3. Сабақ түрі: тәжірибелік


ІІ септеудің септік жалғаулары



жүктеу/скачать 7,69 Mb.
бет17/62
Дата08.02.2022
өлшемі7,69 Mb.
#120543
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   62
Байланысты:
Әд.-өңд.-лат.т-Мейірбике-2-курс-лат.т
ЖБ-лат.-т-Медбикелік-іс-2-курс, ЖБ-лат.-т-Медбикелік-іс-2-курс, ЖБ-лат.-т-Медбикелік-іс-2-курс
ІІ септеудің септік жалғаулары



Casus

Singularis

Pluralis

M

n

m

n

Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Abl.

- us, - er
- i
- o
- um
- o

- um
- i
- o
- um
- o

- i
- orum
- is
- os
- is

- а
- orum
- is
- а
- is



Еркек тегі зат есімдерінің септелу үлгісі
musculus, i m – бұлшық ет
magister, tri m – мұғалім
puer, eri m – бала, нәресте

Casus___Singularis'>Casus

Singularis

Nom.

muscul-us

magister

puer

Gen.

muscul-i

magistr-i

puer-i

Acc.

muscul-um

magistr-um

puer-um

Abl.

muscul-o

magistr-o

puer-o

Casus

Pluralis

Nom.

muscul-i

magistr-i

puer-i

Gen.

muscul-orum

magistr-orum

puer- orum

Acc.

muscul-os

magistr- os

puer- os

Abl.

muscul-is

magistr-is

puer- is



Орта тегі зат есімдерінің септелу үлгісі
medicamentum, i n – дәрі



Casus

Singularis

Pluralis

Nom.

medicament-um

medicament-a

Gen.

medicament-i

medicament-orum

Acc.

medicament-um

medicament-a

Abl.

medicament-o

medicament-is

ІІ – септеудің тегі бойынша ескертулер
Кейбір зат есімдер еркек тегінің жалғауымен аяқталып тұрса да, әйел тегі зат есімдеріне жатады.
Мыс.: Alnus, i f;
Amygdalus, i f;
Crataegus, i f;
Eucalytus, i f;
Juniperus, i f;
Pinus, i f;
Rhamnus, i f;
Padus, i f;
Sambucus, i f;
Sarbus, i f;


Дәрілік заттар атаулары
Дәрілік заттар атаулары ІІ септеу зат есімдеріне жатады. Дәрілік заттар атаулары ІІ септеу орта тек зат есімдеріне жатады. Қазақ тіліне –um жалғауынсыз аударылады.
Vaselinum, i n - вазелин
Glycerinum, i n – глицерин
Novocainum, i n – новокаин
Tetracyclinum, i n – тетрациклин
10. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы. 31 мин (35%)
Төмендегі терминдерді Gen.sing. қойыңыз:
angulus, i m – бұрыш
brachium, i n – иық
cavum, i n – қуыс
cranium, i n – бас сүйек
ligamentum, i n – байлам
musculus, i m – бұлшықет
septum, i n – перде
sulcus, i m – жүлге
tympanum, i n – дабыл
calcaneus, i m – өкше сүйегі
digitus, i m – саусақ
humerus, i m – тоқпан жілік
manubrium, i n – алқа бөлігі
radius, i m – шыбық сүйегі
sternum, i n – төс сүйек, төс
alveolus, i m – ұяшық
franulum, i n – тізгін
Берілген зат есімдердің Gen. sing. жалғауларын толықтырыңыз:
Септеу Nom. sing. Gen. sing.
II septum sept …
II musculus muscul …
II brachium brachi …
ІІ sternum stern...
ІІ calcaneus calcane...
11. Жаңа тақырыпты бекіту. 9 мин (10%)
Сұрақтар:
1. ІІ септеу зат есімнің сөздік формасын;
2. Ер және орта тек ІІ септеу зат есімдерінің белгілерін;
3. Ер және орта тек ІІ септеу зат есімдерінің септік жалғауларын;
4. ІІ септеу зат есімдерінің тегі бойынша ескертулерін;
12. Сабақты қорытындылау. 2 мин 2%)
Студенттердің білім деңгейін бағалау және түзеу. Әр студентке сабақта алған бағасы айтылады, жіберілген кемшіліктер талқыланады.
13. Үйге тапсырма беру 2 мин 2%)
Н-1 §45 сөздікке жазу, жаттау
§41-1,2 жаттығуларды аяқтау
№6 сабақ


1. Сабақтың тақырыбы: Сын есім. І топ сын есімдері. Қиысқан анықтауыш.


2. Сағат саны: 2 сағат 90 мин (100%)


3. Сабақ түрі: тәжірибелік


4. Сабақтың мақсаты:

  • Оқыту: жаңа сабақтың тақырыбы бойынша алған білімдерін пысықтау, тиянақтау.

  • Тәрбиелік: сабақтың мазмұны арқылы оқушыларды ұқыптылыққа, зейінділікке тәрбиелеу.

  • Дамыту: оқушылардың танымдылығын арттыру, іздену қабілеттерін шыңдау.

5. Материалды-техникалық жабдықталуы:
а) техникалық құралдар: интерактивті тақта, ноутбук
ә) көрнекі және дидактикалық құралдар: плакат, слайд, өзіндік жұмыстарға арналған кеспелер, тест тапсырмалары, суреттер.
б) оқыту орны: латын тілі дәрісханасы


6. Әдебиеттер:

  • Негізгі:

1. Городкова Ю. И. Элементы латинского языка и основ медицинской терминологии: Учеб. -2-е изд., доп. –М.: Медицина 2001
2. Латинский язык и основы медицинской терминологии: учеб. для мед. вузов/под ред. Щульц Ю.Ф. -М.:Б.и;1993
3. М.Д. Машковский. Лекарственные средства. Пособие для врачей.-15-е изд.. перераб. испр. и доп. –М.: РИА «Новая волна»: Издатель Умеренков, 2008

  • Қосымша:

1. Руководство к лабораторным занятиям по фармакологии: учебное пособие/ под ред. Д.А. Харкевича.-4-е изд.,испр. и доп. –М.: Медицинское информационное агенство, 2005
2. Д.А. Харкевич. Фармакология: учеб. для вузов. -10-е изд., испр. и доп.
-М.: ГЭОТАР –Медиа, 2008
3. П.Х. Попандопуло. Общая рецептура: учебно-метод. пособие. Шымкент: Б. и., 2001

    • Сөздіктер:

1. А. Рақышев. Анатомиялық терминдердің сөздігі. Алматы. Рауан, Демеу, 1994 ж.
2. Т.Г. Казаченок. Фармацевтический словарь. Минск, 1977
3. Дворецкий И.Х.. Латинско-руский словарь: ок 50000 слов. -3-е изд.., испр. –М.: Русский язык, 1986
4. Бабичев Н.Т. Словарь латинских крылатых слов: 2500 единиц
М.: Русский язык, 1982
5. Ж.К. Ермахан. Тәнтану атауларының латынша-қазақша-орысша тақырыптық сөздігі. Алматы: Ана тілі, 1996


7. Ұйымдастыру кезеңі: 5 мин (6%)

  • Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

  • Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

  • Сабақтың мақсаты мен міндеті.



8. Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру: 14 мин (15%)
Адасқан әріптерден дұрыс сөздер құрастырыңыз:
t umaniglme
idbluanam
ulsscmuu
rucon
chubarmi
uscra
artbelvr
ggiinav
uilbma
isurad
i idgsut
sunlaccla


Терминдерді аударыңыз:
Таңдайдың үлкен жүлгесі, шыбық сүйектің денесі, кіші жіліншіктің басы, самайдың төменгі сызығы, арқаның бұлшықеті, тоқпан жіліктің басы, мұрынның ұшы, таңдайдың бұлшықеті, мұрынның кіреберісі, жатырдың қуысы, тізе тобығының байламы, жоғары жақсүйектің төмпегі.


9. Жаңа сабақты түсіндіру: 27 мин (30%)
Nomen adjectivum – сын есім.
Латын тіліндегі сын есімдердің зат есімдердегідей, тегі, түрі, септігі бар. Олар жекеше және көпше түрлері, септіктері бойынша өзгереді, яғни септеледі. Септеулері – І,ІІ,ІІІ.
Сөздіктерде сын есім, біріншіден, толық еркек тегінде жазылады, содан соң әйел тегі мен орта тек жалғаулары беріледі.
m f n
Мысалы: ақ – albus a um

m f n
оң – dexter tra trum
m f n
бос – liber ere erum


Nota bene! Көптеген –er жалғауына аяқталатын сын есмідердің -e әріпі еркек тегінің Nom.Sing. түрінде сақталады, басқа септіктерде және әйел тегі мен орта тегінде ол түсіп қалады (яғни негізгі өзгереді). Сондықтан сын есмідердің сөздік формаларын да және орта тек жалғауларының алдында негізінің соңы жазылады.
Мысалы: dexter, tra, trum
Сын есімдер сөздік түрлерінің жалғаулары 2 топқа бөлінеді. І топқа жататын сын есмідері І және ІІ септеу бойынша өзгереді, ІІ топқа жааттын сын есімдер ІІІ – ші септеу бойынша өзгереді.
І топ сын есімдерінің жалғаулары:
еркек тегі (m) – us немесе er
әйел тегі (f) – a
орта тегі (n) – um
Мысалы: longus, a, um – ұзын;
ruber, bra, brum – қызыл;
Әйел тегі формасындағы сын есімдер І септіктен септеледі, еркек тегі және орта тек формасында – ІІ септіктен септеледі.


әйел тегі еркек тегі орта тегі
І септеу ІІ септеу ІІ септеу
Nom.Sing. longa longus longum
Gen.Sing.longae longi longi


Сын есімнің зат есіммен қиысуы.
Қиысу дегеніміз сын есімнің анықтап тұрған зат есіммен бір текте, түрде, септікте болғандығы.
Қиысу тәртібі:
1.Терминдегі зат есім мен сын есімнің грамматикалық формасын анықтап алу (септігін,жекеше я көпше түрін).
2. Зат есім сөздік түрі бойынша тегін анықтап алу.
3. Анықталған зат есімнің тегі бойынша сын есімнің жалғауын сөздік түрінен таңдап алу.
4. Зат есім септелуін белгілеп алу.
5. Сын есім септеуін белгілеп алу.
6. Терминдерді зат есім мен сын есімді керекті грамматикалық формасына қою.
Nom.Sing
Мысалы: Ұзын доға
a rcus, us m IV
l ongus, a um II arcus longus


Терминдердегі «ұзын» есімі – қиысқан анықтауыш, себебі «доға» зат есімімен бір текте (m), септікте (Nom.) жекеше түрінде (Sing) тұр.


10. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы. 31 мин (35%)
Төмендегі сөздерді латын тіліне аударып, кестені толтырыңыз:





























































































































































































































































us

us

us

us

us

us

us

us

us

us



  1. Шынтақ сүйек

  2. Бұрыш

  3. Сұр

  4. Сыртқы

  5. Сары

  6. Еңбек

  7. Кеуде

  8. Бұлшықет

  9. Ең кіші

  10. Өңеш



Сын есімдерді Gen.sing. қойыңыз:
Spinosus (m), spinosa (f), spinosum (n), spinalis (m), spinalis (f), spinale (n), costarius (m), costaria (f), costarium (n), costalis (m), costalis (f), costale (n), transversus (m), transversa (f), transversum (n), osseus (m), ossea (f), osseum (n), pterygoideus (m), pterygoidea (f), pterygoideum (n).


11. Жаңа тақырыпты бекіту. 9 мин (10%)
Тест
1. Сын есімнің латын атауы:

  1. Pronomina personalia

  2. Nomen adjectivim

  3. Nomen substantivum

  4. Nomen numerale

  5. Nomen personale

2. Сын есімнің өзгерілуіндегі көрсеткіштері:

  1. тегі мен саны

  2. септігі мен саны

  3. септеуі мен тегі

  4. тегі, саны, септігі

  5. септігі

3. Тек 1-шi топ сын есiмдерi:

  1. solubilis,mitis,flavus

  2. aquosus,solutus,talis

  3. luteus,fortis,amylacеus

  4. ruber,niger,albus

  5. parvus,minor,solubilis

4. Септеудің түріне байланысты сын есiмдер ... бөлiнедi.

  1. 4 топқа

  2. 3 топқа

  3. 2 топқа

  4. 6 топқа

  5. 5 топқа

5. Сын есiмдер ... бойынша өзгередi.

  1. септеу мен тегi

  2. тегi мен сан түрі

  3. септiгi мен сан түрі

  4. сан түрі,тегi,септiгi

  5. септiгi

6. Бiрiншi топ сын есiмдерiне... сын есiмдер жатады.

  1. 3 жалғаулы

  2. 2 жалғаулы

  3. 1 жалғаулы

  4. Nom.Sing түрiнде us,-a,-um,немесе - er,-a,-um жалғаулары бар

  5. Nom.Sing түрiнде -is,e жалғаулары бар

7. 2-шi топтағы бiр жалғаулы сын есiмдердiң белгiлерi:

  1. -er,-a,-um

  2. -x,-s,-r

  3. -is,-e

  4. -us,-a,um

  5. -er,-is,-e

8. Егер сын есiм еркек тегiнде -us,-er жалғауына аяқталса, онда әйел және орта тектерінде ... жалғаулары болады.

  1. -us,-um.

  2. -us,-um.

  3. -a,-um.

  4. -io,-a.

  5. -a,us.

9. Егер сын есiм 2-шi топқа жатса, оның барлық тектерінде Cen.Sing. жалғауы болып ... табылады.

  1. -e.

  2. -x.

  3. -er.

  4. -is.

  5. -um.

10. «Сау» сын есiмі сөздiк формасында:

  1. vivus,а,um

  2. sanus,а,um

  3. purus,а,um

  4. internus,а,um

  5. externus,а,um



12. Сабақты қорытындылау. 2 мин 2%)
Студенттердің білім деңгейін бағалау және түзеу. Әр студентке сабақта алған бағасы айтылады, жіберілген кемшіліктер талқыланады.
13. Үйге тапсырма беу 2 мин 2%)

жүктеу/скачать 7,69 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   62



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет