ХІХ ғ. Қазақстанның экономикалық дамуы ХІХ ғасырдың І жартысында Қазақстан экономикасындағы әрә өзгеріс :Жергілікті өнеркәсіп пен кәсіпшіліктің пайда болуы Ресейде шаруаларды басыбайлы езгіде ұстау жойылды :1861 жылы Ресейдің орталық аудандарынан шаруалары қоныс аударту дың басталуы :ХІХ ғ. 60 жылдары ортасында Ақмола,Семей ,Жетісу,Орал.Сырдария ,Торғай облыстарына орыс-украин шаруаларын қоныстандыру жаппай етек алды :ХІХ ғ. 70 жылдары Г.А.Колпаковскийдің ұсынысымен «Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы» Ереже қабылданған жыл :1868 жылы «Шаруалардың Жетісуға қоныс аударуы туралы уақытша ережені»қабылдауға ұсыныс жасады :Колпаковский Жетісу өлкесіне Ресейден шаруаларды қоныстандырумен айналысты:Колпаковский 1868 жылы «Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы» ережесіне сай жан басына берілген жер көлемі :30 десятина 1868 жылы қабылданған Ереже атауы: «Жетісуда шаруаларды қоныстандыру туралы» 1883 жылдан бастап Жетісу облысында жаңадан келушілерді орналастыру туралы жаңа ереже бойынша жан басына берілген жер үлесі :10 десятина 1891 жылғы « Уақытша ереже» бойынша жан басына шаққанда 15 десятина жер берілді :Бұрын қоныстанған шаруаларға 1883 жылдан бастап Жетісуда жаңадан қоныс аударушы шаруаларға берілген жеңілдік:Салықтардан үш жылға босатылды ХІХ ғасырдың ІІ жартысында қоныс аударушылардың басты бөлігі қоныстанған өлке:Жетісу ХІХ ғасырда қоныстандыру саясаты қандай облысты түгелге жуық қамтыды :Сырдария облысы 1855 жылдан 1893 жылға дейінгі аралықта Ақмола облысы қазақтарының пайдалануынан тартып алынған жер көлемі:250 мыңнан астам десятина 1855 жылдан 1893 жылға дейінгі аралықта Ақмола облысында орыс шаңырағы жайғасқан селолар саны:24 село 1855 жылдан 1893 жылға дейінгі аралықта Семей облысы қазақ шаруаларынан тартып алынған егістік көлемі :33 мыңнан астам десятина 1884-98 жылдары Шымкент ,Ташкент ,Әулиеата уездерінде құрылған орыс –қазақ қоныстарының саны :37 «Село тұрғындары мен мещандардың қазыналық жерлерге өз еркімен қоныс аударуы туралы Ереже» бекітілді:1889 ж. Қазақстанда капиталистік қатынастар тарала бастады:ХІХ ғасырдың ортасы ХІХ ғасырдағы көшпелі қазақтарда отырықшылықтың кең тарауына себепші болған :Орыс,украин шаруаларының қоныстануы Кедейленген қазақтар күнкөріс көзін табу мақсатымен тау- кен орындарына тартыла бастады :ХІХ ғ. 70-80 жылдары ХІХ ғ. 70-80 жылдарынан бастап күнкөріс табу мақсатымен тау-кен орындарына жалданған қазақтарды атады:Жатақтар ХІХ ғ. 30-50 жылдары қазақ жерінде көптеп өндіріле бастаған табиғи байлықтар :көмір ,кен,тұз,қорғасын Қазақ жеріндегі табиғи байлық көздері анықталып ,көптеп өндіріле бастады :ХІХ ғ.30-50 жылдары ХІХ ғасырдың соңында салыстырмалы түрде ірі деп атауға келетін 300-400 жұмыскері бар өндіріс орындары :Успен кеніші ,Қарағанды көмір алыбы,Екібастұз ,Риддер өндіріс орындары ХІХ ғасырда шетелдіктерге сатылған Қазақстан кәсіпорын :Қарағанды ХІХ ғасырда шетелдіктерге сатылған Қазақстан жеріндегі кәсіпорындар :Атбасар,Риддер,Екібастұз,Спасск –Успенск ХІХ ғасырда АҚШ,Германия,Швеция сияқты елдердің өнеркәсіп иелері акцияларын сатып алған кәсіпорын :Спасск мыс кеніші 1867 жылы 55 мың пұтқа жуық тұз өндірілген кәсіпорын :Басқұншақ ХІХ ғасырдың соңында тау-кен өнеркәсібінде жұмыс істеген жұмысшылар саны :19 мыңдай 1902 жылға қарай тау –кен өнеркәсібінде жұмыс істеген жұмысшылар саны :30 мыңға жуық ХІХ ғасырдың ІІ жартысында Ресей Мемлекеттік банк бөлімшелері ашылған қалалар:Орал,Петропавл,Семей,Верный Ресейдің қаржы министрлігі Қоянды жәрмеңкесінде салдырған ғимарат :Мемлекеттік банк бөлімшелері Қазақстанның шаруашылық өмірінде белгілі орын алған «Орыстың сауда-өнеркәсіптік банкі»ұйымдастырылды:ХХ ғ. басында ХІХ ғасыр қазақ-орыс сауда байланыстарын дамытуда ерекше орын алды:жәрмеңкелер Ресми түрде тұңғыш жәрмеңке ашылды :Ішкі Ордада Қазақ жеріндегі тұңғыш сауда жәрмеңкесі Бөкей ордасында қай жылы ашылды:1832 жылы ХІХ ғ.80 жылдары Шығыс Қазақстанда ашылған ірілі-ұсақты жәрмеңкелер саны:70-тен астам ХІХ ғасырда Қазақстанда жәрмеңкелердің басты дамыған өңірі :Ақмола облысы ХІХ ғасырда Атбасар өңірінде жұмыс істеген жәрмеңке:Петров ХІХ ғасырда Ақмола өңіріндегі жәрмеңке :Константинов ХІХ ғасырда Жетісуда орналасқан жәрмеңке :Қарқара ХІХ ғасырда Атбасар өңірінде жұмыс істеген жәрмеңке:Петров 1848 жылы Қарқара уезінде көпес Ботовтың есімімен аталған ірі жәрмеңке ашылған жер:Талды-Қоянды ХІХ ғасырдағы Семей облысындағы белгілі жәрмеңке:Шар ХІХ ғасырда Қарқаралы уезінде ашылған жәрмеңке :Қоянды Талды-Қоянды жәрмеңкесі орналасты :Орталық Қазақстан Ресейдегі Ірбіт жәрмеңкесі ,ҚазақстандағыҚоянды жәрмеңкесі сияқты ХІХ ғасырдың соңында Жетісуда ерекше көзге түскен жәрмеңке :Қарқара ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басында Қазақ жерінде пайда болған қалалар:19 ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басында бір ғана Ақмола облысындағы ұсақ қалалар саны:20 Ресейде тұңғыш халық санағы өтті :1897 жылы 1897 жылғы халық санағы бойынша ең көп қоныстанған ірі қалалар:Орал,Верный,Семей 1897 жылы Ресейде өткізілген халық санағы бойынша Қазақстан аумағында сауда –саттықпен айналысатын адамдар саны :11 пайыз ХІХ ғасырдың соңындағы Қазақстандағы мемлекеттік биліктің саяси әлеуметтік сипаты :Мемлекеттік билік патша отаршыларының қолына өтті
