3 ІІ. Физика сабағына оқушыларды қызығушылығын арттыру жолдары
жүктеу/скачать 5,55 Mb.
|
|
Егер дененің ауырлық центрі тipey нуктесінен жоғары орналасса, тепе-тендік қалпы тұрақсыз болады. Сол себептен екі таяк та құлайды. Сонда айырмашылық неде? Жуан бөлігін үcтiне қаратып ұстаған таяктың ауырлық центрі де жоғарылау орналасқан. F Δt = mΔv Импульстік түрде жазылған Ньютонның екінші заңы бойынша, екі таяктың да ауырлық центрлері тең уақыт аралықтарында бірдей жылдамдыққа ие болып , бiрдей орын ауыстырады. Ауырлық центрлерінің тіреу нүктесінен әр түрлі қашықтықта орналасу себебінен екінші таяктың айналу бұрышы үлкен болады.Тепе-теңдік қалпынан аздап ауытқыған таяқты ұстап тұру әрине оңай.
ИМПУЛЬС САҚТАЛУ ЗАҢЫ К,ажетті құрал-жабдықтар:воронка, тiк бұрышпен иілген шыны түтік, сым каркас, картон, су, табақ, төменгі жағында eкi иілген түтігі бар ыдыс. Tiк бұрышпен иілген шыны түтіктен су аққан кезде сол түтіктің су ағысына қарама-қарсы бағытта ауытқуын импульс сақталу заңымен түсіндіреміз. Егер ағып жатқан су алдына арнайы тeміp қарқас көмегімен шағын қартон орналастырса, түтік ауытқымайды. Осы құбылысты қалай түсіндіруге болады? Қозғалыс басында су жылдамдығы тік төмен бағытталған. Горизонталь бағыттағы импульс нөлге тең. Иілген бөлікте түтік жазықтығында су горизонталь қозғалады, осы бағытта импульс өзгереді. Импульс сақталу заңы бойынша соңғы импульс бастапқы импульске тен болу үшін түтік қарама-қарсы бағытта қозғалу тиic. Е  гер ағып жатқан су алдына арнайы тeміp қарқас көмегімен шағын қартон орналастырса, түтік ауытқымайды. Осы құбылыстың себебін біз тағы да сол импульс сақталу заңымен түсіндіреміз. Бұл жағдайда судың түтік бойындағы қозғалысының бағыты түтіктен аққаннан кейін де өзгерусіз қалды, ягни импульс сақталады. Қартон жазықтығында да импульс сақталу заңы орындалады: толық, жұандау су бөлігі жақынға шапшиды, жіңішке су түтігі улкен жылдамдықпен ағады.
Төменгі жағында eкi иілген түтігі бар ыдыстың су аққан кезде реакгивті қозғалысы да импульс сақталу заңының эксперименталдық дәлелдемесі. 
АЙНАЛМАЛЫ Қ03ҒАЛЫС ДИНАМИҚАСЫ. К,ажетті құрал-жабдықтар: радиола, металл шары, теннис шары, сіренке қорапшасы. Күш әрекетінің әсер ететін беттің ауданына тәуелділігін көрсететін экспериментті қарастырайық. Айналатын дискінің үстіне қойылған металл шарынын, сіренке қорапшаның, жeнiл теннис шарының қозғалысын зерттейік. Толық cipeнкe қорапшасы дискіге қатысты бip орында тұрады. Бос cipeнкe қорапшасы ауа кедергісі күшінің әсерінен диск үстінe құлап, дискiгe қатысты бip орында жатады. Металл шары дискінің айналу бағыты бойынша қозғалады, ауа кeдepгiсі күшінің әсерінен шардың жылдамдығы дискінің айналу жылдамдығынан сәл ғана кіші болады. Дискінің радиусы бойынша шарға әсер ететін кориолис күшінің әрекетінен металл шар дискінің устінен күрделі траектория бойынша домалап түседі. Жeнiл теннис шарын айналатын дискінің үстіне қойғанда қызықты құбылысты байқаймыз: теннис шары дicкiгe қатысты шеңбер бойымен, ал устелмен салыстырғанда бip орында айналып қозғалады. Ceбeбi, үйкеліс және ауа кедергісі күштеpi шарға әр түpлi нүктелерде және қарама-қарсы бағыттарда әсер eтeдi. 
жүктеу/скачать 5,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|