|
§ 26. Ма те ма ти ка лық жә не се ріп пе лі
маят ник тер дің тер бе ліс те рі
I Гар мо ни я лық тер бе ліс тер орын да лу
үшін қа жет ті шарт тар
Гармониялық тербеліс орындалу үшін
қажетті шарттарды қарастырайық. Ол үшін
мысал ретінде серіппеге ілінген денеден
тұратын серіппелі маятникті және салмақсыз
ұзын жіпке ілінген кішкентай ауыр денеден
тұратынматематикалықмаятниктіалайық.
Серіппеге жүк ілсек, серіппе созылады.
F
F
à
ñåðï
=
орындалғанмезеттесозылутоқтайды
(1 2-сурет)
. Серіппелі маятник үшін бұл тепе
теңдіккүйіболыптабылады.
Серіппенісозып,маятниктітепетеңдіккүйден
шығарамыз.Олсеріппенің қосымшадеформа
циясынәтижесіндепайдаболған
∆
F
kx
ñåðï õ
(
)
= −
(1)
серпімділік күшінің әсерінен тербелмелі қоз
ғалысжасайбастайды.
Серпімділік күші дененің ығысуына пропор-
ионалжәнеоғанқарама-қарсыбағытталған.
Тепетеңдік күйінде дене тоқтамайды, ол
инерция бойынша қозғалысын жалғастырады,
серіппе сығылады. Серпімділік күші бағытын
ығысуға қарамақарсы жаққа қарай өзгертеді,
оның мәні серіппенің сығылуы артқан сайын
артатүседі.Денебаяуқозғалып,тоқтайдыжәне
серпімділік күші әсерінен қозғалыс бағытын
өзгертеді.Маятникқайталанатыннемесетербел
меліқозғалыстаржасайды.
Математикалық маятник екі күштің
ауыр
лықкүшіменжіптіңкерілукүшініңтеңәсерінен
тербелісжасайбастайды
(1 3-сурет)
:
F
F
F
R
ê
à
=
+
.
Δ
нантеңәсерлікүштіңмодулімынаған
теңекенішығады:
F
F
mg
R
à
=
=
⋅
sin
sin
.
(2)
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
