Ежелгі Қазақстан тарихына шолу
7.1.
Ежелгі Қазақстан адамдарының
антропологиялық тұрпаты (1-сабақ)
Оқу мақсаты
5.1.1.2 Ежелгі Қазақстан адамдарының
антропологиялық тұрпатын анықтау.
Тірек сөздер
антропологиялық тип
моңғолоидтық
еуропеоидтық
андроновтық тұрпат
Ресурстар
1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге
дейін. – Алматы, Атамұра, 2010. I том.
2. Қазақстан . Ұлттық энциклопедия. I том. –
Алматы, 2005. – 382 б.
3. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. VII том. –
Алматы, 2005. – 32 б.
Оқулық: Ежелгі Қазақстан адамдарының антропологиялық тұрпаты,
158-159-бет.
Зерттеу сұрағы:
Ежелгі Қазақстан адамдары-
ның антропологиялық тұрпаты қалай өзгерді?
Сабаққа дайындық
Қола дәуірі тайпаларының антропологиялық ерек-
шеліктері айқын көрінетін реконструкциялардың су-
реттерін дайындаңыз.
Сабақтың деректі материалдары
Тақырыпқа кіріспе қосымша материал. Адамдар-
дың тұрпатын зерттейтін ғылым
антропология
деп
аталады. Антропологияда көбінесе биологиялық және
тарихи әдістер қолданылады. "Антропология" ұғымын
қолданысқа Аристотель енгізген. Ежелгі адамдардың
бас, қаңқа сүйектерін зерттей отырып, олардың нәсіл-
дік ерекшеліктерін ажыратады. Түрлі кезеңдерде өмір
сүрген халықтардың тұрпатындағы ұқсастықтар мен
өзгерістерді зерттейтін ғылымды
тарихи антропо
-
логия
деп атайды. Адамдардың тұрпатының қалып-
тасуына табиғи-географиялық жағдай, қоныс аудару,
халықтармен араласу әсер етеді.
Ғалымдар әлемде, негізінен, үш: еуропеоидтық,
моңғолоидтық және негроидтық нәсілді бөліп көрсе-
теді. Қазіргі уақытта зерттеушілер нәсілдердің басқа
да түрлерін анықтауда. Мәселен, аустролоидтық
нәсіл. Нәсілдерді, негізінен, дене пішіні мен бойы-
на, терісінің түсіне, шашы мен көзіне қарап анықтай
аламыз. Нәсілдердің белгілі бір таралу аймақтары
бар. Нәсілдік белгілер тұқым қуалайды және көбіне-
се қоршаған ортаға бейімделу арқылы қалыптасқан.
Мысалы, негроидтардың қара түсті терісі күннің тік
сәулесінен қорғаса, бұйра шаштары ыстықтан сақтай-
ды. Ал үлкен мұрны мен қалың еріндері ауаның
ылғалдануына әсер етеді. Еуропеоидтардың ақшыл
терісі ультрасәулелердің ағзаға өтуіне ықпал етіп, D
дәруменін сіңіріп, адамды мешел ауруынан сақтайды.
Моңғолоидтардың нәсілдік ерекшеліктері Орталық
Азияның қатал ауа райына бейімделген. Кейбір ға-
лымдардың пікірінше, нәсілдердің белгілері тұрақты
емес, өзгеріп отырады. Бұл өзгерістер жаhандану
үдерісінде жаппай көшіп-қону (миграция) мен нәсіл-
дердің араласуы нәтижесінде күшейе түседі. Деген-
мен, нәсілдердің негізгі белгілерінің жиынтығы олар-
ды ажыратуға мүмкіндік береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
