Байланысты: 91. Геккельді биогенетикалы за ы. ры жапыра шалары. Эктодерм
102. Мендельдеуші белгілер. Бірінші ұрпақбудандарының біркелкілік заңы. Ажырау заңы. Гаметалар тазалығы заңы. Белгілердің тәуелсізтұқым қуалау заңы. Мендель заңдылықтары
Моногибридті будандастыру заңдылықтары 1865 жылыбекітілді. Мендель белгілердің тұқым қуалауынқарапайым математикалық пропорция арқылысипаттауға болатынын көрсетті. Моногибридтібудандастыру.
Тұқымы сары түсті дараларды тұқымы жасыл түстідаралармен будандастырғанда алынған будандардыңбірінші ұрпағында тұқымы сары түсті өсімдік қанаалынды. Ал олар өзара будандастырғанда сары жәнежасыл тұқымнан тұратын ұрпақтарды берді. Сары түстітұқымның жасылға қатынасы 3:1. Тәжірибелердіқорытындылау нәтижесінде Менделдің негізгізаңдылықтары қалыптасты.
Бірінші ұрпақ будандарының біркелкілік ережесі
Бір-бірінен бір белгі бойынша ерекшеленетіндараларды будандастырғанда будандардың біріншіұрпағында ата-алынған анасының біреуіне ғанаұқсайтын біркелкі ұрпақтар
алынады.
Будандардың бірінші ұрпағында көрінген белгідоминантты деп, ал көрінбеген белгі –
рецессивті деп аталады.
Ажырау заңы
Ажырау заңы будандардың екінші ұрпағындадоминантты және
рецессивті белгілері бар даралардың қатынасы 3:1 екенін көрсетті.
Гаметалар тазалығының заңдылығы
Гетерозиготалыларда гаметаның түзілуі кезіндеаллелді гендер араласпайды, ал доминантты жәнерецессивті аллелдер гаметаның тең санын түзіп,
гаметалар таза күйінде ажырайды.
Талдаушы будандастыру. Толық доминанттылықкезінде АА және Аа генотиптері бірдей фенотип береді. Генотипті анықтау үшін сыналатын дараны рецессивтігомозиготалымен (аа) будандастыру керек. Ұрпақбойынша генотипті (гомозиготалы жәнегетерозиготалы) анықтайды.
Тəуелсіз тұқым қуалау заңы
Дигибридті жəне полигибридті будандастыру. Дигибридті будандастыру – екі жұп қарама-қарсыбелгілері бойынша ажыратылатын гомозиготалыдараларды будандастыру, тригибридті –үш жұпбойынша, полигибридті – бірнеше жұп бойыншабудандастыру.
Дигибридті және полигибридті будандастыру нәтижесібойынша Мендель белгілерді тәуелсіз тұқым қуалаузаңын құрастырды. Оның маңызы екі немесе одан да көп жұп қарама-қарсы белгілер бойыншаажыратылатын гомозиготалы даралардыбудандастырғанда екінші ұрпақта әр жұп белгілертәуелсіз тұқым қуалайды. Бұл кезде әр жұп бойыншаажырау қатынасы 3:1. Белгілерді бақылайтын аллелдігендер гомологты хромосоманың әртүрлі жұптарындаорналасса ғана тәуелсіз ажырау болуы мүмкін. Мейоз кезінде хромосомалардың гомологтық жұбы еріктітүрде әртүрлі гаметаларға таралып, гендердің әртүрлікомбинациясын түзеді.
