9 арман пв баспасы

35
Жыл­дам­дық­ пен­ орын­ ау­ыс­ты­ру­ды­ есеп­теу­
фор­му­ла­ла­ры­ мо­дуль­ тү­рін­де­ мы­на­дай­ бо­ла­ды:­
y
­
=­
0
­–­
gt
;­
h
t
gt
ó
=
−
u
0
2
2
.­
Бұл­жағ­дай­үшін­қоз­ға­лыс­за­ңы­мына­түр­ге­
келеді:­
ó
ó
t
g t
=
+
−
0
0
2
2
u
.­
Жо­ға­ры­да­жа­зыл­ған­фор­му­ла­лар­да,­егер­де­не­
жо­ға­ры­кө­те­рі­ліп­ба­ра­жат­са,­
y
­және­
h
y
­
проек­
ция­ла­ры­ның­ бел­гі­ле­рі­ оң­ бо­ла­ды.­ Ал­ тө­мен­
құ­лап­ке­ле­жат­са,­таңбалары­те­ріс­бо­ла­ды.­
Көк­жи­ек­ке­бұ­рыш­жа­сай­лақ­ты­рыл­ған­де­не.
­
Көк­жи­ек­ке­ бұ­рыш­ жа­сай­ лақ­ты­рыл­ған­ де­не­
тек­ ау­ыр­лық­ кү­шінің­ әсерінен­ қозғалатын­
дықтан,­ер­кін­құ­лай­ды­
( 1-су­рет)
.­
0у­
осі­ бой­ын­да­ғы­ жыл­дам­дық,­ орын­ ау­ыс­
ты­ру­жә­не­коор­ди­на­та­ны­есеп­теу­фор­му­ла­ла­рын­
бе­ріл­ген­осьте­гі­бас­тап­қы­жыл­дам­дық­құ­рау­шы­
ла­рын­ қол­да­на­ оты­рып,­ ер­кін­ тү­су­ фор­му­ла­сы­
бой­ын­ша­анық­тай­ды:­
0y
­
=­
0
­sin
;
y
­
=­
0y
­–­
gt­
=­
0
­sin ­–­
gt
;
h
t
gt
ó
=
(
)
−
υ
α
0
2
2
sin
;
y t
t
gt
( )
=
(
)
−
υ
α
0
2
2
sin
.
о­ри­зон­тал ­лақ­ты­рыл­ған­де­не.
­Де­не­го­ри­
зон­таль­ лақ­ты­рыл­ған­ жағ­дай­да­ бас­тап­қы­ жыл­
дам­дық­век­то­рының­
0у
­осі­бой­ымен­құ­рау­шысы­
нөл­дік­мән­ге­ие­бо­ла­ды­
( 2-су­рет)
.­
Егер­
0у
­осі­вер­ти­каль­тө­мен­ба­ғыт­тал­ған­бол­
са,­он­да­вер­ти­каль­бой­ымен­қоз­ға­лыс­жә­не­орын­
ау­ыс­ты­ру­жыл­дам­ды­ғы­келесі­фор­му­ла­бой­ын­ша­
анық­тала­ды:­
u
ó
gt
=
;­
h
gt
ó
=
2
2
.­
Де­ненің­ 0 ­ осі­ бой­ымен­ қоз­ға­лы­сын­ бір­қа-
лып­ты­қоз­ға­лыс­ ор­му­ла­сы­бой­ын­ша­есеп­тей­ді.­
0 ­ осі­ бой­ымен­ қоз­ға­лыс­ үдеу­сіз­ орындалады,­
жыл­дам­дық­тұ­рақ­ты­ша­ма­бо­лып­қа­ла­ды.
­
4-тапсырма
 
1)­ р­кін­тү­се­тін­де­не­үшін ­
2)­ вер­ти­каль­ жоғары­ лақ­ты­
рыл­ған­ де­не­ үшін­ жыл­
дам­дық­пен­орын­ау­ыс­ты­
рудың­ уақытқа­ тәуелділік­­
гра­фигін­са­лың­дар.­
0
x
0
0
0 x
x
g
41-су­рет.­
Көк­жи­ек­ке­бұ­рыш­
жа­сай­лақ­ты­рыл­ған­де­не­нің­
ер­кін­тү­суі­
0
0
x
x
g
АРМАН_-_ПВ__баспасы'>42-су­рет.­
оризонтал ­лақ­ты-
рыл­ған­де­не­нің­ер­кін­тү­суі
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

36
ЕСЕП ШЫ ҒА РУ ҮЛ ГІ ЛЕ РІ
Де­не­
20
­
м с
­
жыл­дам­дық­пен­вер­ти­каль­жо­ға­ры­лақ­ты­рыл­ған.­Де­не­нің­қоз­
ға­лыс­заңын­жа­зың­дар.­Де­не­нің­лақ­ты­ру­дең­гей­інен­
1 ­м­
биіктікте­бо­ла­тын­
уа­қыт­ара­лы­ғын­анықтаңдар.
Бе­ріл­ге­ні:
0
­=­20­
м с
h­
=­15­
м
е­шуі:
Су­рет­те­де­не­ні­жә­не­оның­қоз­ға­лы­сын­
си­пат­тай­тын­ша­ма­лар­дың­век­то­рын­
са­ламыз.
0у­
осін­бас­тап­қы­жыл­дам­дық­ба­ғы­
ты­мен­ба­ғыт­таймыз.­
(
t
)­–­
Δ
t­
–­
Теңай­ны­ма­лы­қоз­ға­лыс­үшін­қоз­ға­лыс­за­ңын­жа­замыз:­
y t
y
t
g t
oy
y
( )
=
+
+
0
2
2
u
.
Егер­коор­ди­на­та­ның­са­нақ­ба­сы­ре­тін­де­де­не­нің­лақ­ты­рыл­ған­ор­нын­ал­сақ,­
он­да:­
0
­=­0.
Проек­ция­заң­да­рын­ес­кер­сек,­қоз­ға­лыс­за­ңы­мы­на­түр­ге­ке­ле­ді:
ó
t
gt
=
−
u
0
2
2
.
Жыл­дам­дық­пен­үдеу­мән­де­рін­қой­ып,­лақ­ты­рыл­ған­де­не­үшін­қоз­ға­лыс­
за­ңын­ала­мыз:­
­
=­20
t­
–­5
t
2
.
Алын­ған­қоз­ға­лыс­за­ңын­де­не­нің­қан­ша­уа­қыт­тан­кей­ін­бе­ріл­ген­
­
=­
h
­
би­ік­тік­те­бо­ла­ты­нын­анық­тау­үшін­қол­да­на­мыз:­15­=­20
t­
–­5
t
2
.
Квад­раттық­тең­деу­ді­
t
­ға­қа­тыс­ты­ше­шіп,­екі­тү­бір­ала­мыз:­
t
1
­=­1­ ;­
t
2
=­3­ .
Де­не­
1 ­м
­би­ік­тік­те­екі­рет­бо­ла­ды:­кө­те­рі­лу­ке­зін­де­лақ­ты­рыл­ған­соң­
1­с
­тан­кей­ін­жә­не­тү­су­ке­зін­де­
3
­
с
­тан­кей­ін.
­Жа­уа­бы:­
­
=­20
t­
–­5
t
2
;
­
t
1
­=­1­ ;­
t
2
=­3­ .
Ба қы лау сұ рақ та ры 
1. Де не нің құ лау уа қы ты оның мас са сы на қа лай тәу ел ді? 
2. Де не нің еркін тү суі қоз ға лыс тың қан дай тү рі не жа та ды? 
3. Қан дай қоз ға лыс ты ер кін тү су деп атай ды? 
4. Ер кін тү су үдеуі орын ның кең ді гі не қа рай қа лай өз ге ре ді? 
5. Көк жи ек ке бұ рыш жа сай лақ ты рыл ған де не нің қоз ға лы сын ер кін тү су деп 
есеп теу ге бо ла ма? 
0
h
g
0
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

37
Жат ты ғу 
5
1.­ 5­ м­ би­ік­тік­тен­ бас­тап­қы­ жыл­дам­дық­сыз­ ер­кін­ тү­се­тін­ де­не­ Жер­
бе­ті­не­қан­дай­жыл­дам­дық­пен­құлайды ­g­=­10­м/с
2
­деп­алың­дар.
2.­ Тас­ 72­ км/сағ­ жыл­дам­дық­пен­ вертикаль­ жо­ға­ры­­ лақ­ты­рыл­ды.­ Ол­
қан­дай­мак­си­мал­би­ік­тік­ке­кө­те­рі­ле­ді
3.­ Де­не­20­м­би­ік­тік­тен­бас­тап­қы­180­м/мин­жыл­дам­дық­пен­вер­ти­каль­
жо­ға­ры­лақ­ты­рыл­ды.­Қоз­ға­лыс­бас­тал­ған­соң­2­с­өт­кен­нен­кей­ін­тас­
қан­дай­би­ік­тік­те­бо­ла­ды
Жат ты ғу 
5
1.­ Ты­ныш­тық­күй­ден­ер­кін­түс­кен­де­не­Жер­ге­2­с­та­же­те­ді.­Осы­де­
не­нің­құ­ла­у­би­ік­ті­гін­анық­таң­дар.
2.­ Доп­ көк­жи­ек­ке­ 30°­ бұ­рыш­пен­ бас­тап­қы­ 200­ дм/с­ жыл­дам­дық­пен­
лақ­ты­рыл­ды.­Доп­тың­мак­си­мал­кө­те­рі­лу­би­ік­ті­гін­анық­таң­дар.
3.­ Егер­ 2­ м/с­ жылдамдықпен­ ғимараттан­ горизонталь­ лақтырылған­
дене­ одан­ 4­ метр­ қашықтыққа­ құлаған­ болса,­ ғимарат­ биіктігін­
табыңдар.
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма 
Се кун до мер мен сан ти ме тр лік тас па ны қол да на оты рып, ер кін тү су үдеуін 
анық таң дар. Өл шеу дің нақ ты лы ғын арт ты ру үшін тә жі ри бе жа са ған кез де не ні 
өз гер ту ке рек?
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

38

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: