u , мұн­да­ғы­ u 1 ­–­жүк­тің­жыл­дам­ды­ғы,­ u

127
Алын­ған­ 0х­ осі­не­ проек­ция­сын­да­ век­тор­
лар­дың­ба­ғы­тын­ес­ке­ріп­ала­ты­ны­мыз:
0
1
1
= −
−
(
)
⋅
+
M
m
mu
u
.
Алын­ған­тең­дік­тен­қай­ық­тың­жыл­дам­ды­ғын­
та­ба­мыз:
­
u
1
1
=
−
m
M
m
u
.
­
(1)
IV Зы мы ран жыл дам ды ғы
Им­пульс­тің­ сақ­та­лу­ за­ңы­нан­ отын­ның­ тез­
жа­ну­ ме­зе­тін­де­ төмендегі­ қа­ты­нас­ орын­да­ла­
ты­ны­шы­ға­ды:
u
u
Ç
Ã
Î
Î
m
M
m
=
−
,
мұн­да­ғы­
m
­–­отын­мас­са­сы;
­
–­
m
­ –­ зы­мы­ран­­ тасығыштың­ отыны­ жоқ­
ға­рыш­­ке­ме­сімен­қо­са­ал­ған­да­ғы­ма­сса­сы;
­–
­
зы­мы­ран­жыл­дам­ды­ғы;
­ ­
газ­дың­ағу­жыл­дам­ды­ғы.­
V Ға рыш тық ке ңіс тік ті иге ру
1961­ жы­лы­ 12­ сәуір­де­ «Байқоңыр»­ ғарыш­
айлағынан­ «Вос­ток»­ көп­са­ты­лы­ зы­мы­ра­ны­­
тұңғыш­ рет­ ор­би­та­ға­ жі­бе­ріл­іп,­ Ю.А.Га­га­рин­
ға­рыш­ке­ме­сімен­Жер­ай­на­ла­сын­да­бір­ай­на­лым­
жа­са­ды­
(128-су­рет)
.
«Байқоңырдан»­ бастау­ алған­ адамзат­ тари­
хын­дағы­алғашқы­са­пар­дан­кей­ін­ға­рыш­та­ну­дың­
қар­қын­ды­ да­му­ ке­зе­ңі­ бас­тал­ды.­ Ға­рыш­ ке­ме­
ле­рі,­ стан­сылар­ же­тіл­ді­рі­ліп,­ ға­рыш­тық­ зонд­
тар,­ лу­но­ход­тар,­ мар­со­ход­тар­ жа­сал­ды.­ Жер­дің­
1-тапсырма 
Әр­түр­лі­ақ­па­рат­көз­де­рін­
пай­да­ла­нып,­зы­мы­ран­
қоз­ғалт­қыш­та­рын­да­қан­дай­
отын­тү­рі­қол­да­ны­ла­ты­нын­
анық­таң­дар.­Жа­ну­өні­мі­улы­
бо­лып­са­на­ла­ма?­Қан­дай­
эко­ло­гия­лық­проб­ле­ма­лар­
зы­мы­ран­оты­нын­қол­да­ну­ға­
бай­ла­ныс­ты?
2-тапсырма 
Импульстің­сақ­та­лу­за­ңын­
қол­да­нып,­есеп­тер­шы­ға­ру­
ал­го­рит­мін­құ­рас­ты­рың­дар.
 Жауабы қандай?
еак ти ті қоз ға лыс жа сай тын тұй ық жүйе бө лік те­
рі нің им пул сте рі нің қо сын ды сы неліктен ­ге те ң?
Маңызды ақпарат
Қа­зір­гі­за­ман­ғы­зы­мы­ран­
дар­да­отын­ның­мас­са­сы­
са­лыс­ты­рма­лы­түр­де­оның­
бас­тап­қы­мас­са­сы­ның­
90%­ін­құ­рай­ды.­Егер­
зы­мыран­мас­са­сы­ның­
90%­і­отын­бол­са,­демек,­
қал­ған­бө­лі­гі­–­пай­да­лы­
жүк,­қоз­ғалт­қыш­тың­
бас­қа­ру­жүй­есі,­бак­жә­не­
бас­қа­да­эле­ме­нт­тер­
жал­пы­мас­са­ның­10%­ін­
құ­рай­ды.
128-су­рет.
­ рий­ а­га­рин­ ­
Жер­дің­ал­ғаш­қы­ға­рыш­ке­рі
3-тапсырма 
гер­отын­мас­са­сы­зы­мы­ран­мас­са­сы­нан­4­есе­ар­тық­
бол­са,­бі­рін­ші­ға­рыш­тық­жыл­дам­дық­пен­қоз­ға­лып­ба­ра­
жат­қан­зы­мы­ран­нан­газ­дар­дың­ағып­шы­ғу­жыл­дам­ды­
ғын­анық­таң­дар.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

128
жа­сан­ды­ се­рік­те­рі­ те­ле­хабар­ тарату,­ ұялы­
бай­ла­ныс­тар­ды­ жү­зе­ге­ асы­ру­ мақ­са­тын­да­
пай­да­ла­ныл­ады.­ Ға­рыш­тық­ стан­сы­лар­да­
ғы­лы­ми­зерт­ха­на­лар­са­лы­нып,­те­лес­коп­тар­
ор­на­лас­ты­рыл­ған.­Он­да­ғы­ғы­лы­ми­зерт­теу­
жұ­мыс­та­ры­Жер­де,­Күн­жүй­есін­де,­Ға­лам­
да­бо­лып­жат­қан­құ­бы­лыс­тар­ды­те­рең­зерт­
теп­ бі­лу­ге,­ олардың­ арасында­ байланыс­
орнатуға­мүм­кін­дік­бе­ре­ді.
Ға­рыш­қа­ са­пар­ ше­гіп,­ ғы­лы­ми­ зерт­теу­
жүргізуге­ қа­зақ­стан­дық­ ға­рыш­кер­лер­­ де­
ү­лес­қос­ты­
(130-су­рет)
.­Т.Әубәкі­ров­«Мир»­
ор­би­та­лық­ ке­ше­нін­де­ жұ­мыс­ жа­са­ды.­ Ол­
1996–2000­ жылдары­ Қазақстан­ Прези
-
дентінің­ғарышты­игеру­жөніндегі­­көмек
-
шісі­ қызметін­ атқарды.­ Т.­ Мұ­са­ба­ев­ ға­рыш­қа­ 3­ рет­ ұш­ты,­ ға­рыш­та­­ бол­ған­
жал­пы­уа­қы­ты­–­341­күн­9­са­ғат­46­ми­нут.­Ол­2007­жылдан­бастап­Қазақстан­
Рес­публикасы­ Ұлт­тық­ ға­рыш­тық­ агент­ті­гін­ бас­қа­р­ды,­ 2017­ жылдан­ бастап­
Қазақстан­Республикасы­Парламенті­Сенатының­депутаты
.
13 -су­рет.­
ҚР­ға­рыш­кер­ле­рі ­Тоқ­тар­ убә­кі­ров,­Тал­ғат­ ұ­са­ба­ев,­Ай­дын­Айым­бе­тов
Бұл қызық!
Бай­қо­ңыр­ға­рыш­ай­ла­ғы­
(12 ­су­
рет) 
–
 
әлем­де­гі­ең­ал­ғаш­қы­жә­не­
ең­ үл­кен­ ға­рыш­ ай­ла­ғы.­ Қа­зақ­
стан­да,­ Қы­зы­лор­да­ об­лы­сын­да­
ор­на­лас­қан.
12 -су­рет.
­ ай­қо­ңыр­ға­рыш­ай­ла­ғы
Бұл қызық!
Ай дын Айым бе тов
­–­қа­зақ­стан­дық­ға­рыш­кер­сы­нақ­шы,­Қа­зақ­стан­ның­ а­лық­Қа­ ар­ма­ны,­
Қа­зақ­стан­ның­ӘАК­ге­не­рал­май­оры.­2015­жыл­дың­2–12­қыр­күй­егі­ара­лы­ғын­да­2­адам­дық­
пи­лот­тық­«Со з­Т А­18»­ке­ме­сі­мен­әлем­дік­ға­рыш­­стан­сы­сына­бор­тин­же­нер­ре­тін­де­ұш­ты.­
Бұл­–­Бай­қо­ңыр­ай­ла­ғы­нан­ұшы­рыл­ған­500­зы­мы­ран.­ шу­уа­қы­ты­9­тәу­лік­20­са­ғат­13­ми­нут­
51­се­ку­нд­ты­құ­ра­ды.­Ға­рыш­қа­сапары­ке­зін­де­Айым­бе­тов­бір­қа­тар­фи­зи­ка­ға­рыш­тық­зерт­
теу­лер­жүр­гіз­ді,­атап­айт­сақ,­«Бо­ран»,­«Ре­лак­са­ция»,­ға­рыш­та­­радиацияның­адам­ға­әсе­рін­
зерттеді­және­Арал­жә­не­Кас­пий­теңіз­де­рі­не­ға­рыш­тық­мо­ни­то­ринг­жүр­гіз­ді.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

129
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Қан дай қоз ға лыс ты реак тив ті деп атай ды?
2. Реак тив ті қоз ға лыс жыл дам ды ғы қан дай ша ма лар ға тәу ел ді?
3. Зы мы ран дық қоз ғалт қыш тың жұ мыс прин ци пі қан дай?
Жат ты ғу 
21
1.­ Ға­рыш­­ке­ме­сінің­те­же­луі­қа­лай­жү­зе­ге­аса­ды
2.­ Мас­са­сы­200­г­ға­рыш­­ке­месі­моделі­нің­мак­си­мал­кө­те­рі­лу­би­ік­ті­гі­
12,8­м­болды.­Оны­іс­ке­қос­қан­кезде­зы­мы­ран­соп­лосынан­газ­дың­
ағу­ жыл­дам­ды­ғын­ анықтаң­дар.­ с­ке­ қо­су­ ба­ры­сын­да­ 0,5­ кг­ отын­
қол­да­ныл­ды.­Ауа­ке­дер­гі­сін­ес­кер­мең­дер.
Жат ты ғу 
21
1.­ Қа­ру­дан­оқ­атыл­ған­кез­де­гі­қоз­ға­лыс­ты­реак­тив­ті­деп­есеп­теу­ге­бо­ла­­ма
2.­ Зы­мы­ран­және­отын­мас­са­ла­ры­ның­қа­ты­на­сы­1/6­бо­ла­тын­зы­мы­ран­
моделі­қан­дай­жыл­дам­дық­пен­ұша­ды ­Қоз­ғалт­қыш­та­ғы­газ­дың­ағу­
жыл­дам­ды­ғы­8­м/с.­Зы­мы­ран­ның­кө­те­рі­лу­би­ік­ті­гін­­анықтаң­дар.
3.­ Мас­са­сы­ 100­ кг­ ты­ныш­тық­та­ тұр­ған­ ар­ба­дан­ мас­са­ла­ры­ 40­ кг­
бо­ла­тын­ екі­ ба­ла­ ке­зек­те­сіп,­ бір­ ба­ғыт­та­ 1­ м/с­ жыл­дам­дық­пен­
се­кі­ріп­ тү­сті.­ Ар­ба­ның­ жыл­дам­ды­ғы­ қан­дай­ болады ­ Арба­ мен­
балалар­тұйық­жүйе­құрады­деп­алыңдар.
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Ауа не ме се су ағы ны на не гіз дел ген реак тив ті қоз ғалт қыш құ рас ты рың дар. 
Оны ой ын шық мә ши неге бе кі тіп, сы наң дар.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Ұсынылған тақырыптардың бірін таңдап, хабарлама дайындаңдар:
1. Ға рыш ты иге ру жә не ға рыш қа ұшу хро но ло гия сы.
2. Қазақстан Республикасының ға рыш тық ұшу лар ор та лы ғы.
3. Бай қо ңыр ға рыш ай ла ғы ның бо ла ша ғы.
4. Бай қо ңыр ға рыш ай ла ғы ның аймақтық және халықаралық маңызы. 
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

130

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: