4. Коммерциялық банктердің депозиттік портфелі, оны қалыптастыру және басқару

1. 
   депозиттік қаражаттар;
   
2. 
   депозиттік емес тартылған қаражаттар.
   

1. 
   талап етуіне дейінгі депозиттер;
   
2. 
   мерзімді депозиттер;
   
3. 
   жинақ салымдары;
   
4. 
   бағалы қағаздар.
   

1. 
   мерзімдеріне қарай;
   
2. 
   салым иелерінің категорияларына қарай;
   
3. 
   қаражаттарды салу және қайтарып алу шартына қарай;
   
4. 
   пайыз төлеу тәсіліне қарай;
   
5. 
   банктің активтік операциялары бойынша жеңілдіктер алуына қарай т.б.
   

1. 
   жеке тұлғалардың шоттары;
   
2. 
   кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың шоттары;
   
3. 
   жергілікті билік ұйымдарының шоттары;
   
4. 
   қаржылық мекемелердің шоттары;
   
5. 
   шетелдік азаматтардың шоттары.
   

• 
  мемлекеттің, акционерлік кәсіпорындардың және әр түрлі шағын коммерциялық құрылымдардың ағымдық шоттарындағы сақталатын қаражаттар;
  
• 
  әр түрлі мақсаттарға тағайындалған қорлардың қаражаттары;
  
• 
  есеп айырысудағы қаражаттар;
  
• 
  жергілікті бюджеттер қаражаттары және олардың шоттарындағы қаражаттар;
  
• 
  жергілікті бюджеттер қаражаттары;
  
• 
  басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
  

2. 
   шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін пайыз түрінде немесе
   

2. 
   талап етуіне дейінгі депозиттер бойынша коммерциялық банк орталық
   

• 
  меншікті-мерзімді депозиттер;
  
• 
  алдын ала алуы ескерілетін мерзімді депозиттер.
  

• 
  30 күнге дейінгі;
  
• 
  30-90 күнге дейінгі;
  
• 
  90-180 күнге дейінгі;
  
• 
  180-360 күнге дейінгі;
  
• 
  360 күннен жоғары.
  

• 
  есеп айырысу үшін пайдаланылмайды;
  
• 
  шоттағы қаражат баяу айналады;
  
• 
  тұрақты пайыз төленеді;
  
• 
  пайыз мөлшерінің ең жоғары деңгейі Ұлттық банк тарапынан реттеліп отырады;
  
• 
  ақшаны алу туралы салым иесінің алдын ала хабардар етуі талап етіледі;
  
• 
  бұл шоттағы қаражаттар бойынша ең төменгі мөлшерде резервтер белгіленеді.
  

• 
  ақшалай қаражаттар сақтауда тұрақты мерзімі болмайды;
  
• 
  шоттағы қаражатты алдын ала алу барысында ешқандай ескерті талап етілмейді;
  
• 
  ақшаны шотқа саларда немесе шоттан аларда міндетті түрде ақшалай қаражаттар қозғалысы көрсетілетін жинақ кітапшасының болуы талап етіледі.
  

• 
  мерзімді жинақ салымдары;
  
• 
  қосымша жарна қосатын мерзімді жинақ салымдары;
  
• 
  ұтыс салымдары;
  
• 
  ақшалай-заттай ұтыс салымдары;
  
• 
  мақсатты және ағымдық салымдар;
  
• 
  алдын ала алуын хабарлайтын салымдар;
  
• 
  валюталық салымдар.
  

• 
  атаулы сертификаттар;
  
• 
  мәлімдеуші сертификаттар.
  

• 
  аударылатын;
  
• 
  аударылмайтын.
  

2. 
   сериялармен шығарылатын.
   

1. 
   белгілі бір есеп кезеңі өткенге дейін біркелкі төленіп отыратын пайыздық
   

2. 
   пайызы сертификат мерзімі біткеннен кейін төленетін сертификат.
   

• 
  сертификатты жаңадан шығару;
  
• 
  салымның басқа түрлеріне немесе талап етуіне деінгі депозитке қолма-қолсыз аудару арқылы;
  
• 
  қолма-қол ақша түрінде (жеке тұлғалар үшін).
  

• 
  инвестор үшін тиімді пайыздық мөлшерлеме;
  
• 
  салымшы үшін тиімді болатындай сертификаттың ең төменгі шегі;
  
• 
  пайыздық мөлшерлемені қайта қараудың икемді механизмі;
  
• 
  стандартты шығарылу шарттары;
  
• 
  номиналды төлеу мен пайыздың есептелуін сенімді етіп кепілдендіру;
  
• 
  потенциалды сатып алушыларды ақпараттандыру, яғни ірі жарнама.
  

• 
  «депозиттік не жинақ сертификаты» атауы;
  
• 
  шығарылу себебіне нұсқау;
  
• 
  депозитті немесе салымды салу мерзімі;
  
• 
  сертификатты өтеу мерзімі;
  
• 
  депозиттің мөлшері;
  
• 
  салынған соманы банктің міндетті түрде қайтару міндеттемесі;
  
• 
  депозит немесе салым бойынша пайыз мөлшерлемесі;
  
• 
  тиісті пайыз сыйақысы;
  
• 
  эмитент банктің атауы мен мекен-жайы;
  
• 
  сертификаттың шығуына жауапты банктің екі тұлғасының қолдары және банк мөрі.
  

• 
  сертификаттардың таратылуы мен айналуында қаржы делдалдарының үлкен көлемінің арқасында потенциалды инвесторлардың саны артады.
  
• 
  қайталама нарық жағдайында сертификат басқа тұлғаға сатыла алады, бұл жерде оның иесі сақталған уақытына табыс алады және банк ешқандай ресурсты жоғалтпайды;
  
• 
  депозиттік сертификат иелері салық салу кезінде көп табыстан айрылмайды.
  

• 
  депозиттік ресурстар қаржыландыратын активтік операциялардың мерзімдері мен сомасына сәйкес келуі;
  
• 
  депозиттік операциялар банк пайдасын ұлғайтуға немесе болашақта пайда лау үшін жұмыс жасауға тиіс;
  
• 
  депозиттік операцияларды ұйымдастыру процесінде мерзімді депозиттер мен мерзімді салымдардың көбірек тартылуына көңіл бөлу;
  
• 
  салым иелерінің санын өсіру мақсатында депозиттік операциялар түрлерін ұлғайтып, қосымша қызмет көрсетіп, жеңілдіктер жасауға тиіс.
  

Сурет 1- Салым иелерінің категориялары бойынша депозиттер.

Қазақстанда жеке тұлғалардың депозиттерін сақтандыру жүйесі құрылған, мұндағы «Қазақстанның жеке тұлғалардың депозиттеріне кепілдік беру қоры» (сақтандыру). Жеке тұлғалардың депозиттеріне кепілдік беру қоры (ЖАҚ) оның негізгі қызметі, құрылтайшысы Қордың банк-агент арқылы банкротқа ұшыраған немесе қызметі еріксіз тоқтатылған және «қорға» немесе «ұжымдық сақтандыру» жүйесіне мүше банктердің салымшыларының депозиттерін өтеу тәртібі.