6 сынып Ежелгі Қазақстан тарихы Дарынды оқушымен жұмыс жоспары

№1. 1-тарау. АЛҒАШҚЫ ТЕРІМШІЛЕР МЕН АҢШЫЛАР

1. Ғалымдар арасында екі түрлі көзқарас бар: бірінші көзқарас бойынша, адам бір жерде, мысалы, Африкада пайда болып, кейін Жер шарына түгел тарады, ал екінші көзқарас бойынша, адамзат бір мезгілде Жердің бірнеше нүктесінде пайда болды.

2. «Адамзат баласының шығуы» тақырыбына шағын әңгіме жазыңдар.

3. Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің кезеңдері.

5.Терімшілік, аңшылық, адамдар тобыры, үңгір, чоппер, чоппинг сөздерін пайдаланып, ең ежелгі адамдар өмірі туралы әңгіме құрастырыңдар.

6. Қазақстанның қазіргі картасы. Қазақстан аумағында өмір сүрген ең ежелгі адамдар питекантроптың замандасы болды.

Қазақстанда ең алғашқы адамның «ізі» табылған жерлерді белгілеңдер.

1. Адам өміріне қоршаған орта әсер етті. Екі миллион жыл бұрын алғашқы еңбек құралдарын пайдалануды үйренген адамдар табиғаттан бөлініп шықты. Олар әуелде үй салып, тамақ дайындай алмады. Жауын мен жыртқыштардан үңгірлерге тығылып паналады. Қолдарында жетілмеген еңбек құралдары бар олар жеке өмір сүре алмады: не аштан өлер еді, не аңдар жеп қояр еді. Сондықтан адамдар жыртқыш аңдардан қорғану үшін топтасып өмір сүрді. Ең ежелгі адамдардың мұндай ұжымын адамдар тобыры дейді.

2. Түсіп қалған сөздерді мәтіндегі орындарына жазыңдар.

Аңның терісін еттен немесе майдан тазарту үшін адамдар

3. Тастан жасалған еңбек құралдары қалай аталады?

4. Адамның жетілуінде қандай өзгеріс негізгі рөл атқарды деп ойлайсың:

5. От тұтату.

1. «Саналы адамдар» ру болып өмір сүрді. Әрбір руға бірнеше ондаған адам - туыстар топтасты. Ерлер бірігіп аң аулады, әйелдер жеуге жарамды өсімдіктерді жинады, киім тікті, тамақ дайындады, балаларды бақты. Әйел отбасының қорғанышы, терімшіге айналды. Археологтар әйелдерді құрметтеуді айғақтайтын сүйектен ойып жасалған әйел мүсіндерін көп табуда. Еңтәжірибелі әрі қадірлі кісілер ру басшылығына сайланды. Ру ішіндегі билік барлық ересек туыстарға ортақ болды, олар бірлесіп шаруашылық және қоғамдық мәселелерді шешті. Ру қауымдығы - адамдар ұжымы болды, оның мүшелерінің бәрі бірге өмір сүрді және бірге еңбек етті, мүліктерді ортақ пайдаланды.

2.Рулық қауым. Суретке қараңдар. Суретші нені бейнелігісі келген?

3. Алғашқы қауымдық құрылыстың ерекшелігі неде?

1. Ежелгі адамдар шағын ұжым болып өмір сүрді.

4. Рулық меншікке не жатқанын, ал ненің бір адамның меншігі болғанын белгілеңдер.

5. Ойланыңдар да, ата-аналарыңмен талқылаңдар: алғашқы қауымдық құрылыста барлығы жақсы болды, бай мен кедей болмады, бәрі тең болды деуге бола ма? Осылар бақытты өмір сүруге жеткіліктіме?

№4. Орта тас ғасыры (мезолит)

1. Мына пікірмен келісесіңдер ме?

Соңғы уақытта адамдардың ең ежелгі замандағы өмір туралы түсініктері біршама өзгерді. Көптеген түсініктермен келіспеуге болады. Мысалы, біздің арғы ата-бабаларымыз үңгірде өмір сүрген бе? Егер Қазақстан картасына қарасақ, оның басым бөлігі дала мен шөлейт жерлер.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Дұрыс жауаптарды белгілеңдер.

Адамдар ежелгі тас ғасырында

№5. Орта тас ғасыры (мезолит)

1. Егіншілік пен мал өсірудің пайда болуы туралы эссе жазыңдар.

2. Шығарманы жалғастырыңдар.

Екі тайпа үлкен өзеннің екі бетінде өмір сүреді және бір-бірімен қатынаспайды. Бір тайпа тек аңшылықпен және терімшілікпен, ал екіншісі осыларға қоса жер өңдеумен және мал бағумен айналысады. Шығарманы үйде жалғастырыңдар. Қай тайпаның жақсы өмір сүргенін айтуды ұмытпаңдар.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№6. Жаңа тас ғасыры (неолит)

1. Қазақстан жері мен көрші аймақтарда неолит дәуірінде егіншілік пен мал шаруашылығы қалыптаса бастады. Бұрынғы заманда күн көрістің көзі терімшілік пен аңшылық болғанын білесіңдер. Бұл екеуі де табиғаттың дайын байлығын пайдалану кәсіптері.

«Өндірістік еңбек» ұғымын қалай түсінесіңдер?

