9 арман пв баспасы

72
7-кесте.­
ла­не­талар­дың­Күн­нен­ор­та­ша­­
қа­шық­ты­ғы­жә­не­экс­ ент­ри­си­тет­те­рі
Пла не та
аты
Ор та ша 
қа шық тық
 
, .б
кс ентри си тет,
e
­Мер­ку­рий­
0,39
0,206
Шол­пан­
0,72
0,007
­Жер­
1,00
0,017
­Марс
1,52
0,093
Юпи­тер­
5,20
0,048
Са­турн
9,54
0,054
Уран­
19,19
0,046
Неп­тун­
30,07
0,008
III Кеп лер дің екін ші за ңы
Кеп­лер­дің­ екін­ші­ за­ңы­ пла­не­талар­дың­ өз­
траек­то­рия­ла­ры­ның­әртүр­лі­нүк­те­ле­рін­де­гі­қоз­
ға­лыс­ жыл­дам­ды­ғын­ қарастыруға­ мүмкіндік­
береді.
Пла не талар дың ра диус-век тор ла ры 
бір дей уа қыт ара лы ғын да бір дей ау дан 
сы за ды. 
Ау­дан­дар­дың­
S
1
­=­
S
2
­=­
S
3
­тең­ді­гі­нен­планета­
лар­дың­ пе­ри­ге­лий­де­гі­ жыл­дам­ды­ғы­ максимал,­
афе­лий­де­ минимал­ бо­ла­тын­ы­ шы­ға­ды­
(83-су-
рет) ­
А
­ ­ ­ ­
п
.
IV Кеп лер дің үшін ші за ңы
Кеп­лер­дің­ үшін­ші­ за­ңы­ екі­ пла­не­таның­
айналу­ пе­ри­од­та­ры­ мен­ олар­дың­ Күн­ге­ дей­ін­гі­
қа­шық­ты­ғы­ара­сын­да­­бай­ла­ныс­­ор­на­та­ды.­
Пла не талар дың жұл дыз дық ай на лу пе ри од та ры квадраты ның 
қа ты на сы олар дың ор би тала ры ның үл кен жар ты осьте рі нің куб та-
ры ның қа ты на сы на тең. 
Ò
Ò
à
à
1
2
2
2
1
3
2
3
=
,
мұн­да­ғы­
T
1
,­
T
2
­–­екі­пла­не­та­ның­ай­на­лу­пе­ри­оды;­
a
1
,­
a
2
­–­үл­кен­жар­ты­ос­ьтер.­
А
S
2
S
3
S
1
А
83-су­рет.­
ла­не­талар­дың­ра-
диус-век­тор­ла­ры­сы­за­тын­ и­гу-
ра­лар­дың­ау­дан­да­ры­бір­дей
Маңызды ақпарат 
Бү­кі­лә­лем­дік­тар­ты­лыс­
за­ңын­аш­қан­нан­кей­ін­
Нью­тон­Кеп­лер­дің­үшін­ші­
за­ңын­то­лық­тыр­ды.
Ол­ал­ған­қа­ты­нас­ас­пан­
де­не­ле­рі­нің­мас­са­сын­
анық­тау­ға­мүм­кін­дік­бер­ді.­
Нью­тон­ор­тақ­мас­са­лар­
цент­рін­ай­на­ла­қоз­ға­ла­тын­
екі­ас­пан­де­не­сі­үшін­мына­
қа­ты­нас­орын­да­ла­ты­нын­
дә­лел­де­ді:
(
)
Ì
Ì Ò
à
G
1
2
2
3
2
4
+
=
,­
мұн­да­ғы­М
1
,­М
2
­–­де­не­
мас­са­ла­ры;­
T­–­де­не­лер­дің­ай­на­лу­
пе­ри­оды;
a­–­ас­пан­де­не­ле­рі­ара­сын­
да­ғы­ор­та­ша­қа­шық­тық;
­=­6,67 10
­11
­Н м
2
/кг
2
­–­
гра­ви­та­ция­лық­тұ­рақ­ты.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

73
ЕСЕП ШЫ ҒА РУ ҮЛ ГІ ЛЕ РІ
Уран­да­ғы­1­жыл­ұзақ­ты­ғын­та­бың­дар.
Берілгені:
­
à
à á
æ
=
1 . .
­
à
à á
Ó
=
19 19
,
. .
­
Ò
æûë
æ
=
1
е­шуі­:­
Уран­да­ғы­жыл­ұзақ­ты­ғын­та­бу­үшін­Кеп­лер­дің­үшін­ші­
за­ңын­қол­да­на­мыз:
Ò
Ò
à
à
æ
Ó
æ
Ó
2
2
3
3
=
.
Ò
Ó
-
?
Пе­ри­од­ты­өр­нек­те­сек:­
Ò
Ò
à
à
Ò
à
à
à
à
Ó
æ
Ó
æ
æ
Ó
æ
Ó
æ
=
⋅
=
2
3
3
.
Есеп­теу­лер­ді­орын­дай­мыз:­
Ò
æûë
à á
à á
à á
à á
æûë
æûë
Ó
=
=
=
≈
1
19 19
1
19 19
1
19 19
19 19
87 2
,
. .
. .
,
. .
. .
,
,
,
..
Жа­уа­бы:
­
Т
у
=­87,2­жыл­.
Бұл қызық! 
Кеплер­кубогы­–­ғалым­6­планетаның ­ еркурий,­ олпан,­Жер,­ арс,­ питер­және­Сатурн­
­ның­орналасуын­зерттеудің­бастапқы­кезеңінде­ұсынған­Күн­жүйесінің­моделі.­ гер­бе­тін­де­
Са­турн­орбитасы­ор­на­лас­қан­сфе­ра­ға­тек­ше­ні­қойып,­оның­бе­тін­е­ке­ле­сі­сфе­ра­ны­са­л­са,­
оның­бе­тін­де­ пи­тер­ор­би­та­сы­ор­на­ла­са­ды­
( 4­су рет)
.­ пи­тер­ор­би­та­сы­ның­сфе­ра­сына­
тет­раэдр,­ ал­ оның­ іші­не­ арс­ ор­би­та­сы­ның­ сфера­сын,­ арс­ ор­би­та­сы­ның­ сфера­сына­
додекаэдр,­ додекаэдрға­ Жер­ ор­би­та­сы­ сферасын­ орналастыруға­ болады.­ Жер­ ор­би­та­сы­
сферасына­икосаэдр,­оған­ олпан­ор­би­та­сы­сферасын,­бұл­сфераға­ок­таэдр­жә­не­со­ңы­нан­
ок­таэдр­ға­ ер­ку­рий­ор­би­та­сы­ор­на­лас­ты­рылады.­Осы­жүй­енің­цент­рі­не­Күн­ді­қо ға­болады.­
­­­­­­
Тэтраэдр
Текше
ктаэдр
косаэдр
Додекаэдр
84-су­рет.­
Кеп­лер­ку­бо­гы
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

74
Ба қы лау сұ рақ та ры 
1. Кеп лер заң да рын тұ жы рым даң дар.
2. Нью тон то лық тыр ған Кеп лер дің үшін ші за ңы не ні анықтауға мүмкіндік 
береді? 
Жат ты ғу 
11
1.­ Күн­нен­Марс­қа­дей­ін­гі­қа­шық­тық­Күн­нен­Жер­ге­дей­ін­гі­ара­қа­шық­
тық­тан­1,5­есе­ар­тық.­Марс­та­ғы­жыл­ұзақ­ты­ғын­та­бың­дар.
2.­ Жер­дің­ мас­са­сын­ 6·10
24­
кг,­ Жер­ден­ Ай­ға­ дей­ін­гі­ арақа­шық­тық­ты­
384­000­км­деп­алып,­Ай­дың­мас­са­сын­анық­таң­дар.­Ай­дың­Жер­ді­
ай­на­лу­пе­ри­оды­27,32­тәу­лік.
Жаттығу 
11
1.­ Юпи­тер­де­гі­1­жыл­ұзақ­ты­ғын­та­бың­дар.
2.­ Сыныпта­ орындалған­ жаттығудағы­ 11(1)­ және­ үй­ тап­сыр­ма­сы­
11(1)­ есеп­те­рі­нің­ ше­ші­мін,­ есеп­ шығару­ үлгілерін­ пай­да­ла­нып,­
пла­не­талар­дың­Күн­ді­ай­на­лу­пе­ри­од­та­ры­ның­Күн­ге­дей­ін­гі­ара­қа­
шық­тық­та­рға­ тәу­ел­ді­лік­ гра­фи­гін­ тұр­ғы­зың­дар.­ График­ бойынша­
Шолпанның­Күнді­айналу­периодын­анықтаңдар.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма 
Ұсынылған тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. И.Кеп лер дің өмір бая ны.
2. И.Кеп лер дің ғы лы ми ең бек те рі. 
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

75

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: