларын, техникалық жэые қызмет көрсету еңбегінің
   мамандарын даярлаудың кэсіптік білім беру бағдарламаларынның
   құралымы мен мазмұнын жаңарту;
   
5. 
   техникалық және кәсіптік білім беруді сапалы ұйымдастыру үшін
   ынталандырудың жэие жұмыс берушілердің каражаттарын таратудың нормативтік құқықтық тетіктерін эзірлеу.
   

12 жылдық орта білім беру үш сатыда іске асырылатын болады. Әрбір сатының білім бағдарламаларын меңгерту сыртқы бақылаумен аяқталатын болады.

1 - саты - бастауыш білім беру, 1 - 4 сыныптар. Оқу ұзақтығы - 4 жыл. Оқу 6 жастан басталады. Бул жас баланың ақыл ойының дамуы мен әлеуметтік даярлығы үшін мейлінше қолайлы кезең болып табылады. Бастауыш мектептің негізгі міндеті -баланың жеке басын, бастанқы қалыптастыруды қамтамасыз ету оның қабілеттерін анықтау және дамыту. Осы сатыдағы оқу мен тәрбие оң уәжді қалыптастыруға және оқу қызметін білуге, оқу жазу, санаудың берік дағдыларын үйренуге, тілдік қарым -қатынастың қарапайым тәжірибесін, өзін - өзі шығармашылық тұрғыдан таныта білуге, мінез - қулқтың мәдениетіне, жеке гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады, сонысымен кейінгі негізгі мектептіц жалпы білім беру бағдарламаларын меңгеруге база жасайды.

Жеке тұлғаға бағытталған оқыту - оқушыныц барлық мүмкіндіктері мен қабилеттерін ескере отырып, оның жеке ерекшеліктерін дамытуға қажетті жағдай жасау деген сөз. Білімділіктің, адамгершіліктің, кәсіби шеберліктің және іс - әрекетке икемділіктің жаңаша түсінігі алдыңғы шепке оқушылардың әрекепері мен қатарымен араласудағы өз орнын анықтау, өзін - өзі жетілдіру, адамның табиғи мүмкіндіктерін ашу, ойлау қабілетін жетілдіру, сөйлеу, әрекет ету сияқты қасиеттерін ашып, ортасына Д. Карнеги айтқандай «өзінің маңыздылығын таныту» болып табылады, негізгі мақсат оқушы.іардың өзін - өзі жетілдіру, алға жылжыту, оз орнын анықтау істерінің негізгі құрамы болып, нәтижесінде - өз мүмкіндіктерін жүзеге асыру рөлін атқаруы тиіс, жұмыс істеудің жаңа эвристикалық тәсілдерін игеру.

Дамыта оқыту әдістемесіндегі ең басты нәрсе - оқушыларды шығармашылық әрекет жағдайына еңгізу. Мұның өзі оқытудың эвтистикалық және зерттеу әдістеріне ерекше мән берілетінін көрсету.

«Бұл әдістер мұғалімнің дәстүрлі емес тапсырма түрлерін ізденудің объектісі» ретінде қоюы, «жекеліктен жалпыны тауып шығару», қалыптасуы тиіс «әрекеттің жалпы моделін» құру, «аналогтарды пайдалану», «объектінің жаңа қызметін көру» т. б. сияқты оқушыларды шығармашылық ізденісіне жетектейтін іс - әрекетке қосатын оқушыны «өз көзқарасының авторы», «іс - әрекет біліктері мен дағдыларының шебері», «белсенді ізденгіш» ететін әдістемелік тәсілдер арқылы жүзеге асады.

Ойын, рөлдік имитациялық («конференция», «саяхат», «дөңгелек үстел», «сахна» т. б.) сияқты оқу жұмысын ұйымдастырудың «дэстүрлі емес түрлері» деп аталып жүрген сабақтар оқушыларды үжымдық еңбекке тәрбиелеп, олардың өз жасына лайық жеңіл әлеуметтендіру - дамыта оқытудың тагы бір түпкі мақсаты.

Білім мазмұнын мектепте тиімді оқытып, оньщ басты мақсатын жүзеге асыру оқытуды оқу әдістемелік жағынан қамтамасыз етумен тығыз байланысты. Қазір дамта оқытуға тән әдіс - тәсілдер, оқу жұмысын жаңаша ұйымдастыру түрлері мектеп тәжірбесінде кең қолданылып жүр.

Бүгінгі таңда білім беру жүйесін дамытпалы оқу технологиясына ыңғайлау қажеттігі туды.

Жалпы оқытудың технологиясы дегеніміз - оқушының іс — қимыл үрдісінің қисындық - тәжірбелік қажеттілігін нәтижеге багдарлау, оны үнемі ишрату.

Мектеп әлеуметтік саланың күрамдас бөлігі ретінде тұтас динамикалық әлеуметтік — педагогикалық жүйе болып саналатындықтан оны басқару жүйелі гылыми бағытқа негізделуі тиіс деп санаймыз. Сондықтан ол жүйелі негізді талап етеді.

Жүйелеу теориясының өзі көптеген ғылымдардың пікірінше басқару туралы ғылым болып табылады. Ал философияда жүйелеу ұғымының аясында бір - бірімен қарым - қатынастығы әрі байланыстағы элементтердің бірлігі деп түсіндіріледі, ал сол бірлік белгілі мақсатты білдіреді. Өз кезегінде жүйешелердің белгісіне жататындар: мақсаггы кызметі, күрделі жүйенің ортақ мүддесіне бағыну, күрделі жүйеге жататын элементердің қамтылуы, басқарудың өзіндік жүйесін қалыптастыру. Осындай күрделі жүйелерді зерттеумен ғылымның жас саласы жүйелердің жалпы теориясы шұғылдануда. Оның негізін ғасырымыздың басында белгілі орыс ғалымы, жазушы реолюционер А. А. Богданов қалаған еді (1873 - 1928). Кейіннен бұл саланың танымал авторларының бірі Людвиг Берталенфил жан - жақты дәлелдеп берді.

Мектепті басқару мен өзін - өзі басқару жүйесін қалыптастыратын нормалардың негізігн анықтаушы жоғарыда айтылып көрсетілгендей Қазақстан Республикасының заң мен баскалай қүқықтық актілерді негізге ала отырып, басқару жүйесін жеделдетудің мазмұны мынадай.

1. 
   Оқу процессінің мақсатты жүйесін экімшілдігі мен экімшелерінің оқу
   процесіне қатысатын мұғалімдердің басқару функциясы.
   
2. 
   Оқушылардың танымын басқару.
   
3. 
   Өздерінің жеке мақсатты бағдарламасын жасау мен жузеге асыруды ескере
   отырып, оқушылардың жеке бастарын және ұжымды басқару тәсілі.
   
4. 
   Мақсатты бағдарламаларды басқару М. Әуезов атындағы ОҚМУ - дың
   баспасынан шыққан жаңа технологиялық әдістемеліктер жоғарыда
   айтылған барлық жағдайларда негізге алады. 2001 жылдан бері Оңтүстік
   Қазақстан облысының Шымкент қаласындағы мектептерде және Шэуілдір,
   Сарыағаш, Келес аудандарының көптеген мектерінде іске асырылуда.
   

1. 
   P. С. Әшіров «Жай сөйлем синтаксисі» A 1983 ж (145 - 161 б)
   
2. 
   Бастауыш мектеп № 9 - 2005 ж (14 - 16 б)
   
3. 
   С. Рахметова «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» А. 2003 ж (75 - 93 б)
   
4. 
   М. Балақаев, Т. Сайрамбаев «Қазіргі қазақ тілі» А. 2004 ж (163 - 178 б)
   
5. 
   Бастауыш мектеп № 3 - 2003 ж
   
6. 
   Ушинский К. Д. «Балаларды тәрбиелеу және оқыту жөнінде таңдамалы
   пікірлері». А. 1951 (72 6)
   
7. 
   Жазыбаев М., Асқарбаева А., Рахметова С. «Бастауыш оқытудың
   тиімділігін арттыру» А. 1968 ж
   
8. 
   Бозжанова К. «Кіші жастағы оқушылардың оқу дағдысын қалыптастыру»
   А. 1999 ж
   
9. 
   Байқаутова О. «Бастауыш мектепте синтаксис материалдарын оқыту» А.
   1997 ж
   
10. 
    Сарыбаев Ш. X. «Қазақ тілі методикасының кейбір мәселелері» А. 1952 ж
    
11. 
    Байтұрсынов А. «Тіл тағлымы» А. 1952 ж
    
12. 
    Қазыбаев С. «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» А. 1987 ж
    
13. 
    Қоянбаев С. «Қазақша педагогикалық сөздік» 1993 ж
    
14. 
    С. Рахметова «Бастауыш мектеп методикасы» А. 1998 ж
    
15. 
    Қ. Қадашева «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» А. 2005 ж
    
16. 
    Н. Құрманова «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» А. 2004 ж
    
17. 
    Құлмағанбетов, А. Исанова, М. Исинғарина «Бастауыш мектепте казақ
    тілін оқыту әдістемесі» А. 1997 ж
    
18. 
    Қазақстан Республикасы бастауыш мектептың мемлекеттік стандарты.
    
19. 
    Алдамуратов Ә. «Оқушылардың грамматикалық ұғымдарды меңгеру
    психологиясы» А. 1983 ж
    

19. 
    К. Аханов. «Тіл біліміне керіспе» А. 1997 ж
    
20. 
    Л. А. Бектұрғанова «Ана тілін жүйелі оқыту және оқушылардың өзін - өзі
    басқаруы» Шымкент 2001 ж.