2. Қазақстанның неолит тұрақтары жайлы эссе жазыңдар.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Егіншілік пен мал шаруашылығының пайда болуы көне дәуір тайпаларының өмірінде үлкен өзгеріс әкелді. Олардың заттай және рухани мәдениетінде де өзгерістер орын алды. Неолит дәуірінің тағы бір үлкен жаңалығы - адамдардың қыш құмыраларды (керамиканы) жасауды үйренуі еді. Бұл дәуірді сондықтан кейде «қыш құмыралар заманы» деп те атайды.

4. Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің кезеңдері

5. Неолит дәуірінде адамзат дамуының жеделдеуін қалай түсіндіруге болады?

1. Еңбек өнімділігі туралы түсінік.

2. Қола еңбек құралдары қалай аталады?

3. Еңбек құралдары қандай мақсатта қолданылғаны туралы әңгіме жазыңдар.

4. Қола еңбек құралдарын пайдалану еңбек өнімділігін арттырды және өз бетінше жеке шаруашылық жүргізуге мүмкіндік берді. Жеке меншіктің шығуының себептері неде деп ойлайсың?

__________________________________________________________________________________________________________________________________

№8. Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі

Табиғатты, жануарлар қылығын, өсімдіктерді бақылап, адамдар өз тәжірибелері мен білімдерін келесі ұрпаққа беріп отырды. Адамның қоршаған дүние туралы білімі мен түсінігі осылай қалыптасты. Аспандағы жұлдыздардың орналасуын - «жұлдыз картаға» қарап бағдар түзеді, ал кейіннен құмға жергілікті мекеннің қарапайым картасын сызуды үйренді. Олар егінді қашан егу мен қашан жинауды білді, осылайша алғашқы қарапайым күнтізбе пайда болды, жыл шамамен бірдей айларға бөлінді.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Адамдардың дамығандығын оларда өнердің пайда болғандығы дәлелдейді. Туындылар тақырыбы көп болды: жануарлар мен адамдар суреті, саз балшық және сүйек мүсіндер, бедерлеп, бояумен және көмірмен салынған суреттер. Адамдар өздері үшін маңызды нәрселердің суретін, өздері аулаған жануарларды, аңшылық көрінісін салды.

4. Мәдениет пен өнер, дін арасында байланыс бар ма? Осы тақырыпқа эссе жаз.

1.Уақыт сызығында даталарды белгілеңдер: мұздықтың басталуы мен еруі, садақ пен жебені ойлап табу, жер өңдеудің пайда болуы, «саналы адамның» шығу уақыты.

Біздің заманымыздан бұрын (б.з.б.)Біздің заманымыз (б.з.)

2. Әңгімені жалғастыр. Біз пайдаланып жүрген жыл санау

Б.з.б. 2 млн 500 мың жыл - 100 мың 30 мың 1..2..3.................2006 ж.

Алғашқы қауымдық құрылыс (б.з.б.) Біздің заманымыз

4. Жазу б.з.б. 3 мыңыншы жылдықта пайда болды. Мұны біз қалай білеміз?

5. Есептеп көріңдер.

1) Өздеріңе мәлім, жазу бұдан 5 мың жыл бүрын пайда болса, мыс өңдеу шамамен б.з.б. 5 мыңыншы жылы басталды. Қайсысы ерте және қанша жыл ерте болған?

2) Шамамен б.з.б. 6 мың жыл бүрын адамдар кейбір тастың соққыдан уатылмайтынын білген. Отқа қызғанда олар жұмсарады да, суығанда формасы өзгереді. Бұл мыс, металл еді. Олар тас сияқты кесек түрінде жиі кездеседі. Адамдар осы жаңалықты ашқанына қанша уақыт болды?

3) Садақ пен жебе шамамен б. з. б. 7 мыңыншы жылдықта пайда болды. Бұл шамамен бұдан қанша уақыт бұрын болған?

4) Патша б. з. б. 15 жылы ел басқаруға кірісті. Ол б. з-дың 12жылы қайтыс болды. Патша қанша жыл билік құрды?Оны қалай есептеп шығардыңдар?

1. Қола еңбек құралына көшу.

Адам тұтас мысты пайдаланудан біртіндеп тотыққан кен-малахит, лазуриттен мыс корытуға көшті. Мұнда оған кыш ыдыс күйдірудегі тәжірибесі, пеш соға алуы және онда көріктің көмегімен жоғары температурада қыздыра білу дағдысы жәрдемдесті. Ұзақ практикалық тәжірибесі нәтижесінде біртіндеп адам мысқа қалайы қосса, қорытылған металл қатты, жақсы еритін және өдемі сары түсті болатынын анықтады. Осылай қола алынды.

2. Қола еңбек құралдарының қалай пайдаланылғаны туралы әңгіме құрастырыңдар.

4.Андронов мәдениеті.

5. Ғалымдардың айтуынша Қазақстанда осыдан 4 мың жыл бұрын қоланы қорытуды игерді. Қола өнімдері тас пен мыс құралдарын ысырып шығарды. Осы уақыт тарихта қола дәуірі деген атқа ие болды. Қола еңбек құралдарының пайда болуы еңбек өнімділігінің артуына ықпал етті.

№11. Шаруашылық пен қоғамдық өмірдегі өзгерістер

1. «Андрондықтардың ауылындағы өмір» тақырыбына шаруашылықтағы өзгерістерді көрсетіп әнгіме құрастырыңдар.

2. Андрон мәдениеті мен Беғазы-Дәндібай мәдениетін салыстыр.

3. Жерлеу орны. Қола дәуірінде қайтыс болған адамды қалай жерлегені жайлы өз ойыңды жаз.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________