А. А. Какимова «Есеп және қаржы»

1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны

2. Бюджеттің сипаттама белгілері.

3. Бюджет мемлекеттің қаржылық жоспары ретінде

4. Мемлекеттік бюджеттің функциялары, олардың әрекет ету сфералары, ерекшеліктері

Бюджет - ол жалпы қаржы категорияға қарағанда белек, ерекше тұрған экономикалық категория. Оның қаржыдан ерек-шелігі тек қана абстракцияньщ басқа деңгейі мен қаржылық бай-ланыстың әр түрлі дәрежеде болуына байланысты. Сондықтан, көптеген қаржылық байланыстардың ішінде бір-бірінен ерекше тұратын бөлек арнайы салаларды беліп шығаруға болады. Сондай бір ерекше байланыс қоғамдық құндылық енім белу аумағында мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржылық қарым-қатынас болып табылады. Бұндай қаржылық қарым-қаты-настың жалпы белгісі, біріншіден, олар мемлекеттің қатысуымен болатын қүндылық белу процесінде орын алуы, екіншіден, жалпы мемлекеттік функцияларды атқаруға арналған орталықтандырыл-ған ақша қаражаттар қорын калыптастыру мен пайдалануына бай-ланысты. Осындай барлық қаржылық қарым-қатынас мемлекеттік бюджет деген түсініктің экономикалық мазмұнын құрады.

Қазақстан Республикасының Бюджеттік кодексінің 4-бабында бюджетке келесідей түсінік берілген: «Бюджет - ол мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруын қаржылық қамтамасыз етуге арналған оның орталықтандырылған ақша қоры». Бюджеттің формасы - қаржылық жоспар, материалдық негізі - орталық-тандырылған қор, экономикалық негізі - жалпы экономикалық қарым-қатынас, заңнамалық белсендіруі - заң.
2 тақырып: Бюджет жүйесі

Мақсаты: Бюджет түрлері мен деңгейлеріне сипаттама беріп, олардың арасындағы бюжеттік қатынастар мен байланыстарды анықтау

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мамзұны:

1. 
   Бюджеттік жүйенің түсінігі және экономикалық мазмұны. Бюджет түрлері мен деңгейі
   
2. 
   Бюджеттік жүйенің қызмет ету принциптері.
   
3. 
   Бюджеттік қатынастар мен бюджетаралық байланыстар
   
4. 
   Бюджеттік процесті ұйымдастырудың негізі. Бюджеттік процестердің кезеңдері
   

2005 жылы қаңтар айының 1 жүлдызында күшіне енгізілген жаңа Бюджеттік кодекстің 6-бабына сәйкес Қазақстан Республи-касының бюджеттік жүйе қүрамына келесі бюджет түрлері мен деңгейлері кіргізілген:

• 
  республикалық бюджеті;
  
• 
  облыстық бюджеті, республикалық маңызы бар қалалар мен астана бюджеті;
  

мен деңгейлері дербес болып есептеледі. Бюджеттік жүйе қүры-лымында Төтенше мемлекеттік бюджет пен ¥лттық қор қарастырылады.

1.Республикалық бюджеттің мазмұны мен мәні және оның кірістері мен шығыстарының құрылымы

2. Жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындары құрылымының ерекшеліктері

3.Қазақстан Республикасының аймақтық саясатының тұжырымдамасы және аймақтық бюджетаралық теңестірудің механизмі

Қазақстан Республикасында бюджет жүйесінің бірінші де-ңгейі болып республикалық бюджет табылады. Республика-лық бюджетте анағүрлым ақша қаражаттарын орталықтандыру мемлекеттің тиімді қаржы саясатын іске асыру қажеттілігімен түсіндіріледі. Мүндай жағдайда ақша ресурстарымен маневр жа-сау, оларды ел мен аймақтардың әлеуметті-экономикалық дамуы-ның басымдылық бағыттарын қаржыландыруға жүмсау, экономи-калық дамушылықты ынталандыруға мүмкіншілік туады. Ақша ресурстарын орталықтандыру мемлекет тарапынан жылдан-жылға үлғайатын әлеуметтік шығындарды қаржыландыруға, мемлекет-тік займдар бойынша пайыздар төлеу мен мемлекеттік борышты өтеуге, қорғаныс қабілеттілігі мен қоғамдық тәртіпті бекініс ету мен мемлекеттік басқару аппаратын ұстау және басқа да шығын-дарды өтеуге мүмкіндік береді.

Айтылғандай, анықтама бойынша республикалық бюджет өз алдында Бгоджеттік кодексте бекітілген салықтық және басқа түсімдер арқылы қалыптасатын орталықтандырылған ақша қо-рын қүрайды. Ол орталық мемлекеттік органдар мен оларға жа-татын мемлекеттік мекемелердің функцияларын орындау мен қолданбалы, бірақ маңызды функция орындайды - ол мемлекет таңдаган ел басқару стильді іске асырады. Республика-лық бюджетте мемлекетке қажетті қаржы ресурстары мен барлық резервтер көлемі саналады, сондықтан осы бюджет арқылы елдің қаржы ахуалы, қаражаттар жүмсаудың нақты бағыттары, салалар, аймақтар мен әрекет салалары бойынша шығыңдыр арақатынасы анықталады. Осыған байланысты республикалық бюджеттің эко-номикалық саясатты іске асыру қүралы ретіндегі мемлекеттік мәні мен экономикалық релі білінеді.

1. 
   Бюджеттік сыныптаманың рөлі мен мәні және құрамы
   
2. 
   Бюджеттік сыныптаманы құрудың жалпы принциптері
   
3. 
   Бюджет түсімдерінің сыныптамасы
   
4. 
   Бюджет шығыстарының сыныптамасы
   
5. 
   Бюджеттік бағдарламаларды және олардың әкімшіліктерін анықтау
   

Бюджеттік жіктеудің негізі болып әлеуметті-экономикалық, ведомствалық және аумақтық белгілері бойынша кірістердің қа-лыптастыру мен құжаттардың жұмсалатын бағыттары және олар-дың құрамы мен құрылымын көрсететін көрсеткіштер топтауы табылады. Бюджеттің кірістері мен шығындарының, оның тапшы лығын өтейтін кайнар көздерінің мұндай топтастыруы бюджетті құрастыру мен атқаруда пайдаланады, барлық деңгейдегі бюджет-тер көрсеткіштерінің салыстырмалығын қамтамасыз етеді және бюджеттік процеске ақпараттық технологиялар енгізуге мүмкіндік береді.

1. 
   Бюджетаралық қатынастардың жалпы ережелері
   
2. 
   Бюджетаралық қатыастардың принциптері
   
3. 
   Бюджетаралық қатынастарды реттеу нысандары
   
4. 
   Жалпы сипаттағы ресми трансферттер
   

Бюджет жүйесі өз алды белгілі бір механизм, қаржылық қа-тынастардың күрделі кешені және экономиканы мемлекеттік реттеудің тиімді қүралы, сондықтан да бюджетаралық қатына-стар саласындағы өзгерістерді оңтайлы түрде басқару қажеттілігі туады. Мүндай озгерістер бюджеттердің барлық деңгейлерінің кірістері мен шығындары колемдерінде орын алады. Мемлекет әр түрлі принциптер, әдістер мен тәсілдерді пайдалана оты-рып, бюджетаралық қатынастар қалыптасу процестеріне әсер етеді. Мүндай әрекеттің нәтижесінде бюджеттік байланыстар түзетіледі, бюджеттік ағындар бағыттары реттеледі, қаржылық ресурстар бөліс пропорциялары тағайындалады, бюджеттік қүралдарды іске асыру механизмі мен олардың арнайы тағайын-дануы анықталады. Осының бәрі бюджетаралық қатынастарды басқаруды қамтамасыз етеді.

1. 
   Бюджет кірістері және олардың көздері
   
2. 
   Бюджеттің салықтық және салықтық емес кірістеріне сипаттама
   
3. 
   Бюджет дейңгейлері арасында кірістерді бөлу бойынша негізгі принциптері
   

1.Бюджет шығыстарының экономикалық мазмұны мен жүйесі. Бюджет түрлері бойынша шығыстарды қалыптастыру ерекшеліктері

2. Бюджет шығыстарын лимитін анықтау. Бюджеттік бағдарламалар әкімшіліктерінің бюджеттік өтініш құруы және оларды қарау

3. Бюджет шығыстарын қайта құрылымындаудың негізгі бағытары

• 
  өндірістік қорларды үлғайту мен өндірістің үздіксіз про-цесін қамтамасыз ету үшін;
  
• 
  қоғам мүшелерінің әлеуметті-мәдениеттік мүқтаждықта-рын қанағаттандыру үшін.
  

• 
  басқару органдар арасындағы функцияларды шектеу;
  
• 
  мекемелердің бағынушылығы;
  
• 
  мекемелердің іс-әрекет шекарасы;
  
• 
  шығыстарды тиісті бюджетке апару.
  

1. 
   Білім беру шығындарының құрамы мен құрлымы
   
2. 
   Денсаулық сақтауға кететін бюджет шығындарының ерекшеліктері
   
3. 
   Әлеуметтік қамтуға кететін шығындардың дифференциациясы
   

Оқитындарга білім алудың ақысыздығы мемлекеттік білім беру мекемелерін ұстауды бюджеттік қаржыландыру немесе білім беру мекемелерінен білім беру қызметтерін сатып алуды бюджет-тен төлеу немесе мемлекеттік гранттар беру арқылы іске асыры-лады.

Білім беру аумағындағы заңнамалар мемлекеттік саясаттың принциптерін анықтайды, азаматтардың білім алу құқын қам-тамасыз етеді, орталық және жергілікті атқарушы органдардың өтемақыларын шектейді, білім беру процесінің субъектілері арасындағы қатынастарды реттейді, олардың құқықтарын, міндет-терін, уәкілеттерін және жауапкершіліктерін белгілейді.

Білім беруге арналған шығыстар құрамы бюджеттік жікте-лу бойынша арнайы функционалдық топқа сәйкес қалыптасады. Республикалық бюджетте бұл топтың үлесі жыл сайын ұлғаюда және келешекте олардың деңгейі жалпы ішкі өнімнің 4 пайызына жетуі ұйғарылуда.

Бұл функционалдық топ құрамында мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, бастауыш және орта білім беру, арнайы орта білім беру, кәсіптік білім беру, жоғары білім беруге мемлекеттік тапсы-рыс және білім беру аумағындағы басқа да қызметтер көрсетілген. Осы келтірілген білім беру мекемелерінің типтері мен түрлері бойынша бюджет құралдарымен қаржыландыру іске асырылады.

Қаржыландыру көздері болып республикалық пен жергілікті бюджеттер және бюджеттен тыс құралдар табылады. Білім беру мекемелердің іс-әрекетін қаржыландыратын бір немесе бірне-ше құрылтайшылар болғандықтан, мүндай білім беру мекемесі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі ережелеріне сәйкес коммерциялық емес ұйым деп есептеледі. Ал мемлекет-тік білім беру мекемелерінің жекеменшік ретінде мемлекет аты-нан орталық және жергілікті басқару органдары болғандықтан, олар осы мекемелердің мемлекеттік орталық және жергілікті қаржыландырудың мемлекеттік кепіл берушісі болады
9 тақырып: Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа, арналған бюджет шығыстарын қалыптастыру

Мақсаты: Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа, арналған бюджет шығыстарын қалыптастыру ерекшеліктерімен танысу

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мамзұны:

1. 
   Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығына арналған шығыстарды қалыптастыру және оларды жергілікті бюджеттерде қалыптастыру ерекшеліктері
   
2. 
   Тұрғын үй құрылыс және оның дамуы
   

Бюджеттік кодекске сәйкес тұрғын үй-коммуналдық шаруа-шылық шығындарын қаржыландыру негізінде олардың әрекет-тігінің айырмашылығына байланысты жергілікті бюджеттер құралдары арқылы іске асырылады. Республикалық маңызы бар қала, астана, аудан бюджеттерінде тұрғын үй-коммуналдық шаруашылыққа арналған шығындар келесі бағыттар бойы қарас-тырылған:

• 
  мемлекеттік тұрғын үй қорын сақтауды ұйымдастыру;
  
• 
  тұрғын үй қорын инвентаризациялау;
  
• 
  заңнамалық актілерге сәйкес азаматтарды жеке категория бойынша тұрғын үймен қамтамасыз ету;
  
• 
  заңнамалық актілерге сәйкес мемлекеттік қажеттік үшін жер учаскілерін алу мен соған байланысты жылжымайтын мүлікті айыру;
  
• 
  коммуналдық меншіктегі сумен жабдықтау объектілері мен канализация, жылу және электро желілерді құру мен қайта
  

1. Бюджеттің теңгерушілігі. Бюджет тапшылығы және оны қаржыландыру көздері. Бюджеттің профициті және оны пайдалану бағыттары

2. Қарыз алу саясаты мен механизмі.

3. Үкіметтің шеттен алып пайдалануы және оның нысандары

4. Жергілікті атқарушы органдардың шеттен алып пайдалану және олардың нысандары
Республикалық бюджеттің және жергілікті бюджеттердің теңгерушілігі бюджеттік-қаржы саясатының бас мақсаты. Сон-дықтан мемлекет қашан да болмаса бюджеттің теңгерушілікті болуына тырмысады, яғни тапшылықсыз бюджетке. Бюджеттік тапшылық маңында мемлекеттік шығыстардың мемлекеттік кіріс-терден арттыруы қарастырылады. Негізінде түрақты бюджеттік тапшылық болатын мұндай арттыру әр түрлі жолдармен етелуі тиіс, яғни немесе заемдарды жүмылдыру арқылы немесе ақшалық эмиссия арқылы немесе мемлекеттік шығыстарды қысқарту арқылы, немесе салық салуды үлғайту арқылы.

Бюджетті қүру, бекіту және атқару барысы бюджеттің тапшылығын қысқарту қажеттілікке негізделеді, яғни бюджетте қарастырылған шығыстар мәлшері бюджет кірістерінің сомасы мен оның тапшылығын қаржыландыратын кездер түсімдеріне сәйкестік болуы тиіс. Бірақ бюджет кірістері мен шығыстарының қашанда теңдік болуы мүмкін емес, сондай-ақ тапшылық болса да ол төтенше жағдай деп есептелмейді, себебі бүкіл әлемде бюджет-тік тапшылықсыз бір де бір ел жоқ.

Бюджеттің теңгерушілігі бюджеттік тапшылықты өтеуді әр түрлі әдістер пайдалану негізінде іске асырылады. Бүл арада бюд-жеттік тапшылықты өтеудің негізгі көзі болып ішкі және сыртқы шеттен алып пайдалану табылады, себебі басқа әдісті - ақша эмис-сиясын пайдалану инфляциялық процестерді дамытуға алып ке-луі мүмкін. Мемлекеттік шеттен алып пайдалану республикалық және жергілікті бюджеттердің тапшылықтарын қаржыландыру мақсатта ғана әрекеттенеді және Бюджеттік кодексте белгіленген нормамен шектеледі.

1. Бюджет жобасын қарау және бекіту процедуралары

• 
  республикалық бюджет түсімдерінің көлемі;
  
• 
  республикалық бюджеттік бағдарламалар әкімшіліктері бойынша республикалық бюджет шығыстары мен несие-лендіруінің көлемі;
  
• 
  республикалық бюджет тапшылығының (профициттінің) мөлшері;
  
• 
  мемлекеттік кепілдемелер бойынша міндеттемелерді орын-дайтын сомасы;
  
• 
  Үкіметтік қарыздың лимиті;
  
• 
  тиісті қаржы жылдың соңьша облыстар және Астана мен Алматы қалалары бойынша жергілікті атқарушы органдар қарыздарының лимиті;
  
• 
  тиісті қаржы жылға мемлекеттік кепілдемелер беру лимиті;
  
• 
  облыстар және Астана мен Алматы қалалары бойынша жергілікті бюджеттерден және республикалық бюджеттен ¥лттық қорға берілетін ресми трансферттер сомасы;
  
• 
  республикалық бюджеттік бағдарламалар бойынша функ-ционалдық топтар арқылы шекті шығыстар тізімі;
  
• 
  тиісті қаржы жылдағы республикалық және жергілікті бюджеттер атқару процесінде секвестрге жатпайтын рес-публикалық және жергілікті бюджеттік бағдарламалар тізімі;
  
• 
  өткен қаржы жылдар нәтижесінде әлеуметті және бас-қа төлемдер мен республикалық бюджеттен қаржылан-дырылатын мемлекеттік мекемелердің келісімшарттық міндеттемелері арқылы пайда болған республикалық бюд-жеттің кредиторлық берешектерін өтеу сомасы.
  

Бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган болып Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі табылады. Бюд-жеттік кодекске сәйкес бұл министрлігі республикалық бюджетті атқаруын қамтамасыз етеді және жергілікті бюджеттер атқаруына байланысты іс-әрекетті іске асырады.

1. Бюджеттік несиелеу түсінігі, оның принциптері мен критерийлерлары.

2. Бюджеттік инвестиция түсінігі, оның жіктелуі.

3. Басымды бюджеттік инвестициялық жобалардың тізбесін қалыптастыру және бекіту.

Өндірістің дамуьш ынталандыру мен халықты еңбекпен қамтамасыз ету және экономика салаларында бәсекелестікті қалыптастыру мен дамытуда бюджеттік несиелеу өте маңызды рөл атқарады. Бюджеттік несиелеу - ол бюджеттік несие беру, пайда-лану, қызмет көрсету және өтеу процесі. Бюджеттен ақылы, жедел және қайтарма негізінде бөлінетін ақша құралдары бюджеттік несие болады. Олар бюджеттік несиелеу субъектілерінің несие беру, пайда-лану, қызмет көрсету және етеу жөніңдегі құқықтық қатынастарын белгілейтін несиелік келісімшарт арқылы хаттанады.

Бюджеттік несиелер орташа мерзімдік фискалдық саясатқа сәйкес және тиісті қаржы жылға республикалық және жергілік-ті бюджеттік бағдарламалармен қарастырылган сомалар көлемі мен бағыттар бойынша берілуі мүмкін. Оларды беру бағыттары болып әлеуметті-экономикалық дамудың орташа мерзімді жос-парларда белгіленген бюджеттік инвестицияльщ жобалар, сыртқы экономикалық іс-әрекет, төменгі тұрған бюджеттердің кассалық айырылысын өтеу табылады.

арқылы берілетін болса, онда шарттарды Үкімет белгілейді, ал егерде жергілікті бюджеттер құралдары арқылы болғанда, онда -жергілікті атқарушы органдар анықтайды. Заңнамалы белгіленген бюджеттік несие беру шарттары бойынша несие алушы бюджетке толейтін салықтар мен телемдерінен және бұрын алынған несие-лерден берешектері болмауға және алатын несие бойынша барлық міндеттемелерді атқаруын қамтамасыз етуге тиіс.

ә) қамсыздандырулық принцип, яғни міндеттемелерді атқа-руды қамтамасыз ету кездерінің болуы;

в) жеделдік принцип, яғни бюджеттік несие берудің мерзімін белгілеу.

Бюджеттік инвестициялар - ол экономика тиімділігін, өнім мен ұлттық табыстың жанама өсуін жоғарлату түрде экономикалық пайда алу мақсатпен әр түрлі жобаларды қаржыландыру. Бюджет-тік инвестициялар ең алдымен адамшаны дамыту мен табиғат ре-сурстарын жаңғырту және мемлекеттің активтер қүнын үлғайтуға бағытталады. Олар бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру мен заңды түлғалардың жарғылық капиталын қалыптастыру мен ұлғайтуға қатынасу арқылы іске асырылады.

1. 
   Бюджетті атқарудағы қазынашылықтың рөлі
   
2. 
   Қазынашылықтың негізгі құқықтары, функциялары, мақсаттары, оның құрылымы және аумақтық органдары
   
3. 
   Бюджетті қазынашылық атқарудың негізгі процедуралары мен технологиясы
   

1996 жылы Үлттық банктің есеп айыру-кассалық орталық-тарының базасында Республикалық Бюджеттік Банк құрылып, сол арқылы республикалық бюджетті атқару мен жергілікті бюджеттерге есеп айыру-кассалық қызмет көрсету толығымен Қазынашылыққа ауысты. Сол жылы Үлттық банкте республикалық

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Қазьшашы-лық комитеті сол министрліктің құрылымы мен құзыреті шегін-дегі ведомство болады және ол арнайы атқарушы және бақылау-қадағалау функцияларды іске асыруға талап етіледі. Бұл орган республикалық бюджетті атқаруын күту, мемлекеттік бюджетті, мемлекеттік мекемелерді есеп айыру-кассалық күту және мем-лекеттік бюджет құралдарын мақсатты пайдалануын алдын ала және ағымдағы бақылау бойынша салалар аралық үйлестіруді атқарады.

1. Бюджеттік есеп және есептіліктің негіздері

2.Республикалық және жергілікті бюджеттерді атқару жөнінідегі есеп беруді ұсыну,қарау және бекіту

3. Бюджеттік көрсеткіштерді экномикалық талдау

Бюджетті атқару жөніндегі барлық есеп берулерді құру негізі болып бюджеттік есеп табылады. Бюджеттік есеп - ол бюджеттік операциялар жөнінде ақшалай түрде ақпараттарды жинау, тіркеу және қорытудың ретке салынған үздіксіз деректі жүйесі. Бюд-жеттік есепті жүргізу тәртібін бюджеті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган тағайындайды.

• 
  бюджеттік ақшалармен жасалатын операциялардың есебі үшін арналған бюджеттік шот;
  
• 
  тауарларды (жүмыстарды, қызметтерді) өткізуден алатьш ақшалардың мемлекеттік мекемелер қарамағыңда қалатъш-дарының түсуі мен жүмсауының есебі үшін арналған шот;
  
• 
  жеке және заңды түлғалардан қайырымдылық пен демеу-шілік түрде түсетін ақшалардың түсуі мен жүмсауының есебі үшін арналған шот;
  
• 
  мемлекеттік мекемелердің уақытша иелігіне түсетін ақшаларды есепке алу үшін арналған депозиттік шот;
  
• 
  бюджеттік инвестициялық жобаны күту үшін арналған ше-тел валютасындағы арнайы шот;
  
• 
  бюджеттік инвестициялық жобаның шетел валютасындағы арнайы шотқа ¥лттық валютадағы шот;
  
• 
  бюджеттік инвестициялық жобаны іске асыру мерзімін-де ақшаларды есепке алу мен пайдалану үшін арналған жаңғырмалы шот;
  
• 
  шетел валютасымен операциялар жүргізу үшін арналған шетел валютасьюдағы шот;
  
• 
  мемлекеттік мекеменің айрықша шыгыстарын жүргізуге қажетті ақшаларды есепке алу мен жүмсау үшін арналған нақтылық қаржыландыру шоты.
  

1. 
   мемлекеттік мекемелердің есеп беруі;
   
2. 
   бюджеттік бағдарламалар әкімшіліктерінің есеп беруі;
   
3. 
   бюджеті атқару жөніндегі уәкілетті органның есеп беруі;
   
4. 
   үкімет пен жергілікті атқарушы органдардың есеп беру-лері.
   

1. Мемлекеттік қаржылық бақылаудың мазмұны, мәні және міндеттері

2. Бақылаудың принциптері, стандарттары, типтері мен түрлері, оны жүргізу формалары мен әдістері

3 .Сыртқы бақылауды ұйымдастыру

4. Ішкі бақылауды ұйымдастыру
Мемлекеттің ақша ресурстарының жасалуы, бөлісуі және пайдалануы бойынша іс-әрекет нормативті-қүқықтық актілерге негізделеді және олармен реттеледі. Осы іс-әрекеттің заңдылығын қамтамасыз етудің маңызды және қажетті қүралы болып мемле-кеттік бақылау және оның қүрылымдық бөлігі қаржылық бақылау болып табылады. Қаржылық бақылаудың маңызы мен қажет бо-луы негізінде ақша қүралдары қорын жасалуы, бөлісуі мен пай-далануына байланысты экономикалық қатынастарды әлпеттейтін және экономикалық категория болатын қаржыларьш бақылау функңиясымен дәйектеледі.

Бюджеттік кодексте қаржылық бақылауга мынадай түсінік беріледі: «Мемлекеттік қаржылық бақылау (сыртқы және ішкі) -ол мемлекеттік қаржылық бақылау объектілерінің республикалық және жергілікті бюджеттерді атқару, есебі мен атқару жөнінде есептілік жүргізу, оларды атқаруын бағалау, гранттарды, мемле-кет активтерін, мемлекеттің кепіліндегі заемдарды, мемлекеттік мекемелердің тауарлар (жүмыстар, қызметтер) сатудан түскен және олардың билігінде қалатын ақшаларды пайдалану бойын-ша іс-әрекетін Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкестігін тексеру».

«Мемлекеттік қаржылық бақылау объектісі» үғымына ҚР Үкіметі, жергілікті атқарушы органдар, бюджет түсімдерін төлету және жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелер, олардың ведомстволық үйымдары, бюджет қүралда-рын алушылар, мемлекеттің гранттарды, активтерді, мемлекеттің кепіліндегі заемдарды пайдаланатын жеке және заңды түлғалар жатады.

Негізінде қаржылық бақылауды іске асыру, біріншіден, барлық шаруашылық субъектілердің қаржылық заңнамалар мен қаржылық тәртіпті сақтауларын бақылау женіндегі арнайы қүрылған орган-дардың заңнамалы реттелген іс-әрекетін маңыздайды. Екіншіден, қаржылық бақылау - ол қажеттілігі қоғамдық дамудың объективтік мұқтаждарымен дәйектелген қаржылық процестерді басқарудың міндеіті элементі және маңызды функцияларының бірі, себебі қоғамдық қаржы қүралдарын басқару қоғамның алдында езінің жауапкершілігін қүштар етеді.

Мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесінің дамуы мен жетіл-діруі республикада халықаралық тәртіптерге сәйкес, бірақ ¥лттық экономиканың даму ерекшеліктері мен өр түрлі деңгейдегі мемле-кеттік органдардың іс-әрекеттерін есептей отырып және әрекеттегі әдіс-тәсілдерді, қүралдар мен әдістемелік шешімдерді сақтаумен іске асырылады.

Мемлекеттік бюджет пәні қазіргі уақыттың бюджеттік жоспарлау, қалыптастыру және атқару аумағындағы білімге оқыту болып табылады.

Дәріс – оқытушының ауызша баяндауы,конспект түрінде материалды жеткізетін оқу нысаны. Дәріс арқылы салықтық бақылау пәнінің негізгі мәселелерімен танысады.

Дәріс жазу барысында студенттер бюджет, трансферттер, дотация, субсидия, субвенция, бюджеттік бағдарлама, бюджеттік бағдарлама, бағдарлама паспорттары, секвестр, бюджеттік кредит, бюджеттік инвестиция т.б.терминдерді бөліп көрсетіп, экономикалық, қаржылық сөздіктерден толық мағынасын табуға болады. Салықтық түрлерін өткенде оны схема түрінде бейнелейміз. Дәріс материалында экономика және бюджетті жоспарлау министрлігінің деректерінен толықтай ҚР бюджет кодексінен, мерзімді басылымдардан танысуға болады.

Семинар сабағы оқу сабағын өткізудің неғұрлым кең қолданылатын нысаны болып табылады. Ол пәнді оқытудың негізі және неғұрлым күрделі мәселелерін игеруге мүмкіндік береді.

Семинар сабағының негізгі тапсырмалары мыналар:

• 
  дәрісте берілген студенттің өз бетінше жұмыс істеу барысында игерілген бюджеттің теория және тәжірибе сұрақтары бойынша білімді тереңдету;
  
• 
  әдебиеттер мен басқалай ақпараттық материалдармен өз бетінше жұмыс істеу қабілетін қалыптастыру;
  
• 
  қарастырылатын мәселелерге сәйкес талдау жасай білу қабілетін қалыптастыру;
  
• 
  материалдың игерілгендігіне бақылау жасау.
  

Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мазмұны тақырыбына әзірленгенде бюджеттің экономкалық мәнін түсіну қажет.

Мемлекеттік бюджет- экономиканы басқарудың құралы ретінде тақырыбына әзірленгенде мемлекеттік бюджетті - экономиканы басқару құралы ретінде сипаттай отырып, бұл құралдың ролін анықтау қажет.

Бюджет жүйесі тақырыбына әзірленгенде бюджеттік жүйе - мемлекеттің барлық қаржы жүйесінің маңызды құрамды бөлігі ретінде қарастырып, құрылымын анықтау қажет.

Жеке бюджет түрлерінің сипаттамасы мен экономикалық мазмұны тақырыбына әзірленгенде бюджеттің жекелеген түрлерінің мемлекеттің экономикалық және әлеуметтікм саясатын іске асырудағы ролін анықтау қажет.

Бірыңғай бюджеттік сыныптама тақырыбына әзірленгенде бюджеттік сыныптаманың ролі мен мәнін, құрамын анықтап, оны құрудың жалпы принциптерімен танысу.

Бюджетаралық қатынастарды реттеуді мемлекеттік басқару тақырыбына әзірленгенде мемлекеттік басқару органдарының құзыреттерімен танысу керек.

Бюджет шығыстарын қалыптастыру негіздері тақырыбына әзірленгенде бюджет шығыстарына сипаттама беру керек.

Эссе тақырыпты еркін пайымдауды қарастырады. Оның жалпы көлемі-5-7 бет. Материалдың зерделенген тәжірибесі, өзінше талдауы, аргументтілігі, дәлелдәләгә, өзіндік көзқарасы оны бағалаудың критерийі болып табылады.

Эссе құрылымы:

1. 
   Тақырыпта ақырында тұжырымдаушы кіріспе, маңыздылығын негіздеуі, тақырып туралы пікірдің айырмашылықтарын көрсету, негізгі пікір айтуға көшу
   
2. 
   Автор (2-3) келтірген пікірлердің негізгі бөлігі, айтылған пікірдегі пайдаланылған негізгі түсінікті анықтау, дәлелдерге қарсы талдау және оған қарсы пікір айту
   
3. 
   Негізгі пікірді қайталайтын қорытынды мазмұны, негізгі пікірді қорғайтын дәлелдерді түйіндейтін бір немесе екі сөйлем, ұсынылған пікірді қабылдамағанда болатын салдарын жалпы ескерту және аталған пікірдің пайдалылығы туралы жалпы қорытынды
   

Бірнеше тақырыпты еңбектерді шолу немесе белгілі бір тақырып бойынша бірнеше автордың пікірі, қандай да бір тақырыпты, сондай ақ бір ойшылдығ еңбегін талдау реферат болып табылады. Реферат кітапханадағы белгілі бір оқулықтар негізінде жазылады. Реферат комьпютерде 14 шрифтпен жазылады, 1,5 интервалымен, жан жақтары сол жағы- 3 см, оң жағы-1,5см, жоғарғы және төменгі жағы 1,5 см. Жалпы бет көлемі – 13-15бет. Кіріспе- 1,5 бет, негізгі бөлім- 10-12 бет, қорытынды бөлім-1,5 бет. Кіріспе 3 беттен бастап нөмірленеді.

Реферат құрылымы:

1. 
   Титуль беті
   
2. 
   Жоспар
   
3. 
   Кіріспе
   
4. 
   Негізгі бөлім (2-3 сұрақтан) тұрады
   
5. 
   Қорытынды бөлім
   
6. 
   Пайдаланылған әдебиеттер (3-4 әдебиет кем дегенде)
   

1. Бюджеттің сипаттама белгілері.

3. Бюджет мемлекеттің қаржылық жоспары ретінде

4. Мемлекеттік бюджеттің функциялары, олардың әрекет ету сфералары, ерекшеліктері

1. Бюджет жүйесінің құрылымына сипаттама беру

2. Бюджеттік процесті ұйымдастырудың негізін қарастыру

Әдістемелік нұсқаулар:Дәрісті, БАҚ тыңдау, әдебиеттерді оқу,

Пайдаланатын әдебиет: Құлпыбаев С Қаржы. Алматы 2007 жыл, Өтебаев Б.С. . Мемлекеттік бюджет. Алматы 2006

3 апта.

Тақырып. Жеке бюджет түрлерінің сипаттамасы мен экономикалық мазмұны

ОЖСӨЖ мақсаты: ҚР -дағы бюджет түрлері мен деңгейлерін біліп, оның ерекшеліктерін анықтап, тақырыпты терең түсіну

Өткізу түрі: Үйге берілген сұрақтар бойынша жазбаша жауап беру

Тапсырмалар, сұрақтар:

1.Республикалық бюджет.

2. Жергілікті бюджет

3. Орал қаласының бюджетінің 2009 жылғы орындалуының қорытындысын қарау

4. Қаржы көрсеткіштері

5. ҚР аймақтық саясатының концепциясы

1. 
   Бюджеттік жіктелудің рөлі мен мәні
   
2. 
   Бюджет түсімдерінің экономикалық сыныптамасы
   
3. 
   Бюджет шығыстарын жіктеу
   

1. 
   Бюджетаралық қатынастар жүйесі
   
2. 
   Бюджеттер кірістерін мемлекеттік реттеудің маңызы.
   
3. 
   Жалпы сипаттағы ресми трансферттерді есептеу
   

1. 
   Салықтық түсімдер
   
2. 
   Салықтық емес түсімдер
   
3. 
   Капиталмен жасалған операциялардан түсім, ресми трансферттер, бюджеттен берілген несиелерді өтеу
   

1. 
   Корпоративтік табыс салығы,
   
2. 
   Жеке табыс салығы,
   
3. 
   ҚҚС,
   
4. 
   Акциздер,
   
5. 
   Жер салығы,
   
6. 
   Мүлік салығы,
   
7. 
   Көлік құралдарына салынатын салық
   

1. 
   Мемлекеттің сот, құқық, құқық қорғау қызметтерін қаржыландыру
   
2. 
   Білім беру шығындарының құрамы мен құрлымы
   
3. 
   Денсаулық сақтауға кететін бюджет шығындарының ерекшеліктері
   
4. 
   Әлеуметтік қамтуға кететін шығындардың дифференциациясы.
   

1. Қазақстандағы білім беруге, денсаулық сақтауға кететін бюджет шығындарын қаржыландырудың көздері

3.Әлеуметтік қамту және әлеуметтік көмекке кететін шығындарды қаржыландырудағы мемлекеттің ролі

6. ҚР-ғы мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы

1. ТКШ-қа кететін бюджет шығындарының құрамы мен құрылымы

2. Өнеркәсіпті, құрылысты және жер қойнауын пайдаланушыларды қаржыландырудағы бюджеттің ролі

3. Көлік және байланыс шығындарының құрамы мен құрылымы

4. Ауыл, орман, су, балық шаруашылығын және табиғатты қорғау бойынша шараларды қаржыландырудағы бюджеттің ролі

Әдістемелік нұсқаулар: Дәрісті оқу, әдебиеттерді оқу, БАҚ оқу, қосымша материалдарды Экономика және бюджетті жоспарлау министрлігінің сайтынан оқу

Пайдаланатын әдебиет: Өтебаев Б.С. . Мемлекеттік бюджет. Алматы 2006, Құлпыбаев С Қаржы. Алматы 2007 жыл
10 апта

Тақырып: Мемлекеттік және мемлекеттің кепіліндегі қарыз алу мен борыш

ОЖСӨЖ мақсаты: Мемлекеттік қарыз алу мен борыштың мазмұнын түсіндіру

Өткізу түрі: Ситуацияларды шешу

Ситуациялар:

1. 
   Бюджет тапшылығын жабу әдістері қандай
   
2. 
   Мемлекеттің кепіліндегі қарыз алу механизмін түсіндіріңіз
   

1. 
   
   жүктеу/скачать 1,02 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: