6- сабақ. Асқазан рагы Кіріспе
Химиялық канцерогендер (ХК)
жүктеу/скачать 1,2 Mb.
|
askazan
- Бұл бет үшін навигация:
- Нитрозаминдер
- Іштен өндірілетін канцерогендердің де өзіндік зиянды әсері бар.
| Химиялық канцерогендер (ХК). Олар тамаққа сыртқы ортадан түседі, немесе ұзақ сақталғанда, немесе жылытып, ысытқанда да пайда болуы мүмкін. Химиялық канцерогендердің ішінде өте залалдысы көп-циклді ароматы көмірсутегілер (КАКС) және нитрозаминдер. Химиялық канцерогендер ауадан, судан, топырақтан тағамға, көкөністерге, жеміс-жидектерге жұғады. Малдарда аз кездеседі (етте, сүтте), ал тағамдарды сақтағанда, өңдегенде, ас даярлағанда олар көбейеді.
Нитрозаминдер консервленген тағамдарда көп болады, сонымен қатар шұжықтарда, өңделген көкөністерде, тәтті тағамдарда да кездеседі. Негізінде нитрозаминдер ағзада нитриттер мен нитраттардан өндіріледі.. Тұз қышқылы кемігенде, бактериялар көбейіп, соның әсерінен нитрозаминдер асқазанда қалыптасады. Химиялық канцерогендер сияқты тағам даярлағанда нитрозаминдер де молая түседі. Асқазанда тағамдағы ас тұзының әсерінен де, өзгерістер болады. Олар: шырышты қабатының қалыңдауы (гиперплазиясы), асқазан сөліндегі тұз қышқылының кемуі, сөл азайған сайын зиянды заттардың тікелей шырышты қабатына теріс әсерінің күшейуі. Ас тұзы асқазанда көбейсе, канцерогендік ықпал да үдей түседі. Этил спирті майларды ерітіп, канцерогендік химиялық заттардың белсенділігін артырып, асқазан шырышты қабатына зиянды әрекетін күшейтеді. Ал егер ол темекімен және артық түскен ас тұзымен қосарланып келсе, онда ракты қоздырғыш қасиет 5,5 есе өсіп кетеді. Жоғарыда тағамды дайындау мен өңдеу кезінде, канцерогендік заттар мен нитрозаминдер пайда болады дедік. Олар әсіресе, аса артық қыздырған майларда, оған пісірілген тағамдарда, қалыптан тыс ұлғайып, ағзаға зиянды әсер етуі жоғарлайды. Іштен өндірілетін канцерогендердің де өзіндік зиянды әсері бар. Оларға өт қышқылы жатады. Оның ұлтабардан асқазанға қарай келуі өте зиянды екені дәлелденіп отыр. Өт қышқылының әсері: асқазанның ішіндегі РН-ты өзгертеді, клетка мембранасының өткізгіштік қасиеттерін ұлғайтады, асқазанның шырышты қабатын тікелей күйдіреді, безді клеткаларды басқа түрге (ішектің шырышты қабатымен алмасуына мүмкіндік жасайды) ауыстырып, ондағы зат алмасу үрдісін өзгертіп жібереді. Асқазандағы бактериялар, ферменттердің әсерінен негізгі өт қышқылын екінші бір түрлеріне– литохолді және дезоксихолды қышқылына ауыстырады. Осы өт қышқылдары мутагендік және канцерогендік қасиетке ие болады, олардың осы қасиеттері тоқ ішек рагында толығымен дәлелденген. жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|